Michał Głowiński - Świadectwa i style odbioru.pdf - cygman - darthvader11

SWIADECTWA I STYLE ODBIORIJ

117

SWIADECTWA I STYLE ODBIORU

nie jest tekstem w doslownym tego siowa znaczeniu, nie jest

tekstem w takim sensie, w jakim jest nim dzieio Iiterackie.

Trzeba najpierw ustalia, jakie materialy pozwalaja na badanie

odbioru, a wive jakie whiny sic stae przedmiotem anailzy. Jest

to sprawa rowniei o zasadniczej doniostoki praktycznej, zw/a-

szcza wtedy, gdy spraw recepcji nie traktuje sie jedynie jako

przedmiotu refleksji teoretycznej, ale zjawisko istotne take

wewczas, gdy w centrum uwagi znajduja sic poszczegOine sytuz

acje komunikacyjno-literackie. Szkic niniejszy jest proba pod-

jecia tego w/a§nie praktycznego zagadnienia, prOba

autor jest

w pelni g wiadomy

bardzo jeszcze prowizoryczna i niepelna.

Fakt odbioru

powtorzmy

nie jest historykowi Iftera-

tury w wiekszoki wypadkew bezpoArednio dany, tak jak jest

mu dane . dzielo literackie. Trzeba go dopiero zrekonstruowae,

zrekonstruowa6 na podstawie tekstew pewnego rodzaju. Tych

mianowicie, ktore pozwalaja sie interpretowae jako jego

dectwa. Jest to sfera zjawisk wysoce niejednorodnych, sk/ada-

ja sie bowiem na nia przekazy rozmaite I zrotnicowane. Mona

je podzielia na pica zasadniczych grup:

1. wypowiedzi '(literackle, para-literackie, krytyczne), w kto-

rych sam proces lektury podlegi ternatyzacji;

2. wszelkiego typu wypowiedzi meta-literackie o charakte-

rze dyskursywnym (krytyczne, historycznoliterackie, teoretycz-

ne itp.), w kterych czynnok lektury nie zostah stematyzowana;

po g rednio jednak wypowietlzi owe g wiadcza o metodach odbio-

ru, poz-walaja ujawnio sposoby myLienia a literaturze, pokazuja

ogolne kategorie, przy ktorych udziale sic ja ujmuje;

3. wszelkiego typu teksty, odwolujace sic do innych tekstow

poprzez swa strukture, a wiec pastisze, parodie, stylizacje itp.;

4. ro2nego rodzaju transformacje dokonywane na dziele li-

terackirn, a wiec przeklady, parafrazy, transkrypcje itp.;

5. badania socjologiczne o charakterze empirycznyrn, zaj-

mujace sic cyrkulowaniem dzid literackich virOd rOinych grup

spoiecznych I wlaAciwymi im sposobami lektury.

Materialy zgrupawane w punkcie pierwszym najlatwiej pod-

daja sie rekonstrukcji, sq niemaI bezparednio dane. Wydzielie

Ta kwestia pozostaia nadal nie rozwiazana: jak badae funk-

cjonowanie literatury, jak badae konkretyzacje czy ogOlnie —

fenomen odbioru? Kwestia a znaczeniu podstawowym, obejmu-

je bowiem pytanie: jakie materiaty naleiy uwzglcdniae, by

zdaa sprawe z metod odbioru, wla g ciwych danej epoce, i

stcpnie — by ujawnie charakterystyczne dla niego style? Jest

to problem w , duiym stopniu praktyczny, dotyczy samego wy-

boru rna.terialu, ktory nale2y poddad analizie.

