Ocena ryzyka zawodowego zagrożenie hałasem w świetle prawa.pdf

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2002

doc. dr in¿. DANUTA AUGUSTYÑSKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

Ocena ryzyka zawodowego wynikaj¹cego

z nara¿enia na ha³as w wietle przepisów

europejskich i krajowych

Praca wykonana w ramach programu wielolet-

niego (b. SPR-1) pn. Bezpieczeñstwo i ochro-

na zdrowia cz³owieka w rodowisku pracy do-

finansowanego przez Komitet Badañ Naukowych

oraz programu wieloletniego pn. Dostosowa-

nie warunków pracy w Polsce do standardów

Unii Europejskiej (Cz. B) dofinansowanego

przez MPiPS. G³ówny koordynator programów:

Centralny Instytut Ochrony Pracy

badañ ankietowych, przeprowadzonych

w 2001 r.. Sporód 11 tys. ankietowanych

pracowników 16% uskar¿a³o siê na ha³as

trwaj¹cy przez ca³y czas pracy, a 36%

co najmniej przez 1/4 tego czasu.

Dane statystyczne (GUS), dotycz¹ce

rzeczywistego nara¿enia na ha³as w ro-

dowisku pracy w Polsce w 2001 r., wska-

zuj¹, i¿ na ogóln¹ liczbê 724,7 tys. osób

pracuj¹cych w warunkach zagro¿enia

zawodowego 41% nara¿onych by³o na ha-

³as przekraczaj¹cy wartoci dopuszczalne.

Ocena ryzyka zawodowego wynika-

j¹cego z nara¿enia na ha³as i ogranicze-

nie tego ryzyka do mo¿liwie najni¿szego

poziomu, z uwzglêdnieniem postêpu

technicznego i dostêpnoci rodków ogra-

niczenia ha³asu u ród³a jego powstawa-

nia, nale¿¹ do podstawowych obowi¹z-

ków pracodawcy. Obowi¹zki te wynikaj¹

z przepisów europejskich (w tym dyrek-

tywy 86/188/EWG, propozycji dyrekty-

wy 94/C 230/03 oraz projektu nowej dy-

rektywy przyjêtej w czerwcu 2001 r.

przez Radê Polityki Spo³ecznej Unii Eu-

ropejskiej) [4, 5, 6], a tak¿e z przepisów

polskich [8, 9, 10, 11].

Do skutków o du¿ym stopniu ciê¿-

koci nale¿y zaliczyæ zawodowe uszko-

dzenie s³uchu trwa³e, nie daj¹ce siê zre-

habilitowaæ inwalidztwo.

Do skutków o rednim stopniu ciê¿-

koci mo¿na zaliczyæ czêciowy ubytek

s³uchu oraz niektóre pozas³uchowe skut-

ki oddzia³ywania ha³asu, np. okresowe

pogorszenie stanu zdrowia, obni¿on¹

sprawnoæ i wydolnoæ organizmu, nie-

mo¿noæ wykonywania niektórych zadañ.

Do skutków o ma³ym stopniu ciê¿-

koci mo¿na zaliczyæ czasowe przesuniê-

cie progu s³yszenia, zmniejszon¹ zrozu-

mia³oæ mowy i maskowanie dwiêko-

wych sygna³ów bezpieczeñstwa. Niekie-

dy utrudniona komunikacja s³owna i ma-

skowanie dwiêkowych sygna³ów bez-

pieczeñstwa mog¹ byæ przyczyn¹ powa¿-

nych wypadków w pracy i nastêpstw (ura-

zów) o du¿ym stopniu ciê¿koci.

Zgodnie z polsk¹ norm¹ PN-N-

18002:2000 [13] ryzyko zawodowe mo¿-

na oszacowaæ przyjmuj¹c trójstopniow¹

lub piêciostopniow¹ skalê w zale¿noci od

ciê¿koci nastêpstw. Zalecanym sposo-

bem, który wynika z ogólnych wymagañ

dotycz¹cych wykonywania pomiarów

i oceny czynników szkodliwych w rodo-

wisku pracy [9], jest oszacowanie ryzyka

zawodowego w skali trójstopniowej na

podstawie wartoci wielkoci charakte-

ryzuj¹cych nara¿enie. Ogólne zasady tego

oszacowania s¹ nastêpuj¹ce [13]:

a³as jest jednym z najbardziej

powszechnych zagro¿eñ w ro-

dowisku pracy. W Unii Europej-

skiej na jego intensywnoæ skar¿y siê ok.

50 milionów pracowników (1/3 ogó³u

pracuj¹cych) [6]. Szacunek ten jest wy-

nikiem przegl¹du warunków pracy w 15

krajach cz³onkowskich Unii, przeprowa-

dzonego przez Europejsk¹ Fundacjê na

rzecz Poprawy Warunków ¯ycia i Pracy

w Dublinie. Przegl¹du dokonano na pod-

stawie wywiadów przeprowadzonych

z grup¹ reprezentatywn¹ dla ludnoci pra-

cuj¹cej 15 800 osób w 1995 r. i 21 073

osób w 2000 r. Na pytanie: czy jest Pan/i

nara¿ony w pracy na tak g³ony ha³as,

¿e trzeba podnosiæ g³os porozumiewaj¹c

siê z innymi osobami? 28-29% ankie-

towanych pracowników odpowiedzia³o

tak przez co najmniej 25% czasu pra-

cy. Odsetek uskar¿aj¹cych siê na ha³as

przez ca³y czas pracy wyniós³ 10-11%.

O wadze problemu wiadcz¹ równie¿

badania statystyczne Komisji Europej-

skiej (EUROSTAT), które wykazuj¹

m.in., ¿e ha³as stanowi jedno z g³ównych

zagro¿eñ i jest przyczyn¹ zawodowego

uszkodzenia s³uchu (18 419 rozpozna-

nych przypadków w 1995 r.).

Wstêpne dane dotycz¹ce subiektyw-

nych odczuæ pracowników nara¿onych na

ha³as w 12 krajach kandyduj¹cych do Unii

Europejskiej (Estonia, Litwa, £otwa, Pol-

ska, Czechy, S³owacja, Wêgry, S³owenia,

Rumunia, Bu³garia, Cypr i Malta), Euro-

pejska Fundacja na rzecz Poprawy Warun-

ków ¯ycia i Pracy uzyska³a na podstawie

podobnych do wczeniej omówionych

Oszacowanie

ryzyka zawodowego

Zgodnie z definicj¹ przyjêt¹ przez

Miêdzynarodowe Biuro Pracy w Gene-

wie [7] ryzyko zawodowe jest kombinacj¹

prawdopodobieñstwa wyst¹pienia zdarze-

nia zagra¿aj¹cego oraz ciê¿koci urazu lub

pogorszenia stanu zdrowia pracowników

powodowanego tym zdarzeniem.

W przypadku ryzyka zawodowego,

zwi¹zanego z nara¿eniem na ha³as, ko-

nieczne jest okrelenie prawdopodobieñ-

stwa wyst¹pienia jego skutków i stopnia

ich ciê¿koci. Mo¿na wyró¿niæ skutki

oddzia³ywania ha³asu jako czynnika szko-

dliwego (czyli przede wszystkim na na-

rz¹d s³uchu pracownika) oraz jako czyn-

nika uci¹¿liwego: przeszkadzaj¹cego

i utrudniaj¹cego pracê (czyli skutki poza-

s³uchowe).

P < 0,5 P dop ryzyko ma³e

0,5 P dop £ P £ P dop ryzyko rednie

P > P dop

ryzyko du¿e,

gdzie: P wartoæ wielkoci charak-

teryzuj¹cej nara¿enie

P dop dopuszczalna wartoæ wielko-

ci charakteryzuj¹cej nara¿enie.

Przyjmuj¹c jako wartoci dopuszczal-

ne ha³asu wartoci NDN (najwy¿szego

dopuszczalnego natê¿enia) ha³asu okre-

lone w rozporz¹dzeniu MPiPS, tj.:

poziom ekspozycji na ha³as odnie-

siony do 8-godzinnego dnia pracy lub ty-

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2002

godnia pracy L EX,8h (L EX,w ) = 85 dB

maksymalny poziom dwiêku A,

L Amax = 115 dB

szczytowy poziom dwiêku C, L Cpeak

= 135 dB

mo¿na oszacowaæ ryzyko zawodowe,

zwi¹zane z nara¿eniem na ha³as jako czyn-

nik szkodliwy dla narz¹du s³uchu. Przy-

k³ad takiego oszacowania z uwzglêdnie-

niem krotnoci (k) wartoci dopuszczalnej

(NDN) przedstawiono w tabeli 1. [2].

POLSKIE TOWARZYSTWO AKUSTYCZNE

Oddzia³ Warszawski

KOMITET AKUSTYKI

Polskiej Akademii Nauk

INSTYTUT PODSTAWOWYCH PROBLEMÓW TECHNIKI

Polskiej Akademii Nauk

CENTRALNY INSTYTUT OCHRONY PRACY

organizuj¹

XLIX Otwarte Seminarium z Akustyki

Warszawa Stare Jab³onki

9-13 wrzenia 2002

Seminarium jest doroczn¹ konferencj¹ akustyków polskich (z udzia³em goci

zagranicznych). Konferencja ma kilkudziesiêcioletni¹ tradycjê. Celami konfe-

rencji s¹:

Podany przyk³ad nie obejmuje wszyst-

kich przypadków. Wobec okrelonych

grup pracowniczych, np. m³odocianych

i kobiet w ci¹¿y, obowi¹zuj¹ mniejsze

wartoci dopuszczalne ha³asu (odpowied-

nio L EX,8h = 80 dB i L EX,8h = 65 dB), okre-

lone w odrêbnych przepisach, i w³anie

te wartoci nale¿y uwzglêdniæ przy oce-

nie ryzyka zawodowego zwi¹zanego z na-

ra¿eniem na ha³as. Równie¿ w przypad-

ku oceny ha³asu jako czynnika uci¹¿liwe-

go obowi¹zuj¹ inne wartoci dopuszczal-

ne, ustalone ze wzglêdu na mo¿liwoæ re-

alizacji przez pracownika jego podstawo-

wych zadañ (a wiêc z uwzglêdnieniem

pozas³uchowych skutków dzia³ania ha-

³asu) [12]. Przyjmuj¹c wartoci dopusz-

czalne równowa¿nego poziomu dwiêku

A, L Aeq,T e (odniesionego do dowolnego

czasu T e , w którym pracownik przebywa

na danym stanowisku pracy), czyli war-

toci 75, 65 i 55 dB (zale¿nie od rodzaju

stanowiska i charakteru pracy), mo¿na

oszacowaæ ryzyko zwi¹zane z nara¿e-

niem na ha³as w podany wczeniej spo-

sób z uwzglêdnieniem krotnoci wartoci

wymiana myli naukowej i dowiadczeñ ró¿nych orodków

badawczych

integracja rodowiska akustyków polskich

promocja prac m³odych adeptów akustyki

ochrona rodowiska przed ha³asem i wibracjami.

Tematyka Seminarium obejmuje wszystkie dzia³y akustyki. Planowanych jest

6 referatów plenarnych, ok. 100 referatów sekcyjnych w dwóch równoleg³ych

sekcjach i kilkanacie prezentacji plakatowych. Planuje siê równie¿ zorgani-

zowanie wystawy aparatury i sprzêtu stosowanego w akustyce oraz wyro-

bów s³u¿¹cych ochronie cz³owieka przed ha³asem i wibracjami w rodowisku

pracy. Zorganizowany zostanie tradycyjny konkurs im. Marka Kwieka na naj-

lepszy referat, którego autorem jest m³ody pracownik nauki.

Informacje o konferencji mo¿na znaleæ na stronach: www.acoustics.org.pl

oraz www.ciop.pl

dopuszczalnych. Podobnie mo¿na rów-

nie¿ oceniaæ ryzyko zwi¹zane z nara¿e-

niem na szczególne rodzaje ha³asu, np.

infradwiêkowy i ultradwiêkowy, przyj-

muj¹c za podstawê wartoci dopuszczal-

ne okrelone dla tych ha³asów z uwzglêd-

nieniem s³uchowych i pozas³uchowych

skutków ich dzia³ania [11].

Omówiony sposób oszacowania ryzy-

ka zawodowego zwi¹zanego z nara¿e-

niem na ha³as, z uwzglêdnieniem trzy-

stopniowej skali oszacowania (ryzyko

du¿e, rednie, ma³e) i krotnoci wartoci

dopuszczalnych nara¿enia, jest najczê-

ciej stosowany w praktyce przemys³owej

[2]. W konkretnych przedsiêbiorstwach

oszacowanie ryzyka wed³ug tego spo-

sobu u³atwia komputerowy system reje-

stracji zagro¿eñ i oceny ryzyka zawodo-

wego STER, opracowany w Centralnym

Instytucie Ochrony Pracy. System ten zo-

sta³ wdro¿ony w wielu przedsiêbior-

stwach w kraju.

Jak ju¿ wspomniano wczeniej ryzy-

ko zawodowe mo¿na szacowaæ w skali

piêciostopniowej (ryzyko bardzo du¿e,

du¿e, rednie, ma³e, bardzo ma³e) [13].

Podczas XLIV Otwartego Seminarium

z Akustyki w Jastrzêbiej Górze w 1997 r.

przedstawiono propozycjê oceny ryzyka

zawodowego wynikaj¹cego z nara¿enia

na ha³as z uwzglêdnieniem s³uchowych

BEZPIECZEÑSTWO PRACY 9/2002

Tabela 2

OSZACOWANIE RYZYKA WYNIKAJ¥CEGO Z NARA¯ENIA NA HA£AS, W SKALI PIÊCIOSTO-

PNIOWEJ I DZIA£ANIA KORYGUJ¥CE (PROPOZYCJE)

rodki ochrony zbiorowej (obudowy

dwiêkoch³onno-izolacyjne maszyn, ka-

biny dwiêkoszczelne dla obs³ugi, ekra-

ny i t³umiki akustyczne)

organizacyjne i proceduralne rodki

(procedury bezpiecznej pracy)

rodki ochrony indywidualnej

(ochronniki s³uchu).

Ekspozycja

na ha³as

Mo¿liwy

skutek

Stopieñ

ciê¿koci

Prawdo-

podobieñ-

stwo

Ryzyko

Ryzyko mo¿na zmniejszyæ

przez:

L EX,8h < 75 dB

L Amax < 115 dB

L Cpeak < 135 dB

pozas³uchowe skutki

oddzia³ywania ha³asu

ma³y

prawdo-

podobne

ma³e

a) ograniczenie ryzyka do

mo¿liwie najni¿szego

poziomu z uwzglêdnieniem

postêpu technicznego

i dostêpnoci rodków

ograniczenia ha³asu

u ród³a jego powstawania

PIMIENNICTWO

[1] Augustyñska D. Ocena ryzyka zawodowego

wynikaj¹cego z nara¿enia na ha³as. Materia³y

XLIV Otwartego Seminarium z Akustyki. Ja-

strzêbia Góra 1997

[2] Ocena ryzyka zawodowego. Podstawy meto-

dyczne. W. M. Zawieska (red.) CIOP, Warszawa

2001

[3] Ochrona przed ha³asem i drganiami w ro-

dowisku pracy. D. Augustyñska, W. M. Zawie-

ska (red.) CIOP, Warszawa 1999

[4] Commission proposal for a Council Directi-

ve on the minimum health and safety require-

ments regarding the exposure of workers risk

arising from physical agents. 93/C77/01, OJ No.

C77, 1993, p.11. 94/C230/03, OJ No. C230/3,

1994

[5] Dyrektywa Rady z dnia 12 maja 1986 r. dot.

ochrony pracowników przed zagro¿eniami zwi¹-

zanymi z nara¿eniem na ha³as przy pracy 86/

188/EWG (1991). [W:] Dyrektywy Europejskiej

Wspólnoty Gospodarczej dotycz¹ce ochrony

pracy. T.1. CIOP, Warszawa 1992

[6] Noise Directive: a step forward under the

Swedish Presidency. Newsletter of TUTB, N 0 17,

2001

[7] Wytyczne do systemów zarz¹dzania bezpie-

czeñstwem i higien¹ pracy. ILO-OSH 2000,

CIOP, Warszawa 2000

[8] Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia i Opieki

Spo³ecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie

przeprowadzania badañ lekarskich pracowników,

zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracownikami oraz orzeczeñ lekarskich wyda-

wanych do celów przewidzianych w Kodeksie

pracy. DzU, nr 69, poz. 332

[9] Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowa i Opieki

Spo³ecznej z dnia 9 lipca 1996 r. w sprawie ba-

dañ i pomiarów czynników szkodliwych dla zdro-

wia w rodowisku pracy. DzU, nr 86, poz. 394

[10] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z dnia 26 wrzenia 1997 r. w sprawie

ogólnych przepisów bezpieczeñstwa i higieny

pracy. DzU, nr 119, poz. 844

[11] Rozporz¹dzenie Ministra Pracy i Polityki

Socjalnej z dnia 17 czerwca 1998 w sprawie naj-

wy¿szych dopuszczalnych stê¿eñ i natê¿eñ czyn-

ników szkodliwych dla zdrowia w rodowisku

pracy. DzU, nr 79, poz. 513, 2001, nr 4, poz. 36

[12] PN-N-01307:1994 Ha³as. Dopuszczalne

wartoci ha³asu w rodowisku pracy. Wymaga-

nia dotycz¹ce wykonywania pomiarów

[13] PN-N-18002:2000 Systemy zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy. Ogólne wytycz-

ne do oceny ryzyka zawodowego

[14] PN-EN ISO 11690-1 i 2:2000. Akustyka.

Zalecany sposób postêpowania przy projektowa-

niu miejsc pracy o ograniczonym ha³asie, wypo-

sa¿onych w maszyny. Wytyczne redukcji ha³asu.

rodki redukcji ha³asu

L EX,8h = 76-80 dB

L Amax < 115 dB

pozas³uchowe skutki

oddzia³ywania ha³asu

redni

prawdo-

podobne

rednie

a) jw.

b) okresowe badania

audiometryczne (co najmniej

raz na dwa lata)

L Cpeak < 135 dB

czêciowy ubytek

s³uchu

ma³y

ma³o

prawdo-

podobne

bardzo ma³e

L EX,8h = 81-85 dB

L Amax £ 115 dB

pozas³uchowe skutki

oddzia³ywania ha³asu

redni

prawdo-

podobne

rednie

a) jw.

b) okresowe badania

audiometryczne (raz w roku)

L Cpeak £ 135 dB

zawodowe

uszkodzenie s³uchu

du¿y

ma³o

prawdo-

podobne

rednie

c) informowanie

pracowników

o potencjalnym zagro¿eniu

d) wyposa¿enie pracowników

w ochronniki s³uchu

L EX,8h = 86-90 dB

L Amax > 115 dB

L Cpeak > 135 dB

pozas³uchowe skutki

oddzia³ywania ha³asu

du¿y

prawdo-

podobne

du¿e

a) wyposa¿enie pracowników

w ochronniki s³uchu

b) obowi¹zkowe badania

audiometryczne (sta³a

kontrola, a jeli to niemo¿liwe

co najmniej raz na szeæ

miesiêcy)

zawodowe

uszkodzenie s³uchu

du¿y

prawdo-

podobne

du¿e

c) informowanie pracowników

o ha³asie wytwarzanym przez

maszyny i urz¹dzenia

d) obowi¹zek stosowania

ochronników s³uchu

e) opracowanie i realizacja

obowi¹zkowego programu

technicznych

i organizacyjnych rodków

redukcji ha³asu

f) szkolenie w zakresie

stosowania rodków ochrony

zbiorowej i indywidualnej

L EX,8h >90dB

L Amax > 115 dB

pozas³uchowe skutki

dzia³ania ha³asu

du¿y

wysoce

prawdo-

podobne

bardzo du¿e a), b), c), d), e), f) jw.

g) wydzielenie i oznakowanie

stref zagro¿onych ha³asem,

ograniczenie dostêpu do nich

L Cpeak > 135 dB

zawodowe

uszkodzenie s³uchu

du¿y

wysoce

prawdo-

podobne

bardzo

du¿e

i pozas³uchowych skutków dzia³ania ha-

³asu [1]. W tabeli 2. przedstawiono w nie-

co odmiennej formie propozycjê tej oce-

ny z zastosowaniem piêciostopniowej

skali oszacowania ryzyka zawodowego.

ryguj¹cych i zapobiegawczych na stano-

wiskach pracy. Ogólne zalecenia dotycz¹-

ce tych dzia³añ podano w tabeli 2. [5, 8,

9, 10].

Przy planowaniu i podejmowaniu

dzia³añ koryguj¹cych lub zapobiegaw-

czych zaleca siê stosowanie rodków

ochrony przed ha³asem w nastêpuj¹cej

kolejnoci [2, 3, 13, 14]:

techniczne rodki, eliminuj¹ce lub

ograniczaj¹ce ha³as u ród³a

* * *

Wyniki oceny ryzyka zawodowego,

zwi¹zanego z nara¿eniem na ha³as, sta-

nowi¹ podstawê planowania dzia³añ ko-

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: