wyklad_agresja_przemoc.pdf

Niepos ł ł usze

uszeń stwo, agresja i przemoc

stwo, agresja i przemoc

Podstawy psychologii

w szkole

 Nieposłuszeństwo (źródła, pomoc)

 Agresja (definicja, źródła, wzmacnianie i

osłabianie zachowańagresywnych)

 Przemoc w szkole

 Charakterystyka ofiar i sprawców przemocy

 Czynniki sprzyjające zjawisku przemocy w szkole

 Zapobieganie przemocy w szkole

Niepos ł ł usze

stwo, agresja

i przemoc w szkole

Nieposłuszeństwo

Nieposłuszeństwo -źródła

 Odmowa podporządkowania siępoleceniom i

prośbom dorosłych

 Zachowania polegające na stawianiu oporu i nie

słuchaniu innych sądoświadczeniem każdego…

jednak spostrzegane sąjako szczególnie

kłopotliwe w dzieciństwie

 Gdy znacznie nasilone i utrzymujące sięprzez

dłuższy czas –problem

 Czynniki związane z dzieckiem

 Czynniki genetyczne mniejsze znaczenie niżśrodowiskowe/społeczne

 Temperament (jako czynnik pośredniczący między wyposażeniem

genetycznym a otoczeniem)

 Ewentualnie trudności z rozpoznawaniem i rozumieniem sygnałów

społecznych oraz reagowaniem odpowiednio do sytuacji

 Czynniki związane z interakcjami z dorosłymi

 Polecenia dorosłych wydawane pospiesznie, podirytowanym tonem,

postawa czujna i napięta i natychmiastowa interwencja w przypadku

nieposłuszeństwa

 Spodziewając sięnieposłuszeństwa rodzice nie nalegająna

wypełnienie polecenia lub w inny sposób dająwyraz swojej rezygnacji

(ton głosu cichy, niewyraźny, postawa obronna)

Nieposłuszeństwo -źródła

Nieposłuszeństwo

Dorosły wydaje

polecenie

Dziecko nie wypełnia polecenia

(np. spostrzega je jako

awersyjne/niepożądane)

 Wyznacz standardy zachowania sięw klasie

 Przekażswoje oczekiwania w sposób jasny i

stanowczy

 Ustal spójne i odpowiednie konsekwencje dla

określonych zachowań(nagradzaj pożądane

lub ignoruj/łagodnie karz niepożądane)

Dorosły

wycofuje polecenie

(wzmocnienie nieposłu-

szeństwadziecka)

usiłuje przekonać/nakłonićdziecko

do podporządkowania się

może czućsięcoraz bardziej

sfrustrowany i zaczyna krzyczeć,

straszyć, karaćfizycznie

Dziecko

wypełnia polecenia

(wzmocnienie agresywnego / awersyjnego

zachowania dorosłego –przeświadczenie, że

to jedyny sposób dotarcia do dziecka)

mimo to nie wypełnia polecenia

(dostrzeże moc przeciwstawiania się

woli rodzica, nawet jeśli odczuwa

silny strach –poczucie władzy –

wzmocnienie dla dziecka)

Niepos

uszeń stwo, agresja

Agresja

Agresja -źródła

 Zachowanie ukierunkowane na zadanie

cierpienia innemu człowiekowi (zwierzęciu),

które jest motywowany (-ne) do uniknięcia

tego cierpienia

 Agresja, jako instynkt

 Zachowanie wrodzone, zdeterminowane biologiczną

koniecznościąwyładowania agresywnej energii

 Teoria uczenia się

 Zachowanie nabyte w trakcie życia jednostki; rezultat

uczenia się

 Teoria popędu

 Agresja stanowi rozładowanie popędu, ale sam popęd jest

rezultatem oddziaływania czynników środowiskowych;

sposób rozładowania jest uzależniony od procesów

uczenia się

 Wroga (gniewna) –cierpienie

ofiary jest głównym (bądź

jedynym) celem sprawcy

 Instrumentalna –agresja

(cierpienie) instrument do

osiągnięcia innego celu

(np. kradzież, wymuszenie)

 Wprost, bezpośrednia, jawna  Pośrednia, niejawna

 Fizyczna

 Słowna, werbalna

Agresja -źródła

Ź r ród ł ł em agresji jest frustracja

Agresja

em agresji jest frustracja (teoria Dollardai in.)

 Frustracja to zablokowanie aktywności organizmu skierowanej na

cel, bądźteżstan wynikający z napotkania przeszkody w realizacji

celu

 Agresja będzie rosła gdy

 Rośnie wartośćzablokowanego celu

 Rośnie liczba działańna osiągnięcie celu

 Pobudzenie wywołane różnymi frustracjami może kumulowaćsięw

organizmie

 Agresja nie zawsze musi byćujawniana –hamulec –strach przed

karą

 Zmiana postaci agresji (jawna →niejawna)

 Agresja nie zawsze kierowana jest na czynnik wywołujący frustrację-

przemieszczenie –skierowanie agresji na inny obiekt zagrożony

słabsząkarą

da frustracja prowadzi do agresji

 Zachowania skierowane na uniknięcie przeszkody,

mechanizmy obronne (regresja, fiksacja), apatia,

wycofanie

FRUSTRACJA Gotowośćdo agresji AGRESJA

Negatywne pobudzenie emocjonalne

interpretowane jako gniew

Sygnały wywoławcze agresji (bodźce

kojarzone z czynnikami wzbudzającymi gniew)

Frustracja nasila zachowania agresywne u osó b, kt

b, któ re si

re się

niej nauczy ł ł y y

 Procesy warunkowania instrumentalnego

 Uczenie sięspołeczne (modelowanie)

Agresja

PRZEMOC w szkole

Warunki sytuacyjne

 wspieraj

ce zach. agresywne

 Anonimowość

 Możliwośćprzeniesienia odpowiedzialności na innych,

autorytety

 wspieraj

Rola nauczycieli

 Stosunek nauczycieli do przemocy i ich sposób

reagowania ma kluczowe znaczenie dla skali

problemu

ce redukowanie zach. agresywnych

 Zmniejszenie odległości między ludźmi

 Empatia emocjonalna (spostrzeganie i rozumienie uczuć

innych ludzi)

 Rozweselenie, doprowadzenie do śmiechu

 Możliwośćkonstruktywnego reagowania na stres i frustrację

 Zarówno ofiary jak i sprawcy twierdzą,

że rodzice i nauczyciele rzadko interweniują

Nie ka

Nie ka ż ż da frustracja prowadzi do agresji

Frustracja nasila zachowania agresywne u os

ich wcze

ich wcze ś ś niej nauczy

Warunki sytuacyjne

wspierają ce zach. agresywne

wspierają ce redukowanie zach. agresywnych

PRZEMOC w szkole

w świetle badań (T.Sak)

 Do najczęściej spotykanych form przemocy szkolnej

można zaliczyć:

 Bezpośredniąprzemoc fizyczną (bicie, kopanie, plucie,

popychanie, szarpanie, wymuszanie pieniędzy, zabieranie

przedmiotów, niszczenie własności)

 Bezpośredniąprzemoc słownąi niewerbalną –dokuczanie,

przezywanie, wyśmiewanie, wyszydzanie, obrażanie, ośmieszanie,

grożenie, rozpowszechnianie plotek i oszczerstw, pokazywanie

nieprzyzwoitych gestów

 Pośrednie formy przemocy –namawianie innych do ataków

fizycznych lub słownych, naznaczanie, wykluczanie i izolowanie z

grupy

 Zjawisko przemocy występowaćmoże na trzech

płaszczyznach

 DZIECKO-DZIECKO

 DZIECKO-NAUCZYCIEL

 NAUCZYCIEL-DZIECKO

PRZEMOC w szkole

PRZEMOC w szkole - konsekwencje

Sprawcy

 Fascynacja przemocąi jej

narzędziami

 Silna potrzeba dominacji

 Agresja, impulsywność

 Siła fizyczna

 Niski poziom lęku i

niepewności

Ofiary

 Ostrożne, wrażliwe, nieśmiałe

 Małomówne

 Niska samoocena

 Reakcja wycofania, ucieczki

 Negatywnie nastawione do

przemocy i jej narzędzi

 Słabośćfizyczna

Sprawcy

 Utrwalenie agresywnych

zachowań

 Obniżenie poczucia

odpowiedzialności za własne

działania

 Skłonnośćdo zachowań

aspołecznych; wchodzenie w

konflikty z prawem

Ofiary

 Poczucie poniżenia, upokorzenia

 Przeżywanie wstydu, lęku,

rozpaczy, smutku

 Obniżenie poczucia własnej

wartości

 Problemy w kontaktach

społecznych –skłonnośćdo

izolacji oraz trudności w

nawiązywaniu kontaktów

Ofiary

prowokujące

 Silnie pobudzone

 Odpowiadająna zaczepki

 Swoim zachowaniem

wywołująnapięcie

Świadkowie  Poczucie winy, niezadowolenie,

pretensje do siebie

 Bierność, bezradność

 Nie reagowanie w trudnych

sytuacjach

PRZEMOC w szkole

Źródła przemocy

PRZEMOC w szkole

Źródła przemocy

System szkolny

 System norm

 Sprzecznośćkoncepcji wychowania i postępowania

 Normy preferujące użycie siły

 Nieprzestrzeganie norm przez osoby znaczące

 Brak reakcji na zachowania agresywne

 Brak reakcji na drobne wykroczenia (wagary, spóźnianie się,

graffiti)

 Brak reakcji i bagatelizowanie zachowańagresywnych uczniów

przez nauczycieli

 Brak programów rozwiązywania konfliktów

 Biernośćświadków

 Czynniki związane z organizacjąnauczania

 Nuda, brak zagospodarowania czasu

 Ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, hałas

 Brak możliwośćrelaksu i odprężenia (dla uczniów i nauczycieli)

 Mała ilośćzajęćpozalekcyjnych

 Czynniki związane z relacjami uczeń-nauczyciel-rodzic

 Brak autentycznego kontaktu, dialogu między uczniami,

nauczycielami i rodzicami

 Wysoki poziom frustracji wśród nauczycieli

PRZEMOC w szkole

Źródła przemocy

PRZEMOC w szkole

System szkolny

dysfunkcjonalny

Szkolny program przeciwdziałania przemocy

funkcjonalny

 Otwarta komunikacja

 Przekazywanie informacji

 Nazywanie problemów

 Wyrażanie uczuć, potrzeb,

oczekiwań

 Zaufanie

 Wsparcie

 Współpraca

 Podziałodpowiedzialności

 Kompetencje

 Procedury działania

 W systemie funkcjonalnym

problemy sąwcześnie

wykrywane i rozwiązywane

dysfunkcjonalny

 Komunikacja zaburzona

 Ukrywanie informacji

 Ukrywanie problemów

 Ukrywanie uczuć, potrzeb, oczekiwań

 Nieufność, wrogość, podważanie

kompetencji, poszukiwanie winnych

 Rywalizacja

 Niejasna odpowiedzialnośći podział

zadań

 Niewystarczające kompetencje

 Brak procedur

 W systemie dysfunkcjonalnym problemy

mogąbyćukrywane -„tabu”,

przypisywane jednej osobie „kozioł

ofiarny”, delegowane poza system

 Przemoc w szkole należy traktowaćjako dysfunkcję

systemu

 Jednostka (nauczyciel, rodzic, uczeń) nie jest w stanie

rozwiązaćproblemu przemocy w szkole –potrzebne są

działania systemowe

 Działania systemowe są:

 Zaplanowane i prowadzone w oparciu o diagnozęsytuacji w

szkole

 Prowadzone na wszystkich poziomach systemu szkolnego

(środowisko nauczycieli, uczniów, rodziców)

 Realizowane konsekwentnie i monitorowane

PRZEMOC w szkole

Szkolny program przeciwdziałania przemocy

 Zakresy działania

Szkoła Klasa Jednostka

 Rada pedagogiczna-uświadomienie problemu, tworzenie programu

zaradczego, doskonalenie umiejętności

 Przeprowadzenie ankiety wśród uczniów-analiza sytuacji

 Dzieńpoświęcony przemocy w szkole

 Większa kontrola podczas przerw

 Ogólnoszkolne zebranie rodziców-zaangażowanie rodziców do

współpracy

PRZEMOC w szkole

Szkolny program przeciwdziałania przemocy

 Zakresy działania

Szkoła Klasa Jednostka

 Rozmowy ze sprawcami

przemocy

 Rozmowy z ofiarami przemocy

 Rozmowy z rodzicami

 Edukacja dotycząca przemocy i umiejętności

reagowania na nią

 Zajęcia integrujące klasę

 Diagnoza atmosfery w klasie

 Bezpośrednia interwencja w stosunki panujące

w klasie

 Stworzenie klasowego regulaminu

zapobiegania przemocy

funkcjonalny

Materiały dodatkowe

Zachowania opozycyjno-buntownicze

 W literaturze opisywane sąrównież

zaburzenia kliniczne związane z problemami

omawianymi na wykładzie

 Zaburzenia opozycyjno-buntownicze

 Zaburzenia zachowania

-objawy

Przez 6 miesięcy (co najmniej 4 objawy)

 Często traci panowanie nad sobą

 Często kłóci sięz dorosłymi

 Często łamie ustalone zasady lub odmawia

stosowania siędo wymagańdorosłych

 Często umyślnie irytuje ludzi,

 Jest drażliwy, łatwo irytujągo inni

 Często oskarża innych o popełnianie błędów lub

niewłaściwe zachowanie

 Często jest rozgniewany lub urażony

 Często jest złośliwy i mściwy

Zaburzenia zachowania

Zaburzenia zachowania -objawy

Cechy zachowania

 Łamanie podstawowych praw innych ludzi

 Agresja fizyczna, przyjmująca formę

okrucieństwa, niszczenia własności innych lub

podpaleń

 Łamanie podstawowych norm społecznych

stosownych dla danego wieku

 Zaburzenia przejawiająsięw różnych

sytuacjach (dom, szkoła, otoczenie

rówieśników)

W ciągu 12 kolejnych miesięcy 3 zachowania; w

ciągu ostatnich 6 miesięcy przynajmniej 1 objaw

 Agresja w stosunku do ludzi i zwierząt

 Znęcanie się, grożenie lub zastraszanie innych

 Wszczynanie bójek

 Użycie broni, która może spowodowaćpoważne

uszkodzenia ciała

 Fizyczne okrucieństwo wobec zwierząt

 Dokonanie kradzieży połączonej z konfrontacjąz

ofiarą

 Zmuszanie kogośdo czynności seksualnych

Zaburzenia zachowania -objawy

 Niszczenie mienia

 Umyślne podłożenie ognia z zamiarem

spowodowania znacznych szkód

 Umyślne niszczenie cudzej własności

 Oszustwo lub kradzież

 Włamanie siędo cudzego domu, budynku lub

samochodu

 Kłamstwa w celu zdobycia dóbr lub przysług albo

uniknięcia zobowiązań

 Kradzieżprzedmiotów nie połączona z konfrontacją

 Naruszanie zasad

 Nie wracanie na noc do domu pomimo zakazu

rodziców (począwszy od wieku poniżej 13 lat)

 Nocne ucieczki z domu podczas mieszkania z

rodzicami lub opiekunami

 Wagarowanie (zaczynające sięod wieku poniżej 13

lat)

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: