69.doc

69.GŁÓWNE NURTY W MUZYCE II POŁOWY XX WIEKU

Surrealizm

Aleatoryzm

Minimalizm

Sonoryzm

Punktualizm

Bruityzm

Modalizm-(Olivier Messiaen)

·         Aleatoryzm
Aleatoryzm (z łac. alea, kostka do gry) - kierunek w muzyce współczesnej polegający na wprowadzeniu przypadkowości zarówno w pracy kompozytorskiej, jak i wykonawczej. Rozwój aleatoryzmu następuje w drugiej połowie XX wieku. Na etapie komponowania kompozytor może używać algorytmu losowego, czysto przypadkowego tworzenia struktury utworu. Kompozytor może pozostawić pewną dowolność wykonawcy. Inną metodą jest budowanie kompozycji z krótkich elementów składowych, których sekwencja wybierana jest losowo w czasie wykonywania utworu, tak jak w utworze, Klavierstück Stockhausena, gdzie kompozycja zapisana jest na 11 arkuszach, przypadkowo ułożonych. Wreszcie obok zdeterminowanego, ściśle skomponowanego dzieła, dopuszcza się inne dźwięki, pochodzenia czysto przypadkowego, tak jak na przykład w utworze Johna Cage, w którym użyto 12 odbiorników radiowych przypadkowo przestrajanych w czasie wykonywania muzyki. Do innych metod stosowanych w muzyce aleatorycznej należy komponowanie na zespół instrumentalny o dowolnym składzie, organizowany w czysto przypadkowy sposób. Kompozytorzy pisząc utwory w technice aleatorycznej różnie traktują przypadkową dowolność. Jedni posuwają się w kierunku aleatoryzmu absolutnego, zakładają bardzo duży stopień dowolności, inni natomiast są zwolennikami aleatoryzmu umiarkowanego, kontrolowanego. Aleatoryzmu nie można mylić z improwizacją typową dla muzyki jazzowej, gdyż przypadkowość czy też dowolność realizowana jest tu w inny sposób. Z akustycznego punktu widzenia każde wykonanie utworu jest zjawiskiem aleatorycznym, gdyż notacja muzyczna nie definiuje precyzji odtwórczej w sposób absolutny.

·         Minimalizm - nurt w muzyce współczesnej zainicjowany w latach 60. XX wieku. Minimalizm w muzyce wywodzi się z tych samych źródeł jak odpowiadający mu nurt minimalizmu w innych dziedzinach sztuki, głównie w plastyce. W swym ideowym założeniu odrzuca intelektualnie skomplikowaną dla przeciętnego odbiorcy, nieprzejrzystą muzykę współczesną, głównie wywodzącą się z serializmu. Minimaliści odrzucają także ideę powrotu do korzeni muzyki reprezentowaną przez neoklasycyzm i prymitywizm. Zamiast tego tworzą nową estetykę opartą na innych założeniach. Podstawą minimalizmu jest opieranie się na prostocie linii melodycznej i przejrzystości harmonii oraz redukcji materiału muzycznego, istotne także jest eksponowanie struktur rytmicznych. Nadrzędną cechą minimalizmu jest powtarzalność (repetycja), na schemacie tych powtórzeń opiera się kunszt kompozytorów tego kierunku. Minimalizm często czerpie z muzyki kultur pozaeuropejskich, głównie azjatyckich i afrykańskich, które w swych pierwotnych cechach są zasadniczo minimalistyczne.
Uprawianie muzyki minimalistycznej ma wiele cech wspólnych z jazzem i rockiem. Choć muzyka ta była komponowana wcześniej, wykonywana jest często przez małe zespoły autorskie, w których skład często wchodzą sami kompozytorzy. Składy tych zespołów także są niezbyt typowe dla muzyki poważnej. Zwykle zawierają elektryczne instrumenty. Takimi zespołami były np. Philip Glass Ensemble czy Steve Reich and Musicians, które wsławiły się prawykonaniami wielu utworów minimalistycznych. Kilku kompozytorów-minimalistów, w ostatnim okresie konsekwentnie przystosowuje muzykę minimalistyczną dla typowego instrumentarium, w tym głównie na orkiestrę symfoniczną.

·         Sonoryzm
W sonoryzmie elementem wyróżnionym i formotwórczym było samo brzmienie, wydobywane nietradycyjnymi sposobami z tradycyjnych instrumentów (skrobanie, skrzypienie i bębnienie po pudle wiolonczeli) Wiele wniosła tu tzw. polska szkoła kompozytorska (1958-70). Sonoryzm był jednak intuicyjny, zadowalał się powierzchniową (zmysłową) warstwą zjawiska. Nie proponował żadnej klasyfikacji brzmień, nie zajmował się ich stroną fizyczną, a tylko kolekcjonował dziwne dźwięki, zestawiając je albo na zasadzie zdjęć w albumie, albo w tradycyjnych schematach formalnych.

·         Surrealizm
Surrealizm często określany jako Dadaizm - kierunek w muzyce leżący na pograniczu awangardy muzyki współczesnej, jazzu i rocka. Charakteryzuje się całkowitą swobodą oraz często przypadkowością tak w doborze środków jak i treści.. Przez większość odbiorców kierunek nie jest traktowany jako muzyka, choć spełnia jej definicję. Do artystów uprawiających ten kierunek należą: - The Cacophony Society - Nurse Wiuth Wound

·         Punktualizm
Punktualizm- technika kompozytorska stworzona przez A. Weberna, w której dźwięki traktuje się jako wyodrębnione "punkty" o krótkim i jednakowym czasie brzmienia. Cechą punktualizmu jest operowanie dźwiękami jako wyodrębnionymi brzmieniami (punktami), dźwięki lub interwały przedzielone są pauzami.
Punktualizm stosują również:
P. Boulez, K. Stockhausen, L. Nono, G. Ligeti, M. Feldman, J. Cage.

·         Bruityzm
Bruityzm (franc. bruit - hałas) - nurt w muzyce XX w. wyrosły na gruncie futuryzmu, zapoczątkowany przez Russola, eksponujący dynamizm, ruch i energię, inspirowany osiągnięciami przemysłu i techniki, niekiedy muzycznie je naśladujący. Futuryści stwierdzili, że nowa muzyka staje się coraz bardziej skomplikowana, więc w tej sytuacji nie pozostaje nic innego, jak zastąpić ją szmerami. Jednymi z ulubionych instrumentów tych kompozytorów stały się instrumenty naśladujące wycie, warkot, trzask lub świst. Muzyka bruitystyczna mogła również bazować na skali systemu równomiernie temperowanego. utwory, w których materiałem były grupy dźwięków, zwane klasterami, na fortepianie grano pięściami, łokciami itd.