1. Przyczyny zgonów:
· choroby układu krążenia
· nowotwory
· urazy
· zatrucia przypadkowe, samobójcze, zawodowe
2. Toksykologia - to nauka o truciznach, nauka pochodzi od greckiego słowa toksikon – trucizna.
3. Trucizna - to każda substancja (stała, płynna, gazowa), która po wprowadzeniu do organizmu zakłóca jego funkcje życiowe. W pewnych warunkach prawie każdy lek może stać się trucizną zależnie od dawki, drogi wprowadzenia, stanu zdrowia osoby przyjmującej lek i wielu innych czynników.
4. Rys historyczny:
· definicja trucizny wg Paracalusa:
· „Sola dosis facit venerum”- „Wszystko jest trucizną i nic nią nie jest”. – „Dawka decyduje tylko, czy coś nie jest trucizną.”
5. Toksykologia teoretyczna dzieli się na:
· ogólną - zajmującą się definicją podstawowych pojęć, tj. trucizna, zatrucie itd.
· szczegółową - bada i opisuje trucizny
· doświadczalną - opracowuje modele badawcze i zajmuje się śledzeniem losu trucizn w organiźmie
6. Toksykologia stosowana (praktyczna) obejmuje:
· toksykologię kliniczną - dyscyplina medyczna diagnozująca i lecząca zatrucia
· toksykologię sądowo- lekarską - czyli ekspertyza i opiniowanie
7. O przeżyciu decydują:
· dawka wchłonięta - czyli ile trucizny przedostało się do organizmu, oznacza się jej stężenie w płynach ustrojowych lub narządach
· szybkość wchłaniania i eliminacji trucizny - ma bardzo duże znaczenie w leczenie ostrych zatruć
· droga wprowadzenia do organizmu:
o droga oddechowa – bezpośrednie wchłonięcie trucizny do krążenia dużego, najczęściej zatrucia te to zatrucia parami lub gazami
o droga pokarmowa – trucizna pokonuje na swej drodze żołądek i wątrobę
o poprzez skórę – poprzez skórę nieuszkodzoną lub błony śluzowe
· rozpuszczalność
· stężenie trucizny
· indywidualne cechy ustroju
· większość zatruć przypadkowych (30%) dotyczy małych dzieci - spowodowane są nieodpowiednio zabezpieczonymi, ogólnodostępnymi środkami chemicznymi i lekami
8. Zatrucia dorosłych:
· ekspozycja trucizn w czasie pracy (5%)
· tentament suicidi (65%) - próby samobójcze
· leki (nasenne, uspakajające, psychotropowe)
· alkohole (etanol, metanol, glikole)
· gazy (tlenek węgla)
· śmiertelność zatruć wynosi ok. 1%
· najczęściej wystarczają klasyczne metody terapeutyczne aby doprowadzić do całkowitego wyleczenia
9. Dawka ma zasadnicze znaczenie w definicji trucizny:
· dawka toksyczna (dosis toxica) - jest to najmniejsza ilość substancji, która po wchłonięciu do organizmu wywołuje efekt toksyczny, określana jest w g/kg
· dawka śmiertelna (dosis letalis) - jest to ilość substancji powodująca śmierć organizmu po jednorazowym podaniu, powoduje 50% śmiertelność u użytych doświadczalnie zwierząt
10. Stężenie:
· ilość obecna w medium podlegającym badaniu
· kwas solny odpowiednio rozcieńczony stosowany jest jako lek, natomiast jego normalne stężenie jest silną substancją żrącą
11. Stężenie krytyczne w komórce - stężenie, przy którym zachodzą zmiany czynnościowe komórki odwracalne lub nieodwracalne, niepożądane lub szkodliwe.
12. Narząd krytyczny - narząd, który jako pierwszy osiąga stężenie krytyczne substancji toksycznej.
13. Podział trucizn:
· pod względem toksyczności
· podział ze względu na zmiany w organizmie
14. Trucizny powodujące wyraźne zmiany:
· działające miejscowo - kwasy, ługi, brom, jod - powodują martwicę i denaturację tkanek
· miąższowe - metale, sole metali ciężkich - uszkadzają nerki, wątrobę, serce
15. Trucizny mogące nie wywoływać wyraźnych zmian:
· lotne - działają na ośrodkowy układ nerwowy - rozpuszczalniki, alkohole, węglowodory
· krwi - CO, cyjanki, fenole, leki, narkotyki, benzen, pestycydy
16. O toksyczności swoistej i odległych skutkach działania różnych związków chemicznych świadczą:
· choroby nowotworowe
· zmiany genetyczne
· uszkodzenie immunologiczne
· zaburzenia psychiczne
· wady rozwojowe
17. Ekspozycja (narażenie):
· fizyczny kontakt żywego organizmu z czynnikiem chemicznym, fizycznym lub biologicznym, wyrażony stężeniem lub natężeniem i czasem trwania
· podczas narażenia może dojść do pobrania substancji chemicznej, a następnie jej wchłonięcia, które określa dawka wchłonięta
· obecność w próbkach materiału biologicznego może być dowodem narażenia
· miejscowe
· uogólnione - systemowe
· łagodne (nudności, wymioty)
· ostre - poważne (zaburzenia oddychania, zaburzenia rytmu serca) - to stan spowodowany nagłym wchłonięciem substancji, która w wyniku swoistych właściwości toksyczno - dynamicznych powoduje ciężkie zaburzenia czynności organizmu do jego śmierci włącznie
21. Drogi skażenia:
· spożycie (przewód pokarmowy) - dzieci, samobójcy, alkoholicy
· iniekcja - narkomani, ukąszenia, użądlenia
· inhalacja - gazy, pary, aerozole
· absorpcja (skóra) - związki fosfoorganiczne
isa...bella