Feudalizm jest to ustrój społeczno - gospodarczy, w którym dominowała
własność ziemska. Dawała ona władzę feudałom nad chłopami, którzy
ich
utrzymywali i dostarczali im dochody.
System feudalny był charakterystyczny dla państw europejskich w okresie
średniowiecza.
Czynniki charakterystyczne dla feudalizmu:
a) podział społeczeństwa na uprawiających ziemię (chłopów) i
rycerzy;
b) prekaria - było to zjawisko polegające na nadawaniu ziemi chłopom
przez kościół lub możnych w zamian za rentę feudalną;
c) obowiązki, które wynikały z przynależności do konkretnego stanu:
- chłopi - ich zadanie polegało na uprawie ziemi;
- rycerze - ich zadaniem była obrona granic ojczyzny;
- duchowni - ich zadanie polegało na modlitwie.
d) członkowie hierarchii lennej, którymi mogli być tylko ludzie wolni,
ponieważ do nich należał obowiązek służby rycerskiej (z tej grupy
wykształciła się później szlachta).
Państwa w średniowieczu oparte były na zasadach feudalizmu. Ich
powstanie
i funkcjonowanie także było podporządkowane tym zasadom.
Najważniejsze prawa i zasady obowiązujące w średniowiecznych państwach
feudalnych:
a) Renta feudalna - świadczenia poddanych na rzecz feudała. Tych
powinności było kilka rodzajów:
- mogły to być powinności w naturze (czyli uprawy, zbiory);
- powinności w postaci pracy na polu swojego pana (często chłop
pracował
sześć dni w tygodniu na polu swojego pana, a tylko niedziela zostawała
mu
do pracy na swoim polu);
- dziesięcina, płacona na rzecz Kościoła, (czyli jedna dziesiąta tego,
co
chłop zbierze, musiał przekazać dla dóbr kościelnych).
b) Immunitet - było to zwolnienie dóbr feudała od świadczeń na rzecz
panującego - był to tak zwany immunitet ekonomiczny lub immunitet
sadowniczy polegający na zwolnieniu feudała spod sądownictwa władcy;
c) Beneficjum - było to nadanie ziemi przez władcę, który często, aby
zyskać sympatię pewnych grup społecznych (np. duchowieństwa)
manipulował
wpływowymi ziemianami;
d) Apanaże - było to wydzielenie z domeny ziem królewskich obszernych
księstw dla innych członków rodziny królewskiej. Najlepszym tego
przykładem jest ustawa sukcesyjna Bolesława Krzywoustego z 1138 roku;
e) Alodium - były to dobra własne, władcy (feudała), które feudał
mógł
otrzymać na zasadzenie dziedziczności bądź od króla w zamian za godne
sprawowanie się, czy obronę kraju (w przypadku rycerza).
Znaczenie i skutki rozwoju feudalizmu europejskiego:
a) Powstanie monarchii stanowych w Europie - podział państwa na stany;
b) Rozwój kultury rycerskiej, obrzędowości rycerskich, etosu rycerskiego
(na przykładzie Pieśni o Rolandzie, Opowieści Alkuina);
c) Od początku XI wieku rozpoczyna się walka papiestwa z cesarstwem o
inwestyturę (papież Grzegorz VII i cesarz Henryk IV);
d) Podział społeczeństwa na trzy grupy społeczne:
- modlących się;
- pracujących;
- walczących;
e) Rozwój osadnictwa na prawie niemieckim (na terenach ziem polskich od
końca XI wieku - pierwsze miasto lokowane na prawie niemieckim to
Złotoryja).
mykolas.uodas