Pytanie takie zarysowuje sic przed historykiem literatury

w postaci duo ziagodzonej, gdy stawia sobie zadanie opisu tek-

ster‘v literackich bez uwzgicdnienia sposobOw odbioru, co naj-

wyZej dotyczy ono granic literatury 1, tego, jak daleko siegajq

kompetencje badacza, co ma analizowad, stosujac narzcdzia swej

dyseypIiny. Dzisiaj sprawa ta na ogol nie prowokuje ju2 do

wickszych sporOw i emocji, granice literatury wytyczone zostaty

calkiem precyzyjnie, rozmaicie zreszta w przypadku ranych

okresow historycznoliterackich.

Gdy przystepuje sie do analizy odbioru, sytuacja podIega

znaczaej komplikacji. Nie moina sic bowiem ograniczyd do ana-

Iizy tekstOw, sa one tylko jednym — co prawda giOwnym

elementem aktu komunikacji literackiej. Konkretyzacja dzida

1 Zob. H. Marklewicz, GlOwne probIemy wiedzy o Iiteraturze,

rozdz. II: Wyznaczniki Itteratury, Xrakow 1965.

118

STYLE ODBIORU

gWIADECTWA I STYLE ODBIORU

119

tu mo±na trzy typy przekazow: wypowiedzi o dziele w dzie-

le 2 , dotyczqce sposobOw odbioru („literatura krytycznoliterac-

ka", „literacka rnetodologia literatury"), wszelkiego typu zapisy

lektury zawarte w korespondencjach, dziennikach intymnych

innych tego rodzaju dokumentach osobistych (interesujqca

jest wiec tutaj rozlegia dornena tekstOw para-literackich) oraz

ten typ krytyki literackiej, ktory sldonny bythym okr61ie jako

"„impresj onistyczny".

Przykladem utworu, kterego bezpo g redni przedmiot stanowi

lektura, a wicc poetycka relacja o odbiorze, jest Epos-nasza

Norwida. Poemat ten jest oczywikie czyrni wiecej ni opowie-

g cia o lekturze czy anegdota z lat dziecinnych, nie przestaje bye

jednak poetyckim zapisem konkretyzacji Don Kichota. Ju ty-

tut g wiadczy o jej kierunku. Je g li zna sic poglady Norwida na

gatunek powle g ciowy 3 , nie dziwi, Ze wiersz po g wiecony utwo-

rowi Cervantesa, powszechnie odbieranemu jako powie g e, przy-

wohrje w tytule dawnq forme literacka. Jest to pierwszy

niezwykle istotny — wskaZnik dokonanej przez Norwida kon-

kretYzacji: dzieto Cervantesa warto czytae dlatego, Ze przypi-

suje sie mu wartoki, jakimi dla poety w g rod gatunkow narra-

cyjnych odznaczala sic jedynie epopeja. Lektura taka pozwala-

Ia trald ()wad Don Kichota jako bohatera na naiare epiki trady-

cyjnej, jako postaa zarazem mitycznq i symbolicznq; powiekio-

wa lektura utworu Cervantesa °dbl.& taki, je g li nie wyklu-

czala, to w kaidym razie utrudniata. Do tego wszalde sprawa

sic nie ogranicza; w swej konkretyzacji Don Kichota Norwid

zaktualizowa/ take inne wartoki charakterystyczne dla swej

epoki: bohater Cervantesa jest nie tylko postaciq epopeicznq,

jest take w jakiej g przynajmniej mierze odpowiedni-

kiem romantycznego poety. Norwida nie interesuje sprawa

- 2 Zob. D. Danek, 0 po/emice Iiterackiej w powieki, Warszawa 1972.

Zob. moj szkie: WokOt „Powle g er Norwida, w tomie: Gry powieicio-

we, Warszawa 1973. W liSeie do Jadwigi Luszezewskiej z paZdziernika

1871 r. poeta „pierwszq ksiqik4, jak4 w iyciu molm ezytakm, by

Cerwantesa bohater". (C. K. Norwid, Pisma wszystkie, t. IX, Warszawa

1971, s. 497).

podstawowa dla XX-wiecznych interpretatorow powieki,

a mianowicie rozziew pomiedzy iluzjami a rzeczywistokiq, je-

go uwagi nie przyciqga faiszywa g wiadorno g e, jakiej ofiarq pa-

da bohater. Iluzje stajq sic forma dziatalnoki poetyckiej, twor-

czokiq. Jak sic zdaje, typ lektury Don. Kichota, dajqcy sic

zrekonstruowae z wiersza Norwida, jest przyldadern romantycz-

nego odbioru powieki Cervantesa.

Nastepna ogrornna dziedzina, w ktorej fenomen odbioru

zostaI stematyzowany, to ranego rodzaju zap - isy lektury, np.

w dziennikach intymnych, w korespondencji itp. Jakb doku-

menty g wiadczace o jego wiakiwokiach sq one zazwyczaj bar-

dziej doniosie niZ dzie/a. Aci g le literaekie, w nich bowiem spra-

wy te czcsto nie wykraczaja poza sfere dosiownoki, nie pod-

legajq syrnbolizacji. Na ogoi tile przeznaczone do druku, ujaw-

niajq z dula wyrazistokia styl recepcji wiakiwy epoce. Jako

przyklad wystarczy choeby przywo/aa liczne zapisy lektury

w Dziennikach eromskiego.

W obreb przekazow, w ktorych problemy czytania I odbio-

ru zostaly stematyzowane, wlaczythym take pewien typ wypo-

wiedzi krytycznych, ten mianowicie, ktOry moZna okre g lio ja-

ko krytyke impresjonistycznq. W tym wypadku jednak chodzi

nie tylko o kierunek znany pod tq nazwa w dziejach krytyki,

ale o wszelkie wypowiedzi krytyczne, w ktorych elementem

najistotniejszym jest przekazywanie wraeñ doznawanych pod

wOywern czytanego dzie/a. Krytyka tego typu duo bliZsza

jest zapisom intyrnnym ni2 dyskursowi krytycznemu o cha-

rakterze analitycznym bad2 programowym.

Przechodzimy obecnie do punktu drugiego, do wypowiedzi

meta-Iiterackich o strukturze dyskursywnej, w ktOrych sposo-

by lektury nie zostaiy stematyzowane. Trzeba je rekonstruo-

wae na podstawie analizy tego, w jaki sposob, za pomocq ja-

kich kategorii ujmuje sic literature. Wehodza tu w gre wszel-

kiego rodzaju wypowiedzi do niej sic odnoszqce: krytyczne

*(poza „impresjonistycznymi"), teoretyczne, historycznoliterac-

kie, filologiczne itp. KaZda z nich, nawet maksymalnie zobiek-

tywizowany traktat filoiogiczny, poddajqcy analizie odmiany

120

STYLE ODBIORU

8W1ADECTWA I STYLE ODBIORU •

121

ciej sig ujawniajq w wypowiedziach krytycznych, z natury

rzeczy swobodniejszych i znajdujqcych sig bliZej empirii iycia

literackiego nii prace Aci g le naukowe, a take w interpreta-

cjach, a wile analizach utworu indywiduaInego; metody te do-

chodzq jednak do glosu i dajq sig zrekonstruowad rownie2 wte-

dy, gdy przedmiotem opisu sq wigksze (czy wrgez najwicksze)

ca/o g ci lit erackie.

Omawiane tu przekazy meta-literackie o charakterze dys-

kursywnym ujawniajq wigc now przydatno g 6: badaczoi.vi poj-

mujqcemu historig lIteratury rue tylko jako dzieje tworzenia,

ale jako dzieje thinych metod literackiego komunikowania,

pozwalajq odtworzyd sposoby odbioru, wlaciwe danej epoce,

stajq sig przeto interesujqce nie jako zespoi sadow prawdziwych

lub falszywych, ale jako g wiadectwo tego, jak w danej epoce

czytano, mimo te sam proces lektury nie zosta/ w nich sterna-

tyzowany 4.

W grupie trzeciej mieszczq sig wypowiedzi meta-literackie

niedyskursywne I niestematyzowane, takie wigc, ktore przez

sama, swq strukturg odw-ohijq sie do innego tekstu lub zespoN

tekstaw I tyrri samym g wiadczq o jego (ich) swoistej konkrety-

zacji. Istotne sqwiçc tutaj wszelkiego rodzaju pastisze, paro-

die, stylizacje. Wskazujq one, w jaki sposob jest odbierany

utwOr bgdqcy przedmiotem odwolania. Moment ten swoigcie

sig realizuje ju2 w pastiszu, gdyi nie jest on na ago/ prost4

kopia, stanowi interpretacje wzoru wediug regui czytania obo-

wiqzujacych w danej kulturze literackiej. W wyiszym stopniu

niZ pastiszu dotyczy to stylizacji i parodii, w nich bowiem

wspolczynniki stylu wspOlczesnego nie tylko 2e nie s tajone,

ale tworzq kontekst konieczny dla ich zrozumienia. Style lek-

tury, wlakiwe danej kulturze literackiej, etanowiq czynnik

okre g lajqcy mo±liwoki parodystyczne I stylizacyjne epoki.

Przyldadem Wybraniec Tomasza Manna, bgdqcy parodiq utwo-

ru Hartmanna von Aue Gregorius auf dem Steine i — zara-

zem — stylizacjq S . redniowiecznej Iegendy hagiograficznej 5.

Opowie g e ta stanowi przyldad odbioru legendy gredniowlecznej

dokonanego w sytuacji kulturalnej, w ktorej tekst tego typu

czyta sig jako zabytek, bo nie koresponduje on z wspo/czesnq

wizjq g wiata, rile koresponduje tak bardzo, e nie wystarcza

wzigcle w nawias na czas lektury w/asnych przekonali i przy-

zwyczajen literackich; g wiadomo g e dawno g cl odbieranego tek-

stu staje sig komponentern konkretyz.acji. Lektura, jakiej g wia-

deetwem jest opowie g d Manna, by/aby nie do pomy g lenia choe-

by w okresie romantyzmu, kiedy nawiqzania do wiekow g red-

nich umoZliwialy sformulowanie i wyratenie jego wiasnej pro-

blematyki literackiej.

Przechodzimy teraz do grupy czwartej, do g e niejednorod-

nej — do transformacji °. Wchodza w jej obrgb trzy zasadnicze

dziedziny: a) przeklady, b) parafrazy, c) transkxypcje, Zespot

ten jest dla analizy odbioru szczegOlnie istotny, gdyi wszelkie

przeksztakenia dzieta literacklego mo2na interpretowad jako

przejaw jego swoistej lektury, dokonywane sq bowiem w mygl

4 Problem ten anatizuk na przyldadzie dile/a Kleinera o Stowackim

W nastepnym szkicu zamieszezonym w tej ksigice. Trzeba sie zgodzi6

z opinia, ±e „krytyka jest metafora aktu czytania, a akt czytania jest

niewyczerpyWalny" (P. de Man, Eitindness and Insight, Essays in the

Rhetoric of Contemporary Criticism, New York 1971, S. 107).

3 Zob. uwagi samego Manna na ten temat, rozproszone w jego listach,

pisanych w okresie pracy nad powie g cla (T. Mann, Listy 1948-1955, wy-

data E. Mann, tium, T. Zabiudowski, Warszawa 1973).

Interesujaca analize zjawiska transformacji przedstawil E. Balce-

rzan w ksiaZce: Przez znaki, Poznan 1972, s. 59-61,

tekstu, g wiadczy o pewnym typie lektury, o pewnym sposobie

ujmowania dzieta literackiego, choeby nawet nie u g wiadomio-

nym. A bywa on czgsto nieu g wiadamiany, skoro w wigkszoki

wypadkow celem wypowiedzi czy to historycznej, czy teore-

tycznej jest zdanie sprawy z faktOw-, zobiektywizowany opis

dzieia literackiego, jego analiza wolna ad wszelkiego „Iiryzmu".

Swiadectwem typu lektury jest jui sam jgzyk, przywolywany

w tego rodzaju wypowiedziach, kategorie opisowe, jakie w nich

zosta/y spotytkowane. Kategorie te z reguly sq skiadnikiem

pewnej . kultury. literacklej. Metody konkretyzacji najwyrazi-

122

STYLE ODBIORTI

SWIADECTWA I STYLE ODBIORU

123

pewnych ukviadomionych badti nietOwiadomionych dy-

rektyw konkretyzacyjnych, wiaciwych danej kulturze literac-

kiej.

Jak wiadomo, kaidy przeldad, choeby najwierniejszy, jest

interpretacj4 tlumaczonego utworu$ Nie stanowi nigdy kalki,

jest domen4 wyborOw. Wybory owe informuA nie tylko o wia-

domych decyzjach tlumacza, ujawniaja nie tylko jego smak li-

teracki, wskazuja rownieti sposoby lektury wiaiciwe epoce, w

ktOrej tlumaczenia dokonano. Jako przyldad wystarczy przywo-

la dwa przekiady Bateau ivre Rimbauda Miriama i Watiy-

ka. Przyklad interesujacy, gdyti obydwaj tlumacze w asadzie

pozostali wierni oryginalowi, jednalde obydwie polskie wersje

poematu Rimbauda raniq sie micdzy sob a doAe znacznie. Po-

wiedziee moina, tie wersja Miriamowska jest przyldadem mlo-

dopolskiej konkretyzacji poematu symbolistycznego, wersja

Watiykowska zaS . — przyldadern konkretyzacji awangardowej,

obydwaj tiumacze odwohijg sie do innych koncepcji jezyka po-

etyckiego, aktualizuj4 inne tradycje. Niekiedy spory woke/

przeldadu ujawniaj4 rotine koncepcje odbioru: w literaturze

polskiej najwyrazistszym przyldadem jest znana polemika Tu-

wima i Waiyka, dotyczaca Uumaczenia Eugeniusza Oniegina

Puszkina.

Jeli analizuje sie przeldad jako 6wiadectwo odbioru, trzeba

wziad pod uwage jeden istotny moment. Czynnikiem ograni-

czaj4cym te analize jest fakt, tie pewne wlakiwoAci przekladu

nastepstwem nie decyzji tlumacza i nie kultury literackiej,

do jakiej naletiy, wynikaj4 za z wiakiwoAci jczyka, na ktOry

sic tiumaczy. Nastcpstwa owe nie mog4 bye interpretowane ja-

ko S'wiadectwo lektury, stanowi4 rezultat koniecznoki jezyko-

wych. Przykladem — uproszczenie relacji czasowych w poi-

skim tlurnaczeniu Prousta, wynikajace z tego, tie w zakresie

czasow gramatycznych polszczyzna ma inne motiliwoki ni±

francuski 7 , jej wyposatienie w tym zakresie jest ubotisze.

7 0 znaczeniu czasOw gramatycznych, wZaaciwych danemu jezykowi,

dla struktury opowiadania pisze H. Weinrich, Le temps, Le rdcit et le

commentaire, Paris 1973.

Mimo tego istotnego ograniczenia przeldady nadal wydaj4 sic

vvatinym Lwiadectwem odbioru, pozwalaj4 ujawnia sposoby czy-

tania.

Z tego punktu widzenia jeszcze efektowniejszym przedmio-

tern analizy sa wszelkiego rodzaju parafrazy utworOw literac-

kich, tak dokonane w obrebie jednego jezyka, jak i wowczas,

kiedy pierwowzor i wersja przerobiona naletia do rednych jc-

zykOw. W drugim przypadku parafrazy nie moina utotisamiae

z przekladami, gdyti tutaj jest istotna nie wierno6d wobec ory-

ginahi, ale sporzadzenie nowej wersji, nowej wersji zazwyczaj

utworu dobrze znanego I w obrcbie danej kultury literackiej

przyswojonego (by wspomniee rozliczne parafrazy Robinsona

Cruzoe Daniela Defoe). Ze wzgledu na rekonstrukcje zasad od-

bioru niezwykle oiekawa by/aby analiza Od Horacego, parafra-

zowanych w wiekszoki Iiteratur europejskich od czasOw rene-

sansu. Parafrazy rornantyczne ujawnia z pewnoici4 metody

lektury caaiern inne ni te, ktOre praktykowali poeci rene-

sansowi, dokonujasy przerobek tych samych Pie g ni 8 . Autor

parafraz rile podlega rygororn, ktorym poddae sic musi

macz, jego poczynania sa wicc ze wzgledu na interesujaca nas

problematyke szczegelnie znaczace. Osobnym przypadkiern

parafrazy jest przeniesienie dzieia reprezentatywnego dla

pewnego poziomu kultury literackiej w obrcb gatunku wlaSci-

wego jej innemu poziomowi. Charakterystyczny dla tego typu

parafraz ruch odbywa sic zwykle z gory na do/: tragedia staje

sic popularnyrn widowiskiem muzycznym ( Romeo i Julia prze-

mieniona w West Side Story), dostosowuje sic ja do regta od-

bioru, kV:ire nie by/y w niej zawarte. Ten typ przerobek anali-

zuje Hannah Arendt ° jako fenomen charakterystyczny dla kul-

tury masowej.

Zjawisko, ktore okreAlili g my jako transkrypcje, jest dziedzi-

n4 szerok4 i zrOtinicowana. Przez transkrypcje rozumiem wszel-

8 0 romantycznej recepcji Horacego zob. J. Marmier, La survie d'Ho-

race it l'epoque romantique, Paris 1965.

9 H. Arendt, La crise de la culture, Huit essais de pensee politique,

Paris 1972, s. 260.

124

STYLE ODEIORU

AWIADECTWA I STYLE CIDBIORtj

125

kie przeniesienie utworu z jednego systemu znakOw w obrcb

drugiego, a wicc w naszym przypadku z systemu jezykowego

w system znakowy innych sztuk. Oczywikie, nie wszystkie te-

go typu przeniesienia bcdq z punktu widzenia omawianej tu

kwestii rewnie znaczqce. Z pewnokiq 6wiadeetwern odbioru

jest potraktowanie utworu poetyckiego jako tekstu pieni (np.

wierszy Goethego I Heinego w niezliczonych Lieder niemiec-

kich kompozytorow romantycznych czy wierszy mlodopolskich

w pie g niach Szymanowskiego), tutaj wszakie analiza wyma-

galaby ujecia muzykologicznego, wysoce specjalistycznego i na

°get niedostepnego historykowi literatury. Innym 6wiadectwern

odbioru sq iIustracje do utworOw literackich, By dad przykiad

wyrazisty: ilustracje romantyczne do Don Kichota gwiadcza

o calkiem innej lekturze tej powieki ni2 ilustracje dwudziesto-

wieczne.

Najbardziej interesujace ze wzgicdu na podjeta tu pro-

blernatyke sa jednak transkrypeje teatraine i filmowe utworew

fabularnych (a take poetyckich, choe z natury rzeczy jest ich

o wide mniej). I tutaj uczynie wypada zastrzdenie to same,

co przy przekladach: nie wszystkie elementy owych trans-

krypcji dajq sic interpretowad jako §wiadectwo odbioru, nie-

ktore sq nastepstwem koniecznoki wynikajqcych z przyjccia

jezyka teatru czy filmu, nie zaldq Wicc bezpoArednio od auto-

ra transkrypcji, Awiadcza za g co najwy2ej o wymaganiach

i w/akiwokiach jczyka 1 °. Choe tak ograniczone, transkrypcje

nie przestaja bye szczegOlnie wyrazistym 6wiadectwem kon-

kretyzacji. Tak np. adaptacje filmowe powieki Dostojew-

skiego ujawniajq dok zroinicowane metody odbioru, powieki

owe mog4 bya bowiem traktowane bqdZ jako realistyczny

obraz obyczajew, bad jako dramat psychologiczny, bqdt wre-

szcie jako traktat filozoficzny. I w tym wypadku take nie do-

kumentujq one jedynie indywidualnych interpretacji czytelni-

czych powieki Dostojewsid.ego, awiadczq o pewnych tenden-

cjach kuitury literackiej.

Plata grupa Swiadectw rani sie znacznie od wszystkich

omOwionych poprzednio. Skiaciajq sie na nia, wyniki empi-

rycznych badaii socjologow zajmujasych sic obiegiem dziei ii-

terackich w roZnych grupach spolecznych. ROZniq sie one przez

co najrnniej dwa elementy: po pierwsze Awiadectwa te sq

Lwiadomie organizowane, sa, z gory pomyAlane jako przekazy

mowiace o zre&iicowanych spolecznie typach odbiortv / po dru-

gie —mop dotyczya lektur wiakiwych wszelkim grurpom spo-

/ecznym,_podczas gdy Awiadectwa poprzednie w istocie nie wy-

kraczaly poza krag, okreAlony mianern znawcow 12 . Na tym po-

iega doniosioë tego rodzaju badati, choo ograniczajq sic one je-

dynie do czasow wspolezesnych (ograniczenia tego w zasadzie

nie znajg materiaiy analizowane poprzednio), Badania owe sq

dia naszej problematyki przydatne zresztq tylko wtedy, kiedy

nie sprowadzajq sic do informacji wylqcznie ilokiowych doty-

czqeych czytanyeh ksi#ek, samo przegiqdanie kart bibliotecz-

nych w bibliotekach publicznych stanowi czynnok niewystar-

czajqcq. Sq przydatne wowczas, gdy dotyczq rzeczywistych

sposobOw lektury, wiakiwych poszczegOlnym grupom spolecz-

nyna. Przyk/adem — cenna ksWka Bogusiawa Suikowskiego 13.

32 Zob. .1. S/awinski, 0 dzisiejszych normach czytania (znawc6w),

„Teksty" 1974, z. 3 (15). 0 przydatno g ci badati socjologicznych dla analizy

odbioru, s. 18-19. Zarysowuje sin tu wyraAna mo21iwo g o wspNpracy so-

cjologow i badaczy literatury, skoro take socjologowie wyra±ajn zainte-

resowanie dla tego, co w tej dziedzinie robin historycy literatury. Na

rnoiliwo g C takiego zbliienia wskazuje A. Moskowska we wstnpnej czngci

swego studium: Potoczny odbiOr literatury na przylaadzie utwordw Ze-

roinskiego („Pamintnik Literacki" 1976, z. I), jak±e charakterystycznie

zatytu/owanej: Socjotogia a teoria fiteratury.

13 B. Stilkowski, Powle§6I czytelnicy. Spoleczne uwarunkowania zja-

wisk odbioru, Warszawa 1972.

10 o nieodwracalno g ci poszczegolnych systernow semiotycznych pisze

E. Benveniste w studium: Semiotogie de la langue, w: Problemes de lin-

guistique Onerale II, Paris 1974.

11 Zob. M. Hopfinger, Adaptacje famowe utworow Iiterackich, Proble-

my teorif i nterpretacji, Wroclaw 1974. 0 adaptacjach teatralnych zob.

M. Bluestone, From Story to Stage, The Dramatic Adaptation of Prose

Fiction in the Period of Shakespeare and His Contemporaries, The Ha-

gue 1974.

Michał Głowiński - Świadectwa i style odbioru.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: