Platon - Fajdros.pdf - -- nowa filozofia - momo22

PLATON

FAJDROS

OSOBY DIALOGU:

SOKRATES

FAJDROS

SOKRATES. Kochany Fajdrosie, dokądże to i skąd?

FAJDROS. Od Lizjasza, Sokratesie, od syna Kefalosa. A idę się przejść za miasto.

Długo tam u niego byłem; siedziałem od samego rana. A że słucham rad twojego i

mojego przyjaciela Akumenosa, więc przechadzki odbywam po drogach; on powiada,

że to mniej męczy niż te po krętych ulicach miasta.

SOKRATES. Dobrze powiada, przyjacielu. A to widać, Lizjasz był w mieście.

FAJDROS. Tak, u Epikratesa, w tym domu u Morychosa, koło świątyni Zeusa

Olimpijskiego.

SOKRATES. No a cóż tam była za rozmowa? Oczywista, że was Lizjasz mowami

częstował.

FAJDROS. Dowiesz się, jeżeli masz czas pójść ze mną kawałek i posłuchać.

SOKRATES. Czemu nie? Nie wierzysz może, że ja tak jak Pindar powiada, „więcej

niż czas drogi cenię to”, żeby słyszeć twoją rozmowę z Lizjaszem?

FAJDROS. To prowadź!

SOKRATES. No więc może opowiesz?

FAJDROS. Tak, tak, Sokratesie; to właśnie coś dla ciebie do słuchania. Bo mowa, o

którejśmy rozmawiali, miała strasznie erotyczny temat.

Lizjasz opisał zabiegi miłosne około jakiejś piękności, ale nie ze strony miłośnika, i

w tym właśnie cały figiel. Bo mówi, że powinno się raczej obdarzać względami tego,

który nie kocha, niż tego, który kocha.

SOKRATES. To znakomity mąż! Żeby on tak napisał, że się powinno raczej

ubogiego przyjmować niż bogatego, i starego raczej niż młodego, i jaki tam jeszcze

ja jestem i niejeden z nas. To by dopiero były mowy „kulturalne i społeczne”!

Ja się tak zapaliłem do słuchania, że choćbyś tym spacerkiem i do Megary zaszedł i,

jak Herodikos zaleca, spod samych murów miejskich nazad wracał, nie opuszczę cię

na krok.

FAJDROS. Co ty mówisz, Sokratesie poczciwy! Ty myślisz, że co Lizjasz długi czas

i przy wolnej głowie układał, on, pierwszy pisarz współczesny, to ja, laik, potrafię z

pamięci powtórzyć, jak się należy – tak jak on? Daleko mi do tego, chociaż przyznam

się, że chciałbym. Wolałbym to niż worek złota!

SOKRATES. Ej, Fajdrosie! Jeżeli ja Fajdrosa nie znam, to chyba siebie samegom

zapomniał.

Ale ani jedno, ani drugie nie zachodzi. Doskonale wiem, że on tej mowy Lizjasza nie

jeden raz słuchał, ale kilka razy. Raz po raz prosił, żeby mu powtarzać, a tamten

powtarzał bardzo chętnie. A temu nawet i tego nie było dość! Toteż wziął w końcu

rękopis do ręki, przeglądał na nowo to, co go najwięcej pociągało. Nad tą robotą

siedział od rana, zmęczył się i poszedł się przejść. A widzi mi się, dalibóg, że wykuł

mowę na pamięć; chyba że była może bardzo długa. A szedł za miasto, żeby ją

przedeklamować. Spotkał po drodze człowieka, który cierpi na słuchanie mów.

Zobaczył go; zobaczył i ucieszył się, że będzie miał towarzysza zachwytów, i

poprosił go z sobą. A kiedy go ten, rozkochany w mowach, prosi o powtórzenie, ten

zaczyna robić ceregiele, że naprawdę nie ma ochoty mówić. A na końcu, gdyby go

człowiek nie był chciał po dobrej woli słuchać, byłby gwałtem był mówił. Więc, mój

Fajdrosie, poproś Fajdrosa, żeby to, co i tak za chwilę zrobi, już teraz raczył zrobić!

FAJDROS. No nie; doprawdy; to dla mnie jest ogromna korzyść – tak, jak potrafię,

mówić.

Tym bardziej że ty, zdaje się, nie puścisz mnie, zanim ci nie powiem; inna rzecz, jak.

SOKRATES. To bardzo ci się dobrze zdaje!

FAJDROS. No to już tak zrobię. Bo rzeczywiście, Sokratesie, słów zgoda nie umiem

na pamięć.

Tylko z treści pamiętam prawie że wszystko, czym się, jak Lizjasz mówił, różni

zakochany i nie kochający, i to punkt za punktem przejdę po kolei, zacząwszy od

pierwszego.

SOKRATES. Przejdziesz, przejdziesz, pokazawszy przede wszystkim, kochanie, co

to tam masz w lewym ręku pod himationem! Bo ja zgaduję, że właśnie tę mowę. Jeśli

to ona, to bądź przekonany, że ja cię wprawdzie bardzo kocham, ale skoro tu jest i

Lizjasz – nie mam wielkiej ochoty służyć ci za okaz do ćwiczeń krasomówczych.

Więc dawaj no to, pokaż!

FAJDROS. Daj spokój; prysła moja nadzieja w tobie; myślałem, że się trochę

przećwiczę.

Więc może usiądziemy, gdzie chcesz, i będziemy czytali?

SOKRATES. Chodźmy stąd; wróćmy się wzdłuż Ilissu, a potem gdzie bądź

usiądziemy spokojnie.

FAJDROS. Doskonale się trafiło, że nie mam trzewików na sobie. No, ty oczywiście

nigdy.

Wiesz: najlepiej chodźmy rzeczką, zamaczawszy nogi. To nie jest nieprzyjemne,

szczególnie o tej porze roku i dnia.

SOKRATES. No to idź naprzód i rozglądaj się, gdzie by można usiąść.

FAJDROS. Widzisz tamten jawor, ten wysoki?

SOKRATES. Albo co?

FAJDROS. Tam cień jest i wiatru trochę, i trawa; jest gdzie usiąść, można się i

wyciągnąć, jak wolisz.

SOKRATES. No, no, prowadź.

FAJDROS. Słuchaj, Sokratesie, czy to nie stąd gdzieś, znad Ilissu, powiadają,

Boreasz porwał Orejtyję?

SOKRATES. A powiadają.

FAJDROS. Może to właśnie stąd? Bo jakąż to cudna, czyściutka i przejrzysta woda.

Doskonale by się tu mogły dziewczątka bawić nad brzegiem.

SOKRATES. To nie stąd; to tam niżej, z jakie dwie, trzy staje, gdzie się przechodzi

do świątyni Artemidy. Tam jeszcze gdzieś jest ołtarz Boreasza.

FAJDROS. Nie uważałem. Ale powiedz, na Zeusa, Sokratesie, czy ty w ten mit

wierzysz?

SOKRATES. Gdybym i nie wierzył, tak jak mędrcy dzisiejsi, nic by w tym nie było

szczególnego.

Wtedy bym mędrkował i mówił, że ją tchnienie Boreasza zepchnęło ze skał

pobliskich, kiedy się bawiła z Farmakeją, a kiedy w ten sposób zginęła, zaczęto

mówić, że ją Boreasz porwał. A może z pagórka Aresa; bo opowiadają i taki mit, że

to stamtąd, a nie stąd została porwana. Ja to, wiesz, Fajdrosie, uważam za rzeczy

bardzo miłe, ale żeby się tym zajmować, do tego trzeba kogoś, kto ma dużo

zdolności, sił, czasu, cierpliwości, choćby już dlatego, że potem musisz centaury

stawiać na dwie nogi albo i Chimerę, a potem zatrzęsienie rozmaitych Gorgon,

Pegazów i innych jakichś dziwolągów głupich i nie wiadomo do czego podobnych.

Jak by człowiek w to nie wierzył, a brał się do wytłumaczenia wszystkiego na gruby,

chłopski rozum, to bardzo by dużo na to czasu potrzeba i głowy. Ja całkiem nie mam

na to głowy i czasu. A to, widzisz, dlatego: ja nie jestem w stanie, jak napis w

Delfach powiada, poznać siebie samego. Więc mi się to śmieszne wydaje, kiedy

siebie jeszcze nie znam, bawić się w takie nieswojo, niesamowite dociekania. Więc

mało się tymi rzeczami interesuję; biorę je tak jak wszyscy inni i, jak mówię, nie to

badam, ale siebie samego, czy ja sam nie jestem bydlę bardziej zawiłe i zakręcone, i

nadęte niż Tyfon, czy też prostsze i bardziej łaskawe, które z natury ma w sobie coś

boskiego i coś niskiego. Ale, przyjacielu, tak pomiędzy wierszami – czy to nie to

drzewo, do któregoś nas prowadził?

FAJDROS. Tak, to właśnie ono.

SOKRATES. Na Herę! Toż to śliczna ustroń. Ten jawor ogromnie rozłożysty i

wysoki. I ta wierzba wysoka, a śliczny cień daje, a taka cała obsypana kwieciem;

będzie nam tu cudnie pachło. A jakież miłe źródełko płynie spod jaworu. Bardzo

zimna woda, możesz nogą spróbować.

Dziewice i posągi święte pod drzewami; widać, to uroczysko Acheloosa i nimf

jakicheś.

A proszę cię, ten wiatr tutaj – jaki strasznie miły i łagodny. To letni wiatr tak szumi, a

przy nim świerszczów chór. Ale z tego wszystkiego najlepsza trawa i najładniejsza,

żeby się tak przeciągnąć tam na tym łagodnym wzniesieniu. Doskonaleś

wyprowadził, kochany Fajdrosie.

FAJDROS. Wiesz co, żeś ty jakiś dziwny człowiek. Zupełnie tak mówisz, jakbyś nie

wiadomo skąd przyjechał, a nie był tutejszy. Ty się w ogóle nigdzie z miasta w

okolicę nie ruszasz i bodajżeś jeszcze nigdy nie był za murami.

SOKRATES. No, wybacz mi, mój kochany. Ja się przecież lubię uczyć. A okolice i

drzewa niczego mnie nie chcą nauczyć, tylko ludzie na mieście. Ale zdaje mi się, żeś

ty dla mnie znalazł lekarstwo na chodzenie, doprawdy; bo tak jak się wygłodniałe

cielę prowadzi, że mu się przed pyskiem jakimś wiechciem trzęsie czy gałęzią, tak ty

mi będziesz pod nos podsuwał mowy w rękopisie zwinięte i ciągał za sobą po całej

Attyce, czy gdzie tam dalej zechcesz.

Tymczasem, kiedym już tu zaszedł, wyciągnę się na trawie, a ty przyjmij dowolną

pozycję, byleby ci czytać było wygodnie, i czytaj.

FAJDROS. To posłuchaj!

O co mi chodzi, wiesz, i że za właściwą uważam taką rzecz pomiędzy nami, toś

słyszał.

Sądzę zaś, że nie powinno mnie omijać to, czego pragnę, dlatego że właśnie

zakochany w tobie nie jestem.

Toż takiemu później żal każdej wyświadczonej przysługi, skoro tylko żądzę nasyci. A

taki jak ja nigdy nie ma okresu wyrzutów. Bo nie z musu przysługi wyświadcza, ale z

dobrej woli o drugiego dba, jak może; tak że lepiej by i około własnych spraw nie

chodził.

A jeszcze ci, co kochają, notują sobie wszystkie straty materialne, jakie ponieśli przez

miłość, i wszystkie przysługi osobiste, a zważywszy jeszcze to, ile ich to wszystko

trudów kosztowało, uważają, że rachunki dawno wyrównane i nic się od nich więcej

nie należy ukochanej osobie. Natomiast ci, co nie kochają, nie mogą się ani tym

zasłaniać, że przez to zaniedbują interesy prywatne, ani wymawiać mogą trudy

podczas zabiegów poniesione, ani się skarżyć, że się przez to z rodziną poróżnili.

Zaczem skoro tyle ujemnych stron odpada, nie pozostaje nic, jak tylko dbać wedle

najlepszej wiedzy i woli o względy drugiej strony.

A potem, jeśliby kochających cenić dlatego, że o swym afekcie najwyższym

zapewniają tych, których w danej chwili kochają, i mówią, że gotowi i słowem, i

czynem poróżnić się ze wszystkimi dla pięknych oczu osób ukochanych, łatwo

poznać, jaka to prawda, skoro zawsze wyżej cenią tych, w których się kiedyś później

kochają, i gotowi się nawet źle obchodzić z dawniejszymi przedmiotami miłości, jeśli

się to późniejszym podoba. Więc któż widział wdawać się w coś podobnego z ludźmi

cierpiącymi wadę tego rodzaju, że nie brałby się do jej leczenia nikt, kto ma

doświadczenie w tych sprawach? Przecież sami przyznają, że stan ich to choroba

raczej niźli zdrowe zmysły, i choć wiedzą, że u nich w głowie źle, nie umieją

zapanować nad sobą. Toteż jak mogą, przyszedłszy do siebie, uznawać za dobre to,

czego im się chciało w tym stanie osobliwym?

I to zważ, że gdybyś chciał wybrać najlepszego spośród tych, którzy cię kochają, to

niewielki miałbyś wybór; przeciwnie, gdybyś spośród innych ludzi szukał tego, który

by ci najwięcej odpowiadał, wybór masz ogromny. Przeto znacznie większe jest

prawdopodobieństwo, że właśnie gdzieś między tymi wieloma będzie człowiek

godny twej przyjaźni.

A jeśli się obawiasz sądu opinii publicznej, abyś się nie skompromitował, kiedy się

ludzie o tym dowiedzą, to przecież ludzie zakochani zawsze myślą, że im cały świat

zazdrości tak jak oni jedni drugim, przeto ich język świerzbi i ambicja podnieca do

przechwałek przed wszystkimi, że ich trudy nie poszły na marne, a ci, co nie kochają,

są od nich mocniejsi – wolą to, co naprawdę dobre, niżeli sławę u ludzi.

Oprócz tego ludzie się zawsze muszą dowiedzieć i zobaczyć, jeżeli się ktoś w kimś

kocha i chodzi za nim, i robi z tego wielką rzecz, tak że jak ich tylko ktoś zobaczy

rozmawiających, zaraz myśli, że albo właśnie coś między nimi było, albo zaraz

będzie. A tym, którzy się nie kochają, nikt nawet nie myśli brać za złe schadzki, bo

każdy wie, że trzeba się nieraz z drugim zobaczyć, czy to z przyjaźni, czy dla jakiejś

innej przyjemności.

I jeszcze jedno: jeżeli się obawiasz zbliżeń osobistych, bo uważasz, że trudno o

przyjaźń trwałą, i niech tylko zajdzie jakieś nieporozumienie, to nieszczęście dla obu

stron, a tyś dał, co masz najdroższego, więc i tracisz ogromnie wiele – w takim razie

więcej się obawiać powinien byś tych, którzy kochają. Ich przecież każdy drobiazg w

rozpacz wprawia i wszystko się dzieje, zdaniem ich, tylko na ich nieszczęście.

Więc też uniemożliwiają ukochanym osobom wszelkie stosunki z ludźmi, bo się boją

ludzi zamożnych, aby ich nie przewyższyli majątkiem, a ludzi wykształconych także,

aby nie przyćmili poziomem umysłowym. Albo jeśli kto jaką inną zaletę posiada,

każdego pilnują, czy jakiego wpływu nie wywiera. I tak cię od wszelkich stosunków

z ludźmi odwiodą, że będziesz sam wśród ludzi jak palec, a nie będziesz miał

przyjaciela. A jeśli zechcesz swego dobra patrzeć i być mądrzejszym niż oni,

nieporozumienie będziesz miał gotowe.

A jeśli ktoś wcale nie kochał, ale jako dzielny mąż tak postąpił, jak mu było potrzeba,

ten nie będzie zazdrosny o towarzyskie zbliżenia; przeciwnie: niechętnie by patrzył

na tych, którzy by cię unikali; uważałby, że się chyba krzywią na ciebie, a stosunki

towarzyskie to rzecz pożyteczna. Toteż znacznie większe prawdopodobieństwo, że

się stosunek z takim człowiekiem w przyjaźń rozwinie niż w nienawiść.

A oprócz tego niejeden kocha dlatego, że mu się ciało jakieś podobało prędzej, nim

charakter czyjś poznał i stosunki domowe, przeto bardzo niepewna to rzecz, czy taki

zechce być przyjacielem jeszcze i wtedy, kiedy przestanie pragnąć. Ale jeśli się jacyś

ludzie nie kochali nigdy, ale żyjąc z sobą od dawna w przyjaźni zbliżają się do siebie,

to niepodobna, żeby ich przyjaźń umniejszyć miało to, co im przyjemność daje

obopólną; nie – to będą dla nich trwałe pamiątki na przyszłość.

A oprócz tego z pewnością lepszym się staniesz, jeżeli mnie posłuchasz raczej niż

zakochanego w tobie. Bo taki najniesłuszniej w świecie będzie chwalił wszystko, co

tylko powiesz czy zrobisz, bo z jednej strony boi się twojej niechęci, a potem sam

gorzej widzi, tak go żądza zaślepia. Bo takie rzeczy miłość z ludźmi wyprawia:

nieszczęśliwym każe się gryźć rzeczami, którymi by się nikt inny nie martwił, a

szczęśliwym chwalić każe i takie rzeczy, którymi się cieszyć nie warto. Toteż raczej

żałować należy ludzi kochanych niżeli im zazdrościć. Ale jeśli mnie posłuchasz, będę

z tobą obcował nie dla chwilowej rozkoszy, ale i na przyszłość będzie z tego pożytek,

i nie miłość nade mną będzie panowała, ale ja sam nad sobą, ani o drobnostki między

nami awantur nie będzie i nienawiści, tylko o wielkie rzeczy pomaleńku, po troszku

się kiedyś pogniewamy, bo ci mimowolne uchybienia przebaczę, a umyślne będę się

starał odsuwać. To jest jedyny probierz przyjaźni, która ma trwać długo.

A jeśli ci to przed oczyma stoi, że nie może się silna przyjaźń zawiązać tam, gdzie

miłości nie ma, to zastanów się, że w takim razie anibyśmy synów nie powinni

kochać, ani ojców, ani matek, anibyśmy wiernych przyjaciół pozyskać nie mogli, bo

te stosunki nie wyrastają z żądzy tego rodzaju, tylko na całkiem innym tle.

Platon - Fajdros.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: