FARMAKOLOGIA WYKúAD 2.doc

FARMAKOLOGIA WYKŁAD 2

LEKI STOSOWANE W TERAPII BÓLU. NARKOTYCZNE I NIENARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE. LEKI NEUROLEPTYCZNE, ANTYDEPRESYJNE I ANKSJOLITYKI W LECZENIU BÓLU.

Ból

Pierwotny – (ostry, fizjologiczny) umiejscowiony, mija z chwilą ustania czynnika uszkadzającego - odruchową reakcja unikania

Wtórny - (fizjopatologiczny ból rozlany) trwa znacznie dłużej niż bodziec, który go wywołał, powstaje na skutek uszkodzenia tkanek

Uwrażliwienie (hiperalgezja) receptorów czuciowych (nocyceptorów) powodują:

- jony wodoru

- jony potasu

- prostaglandyny (PGE1, PGE2, PGE2α)

- substancja P

- serotonina

- histamina

Zakończenia nocyceptywne czuciowe – droga rdzeniowo – wzgórzowa – kora czuciowa

- Uszkadzający tkanki bodziec mechaniczny termiczny czy zapalny przekształcany jest na bodziec elektryczny

- Z nocyceptorów w skórze, błonach śluzowych, mięśni szkieletowych, stawach pobudzenie przewodzone jest do rogów grzbietowych rdzenia kręgowego wstępującymi szlakami rdzeniowo – wzgórzowymi do wzgórza

Ośrodkowy układ hamujący (antynocyceptywny)

- utrudnia przekazywanie bodźca osłabiając odczucia bólu

Ból nocyceptywny

Leki przeciwbólowe

Opioidowe, narkotyczne

              bóle pourazowe, pooperacyjne, nowotworowe

Nieopioidowe, nienarkotyczne leki NLPZ

              fizjopatologiczny ból nocyceptywny (proces zapalny)

Ból neuropatyczny

Zmniejszenie aktywności zastępującego układu hamującego

- choroby neurologiczne: udar, stwardnienie rozsiane

- choroby nowotworowe

- zmiany pourazowe i zwyrodnieniowe kręgosłupa

Uszkodzenie nerwów obwodowych

- półpasiec

- neuropatia cukrzycowa

- zespół cieśni nadgarstka i innych neuropatii z ucisku

- neuropatia czuciowa w przebiegu AIDS

- bóle po amputacjach kończyn

Cechy bólu neuropatycznego

- uczucie pieczenia, swędzenia

- mrowienie

- wrażenie kłucia, strzelania

- hiperalgezja i allodynia (odczuwanie bólu po zadziałania nieszkodliwego bodźca)

- osłabienie lub całkowite zniesienie bólu z pewnego obszaru

Leki antydepresyjne

- trójpierścieniowe

                   Anitryptylina, Nortryptylina

- inhibitory wychwytu serotoniny

                   Paroksentyna, Citalopram

Leki przeciwdrgawkowe

                      Karbamazepina

                      Gabapentyna

                      Lomotrygina

Lidokaina – plastry

Opioidy – tramadol, metadon

Ból idiopatyczny

Leki antydepresyjne

Anaksjolityki (przeciwlękowe)

Neuroleptyki (przeciwpsychotyczne)

Strategia leczenia przeciwbólowego

- zapobieganie bólowi jest lepsze niż zwalczanie

- stosowanie leków silniejszych, kiedy słabsze przestają być skuteczne

- leki muszą być podawane regularnie, tak by zapewnić  stały poziom terapeutyczny

- konieczne jest zapobiegające i lecznicze działanie niepożądanych leków przeciwbólowych

- droga podania leków choremu no może przysparzać trudności choremu (doustna, przez skórna)

Trójstopniowa drabina analgetyczna WHO

1-szy stopień

ASA

Metamizol

Paracetamol

NLPZ

2-gi stopień

Tramadol

Kodeina

Dyhydrokodeina

3-ci stopień

Morfina

Fentanyl

Buprenorfina

Meta don

Oxycodon

Kortykosteroidy (doksametazon)

- ból neuropatyczny

-podwyższone ciśnienie śródczaszkowe

- rozsiany ból kostny

- przeciw zapalnie

- przeciw obrzękowo

- poprawa nastroju i apetytu

Bisfosfoaniony, Kalcytonina

- ból kostny (przerzuty do kości)

Resorpcja osteklastyczna

- osteoporoza

- złamania patologiczne

Narkotyczne leki przeciwbólowe

- leki czysto agonistyczne (o typie morfiny)

- leki agonistyczne z komponentą antagonistyczną

Receptory opiatowe

μ δ κ ε σ λ

Endogenne ligandy receptorów opatowych

- endorfiny

- enkefaliny

- dymorfiny

Leki czysto agonistyczne (o typie morfiny)

- alkaloidy fenantrenowi opium

                     morfina, kodeina

- pochodne półsyntetyczne morfiny

                    dihydrokodeina, oxykodon

- pochodne piperydyny

                    Pepytydyna

- pochodna  heptanu

                    Meta don

- grupy fentanylu

                     Fentanyl, su fentanyl

Leki agonistyczne z komponentą antagonistyczną

- pentazocyna

- buprenorfina

- tramadol

Opium

Alkaloidy fenantropowe – morfina, kodeina

Alkaloidy izochininowe - papaweryna

Narkotyczne leki przeciwbólowe

Opioidy

- ból pourazowy, pooperacyjny, nowotworowy

Leki czysto agonistyczne o typie morfiny

- alkaloidy fenantrenowe opium

                morfina, kodeina

Działanie ośrodkowe morfiny

- znoszenie bólu

- zniesienie odruchu kaszlu

- działanie uspokajające (znosi lęki)

- zahamowanie ośrodka wymiotnego

- zwężenie źrenic

- depresja ośrodka oddechowego

- obniżenie temperatury ciała

- zmiany nastroju – działanie euforyczne (μ) po pierwszej dawce dystrofia (κ)

- w dużych dawkach  sen

- obniżenie progu drgawkowego

Działanie obwodowe morfiny

- zwiększenie napięcia mięśni gładkich przewodu pokarmowego (zaparcia)

- skurcz zwieracza Oddiego – wzrost ciśnienia w drogach żółciowych

- skurcz zwieracza pęcherza moczowego – trudności w oddawaniu moczu

- zahamowanie czynności skurczowej macicy

- uwalnia histaminę:

                - skurcz oskrzeli

                - rozkurcz naczyń skórnych zwiększenie oddawania ciepła – obniżenie temperatury ciała

- świąd, pokrzywka

Wpływ morfiny na czynność wydalniczą:

- hamuje wydzielanie hormonu: luteinizującego (LH), folikulotropowego (FSH), tyreotropowego (TSH)

- stymuluje wydzielanie hormonu: antydiuretycznego (hamuje wydalanie moczu)

Zastosowanie lecznicze morfiny

- bóle pourazowe

- premedykacja

- bóle pooperacyjne

- ból towarzyszący zawałowi mięśnia sercowego

- ostre obrzęki płuc

- kaszel po zatruciu opłucnej (ważne dodatkowe działanie anksjolityczne)

- w chorobach nowotworowych

Działanie niepożądane morfiny

- osłabienie czynności oddechowej

- zaburzenia sprawności psychicznej

- nadmierne uspokojenie

- senność

- zaburzenia widzenia

Tolerancja

- działanie uzależniające

- wzrost ciśnienie w drogach żółciowych i moczowych (kolki)

- trudności w oddawaniu moczu

- zaparcia

- odczyny alergiczne

- świąd

Objawy zatrucia opiatami

- euforia

- senność

- zaburzenia mowy

- upośledzenie uwagi i pamięci

- zniesienie odczucia bólu

- utrata łaknienia

- osłabienie popędu płciowego

- spadek aktywności motorycznej

Rozwój tolerancji

Szybko na:

- działanie przeciwbólowe

- euforyzujące

- przeciwkaszlowe

Znacznie wolniej na:

- działanie depresyjne na ośrodek oddychania

Nie rozwija tolerancji na:

- działanie zwężenia źrenic i działania zapierające

Związki pochodne pół syntetyczne morfiny:

- dihydrokodeina, oksykodon

Leki te działają słabiej od morfiny, silniej od kodeiny. Działają przeciwkaszlowo, stopień uzależnienia jest zdecydowanie słabszy niż w przypadku morfiny a większy w przypadku kodeiny

Leki syntetyczne pochodne piperydyny

- dolar gan, dolantyna – działa słabiej niż morfina. Dolantyna pozbawiona jest działania na mięśniówkę gładką układu pokarmowego, działanie cholino lityczne (rozkurcz mięśni gładkich). Stosujemy ją w przypadku kolki jelitowej, nerkowej, poród fizjologiczny (nie hamuje akcji porodowej), nie można jej stosować przewlekle tylko doraźnie, ma działanie drażniące miejscowo. Dolantyna rozszerza źrenice, utrudnia wiedzenie

Pochodne heptanolu

- meta don  jest lekiem porównywalnym w sile działania przeciwbólowego do morfiny, ma długie działanie, często stosowany w terapii odwykowej morfinistów (terapia metadonowa)

Grupa fentanylu – lek o silnym działaniu przeciwbólowym, 100 krotnie silniejszy niż morfina. Stosowany doraźnie w postaci inekcji  i plastrów

Agonistyczne z komponentą antagonistyczną – działanie tylko na receptor mi pozostałe są blokowane

- pentazocyna, tramadol

Działanie dysfotyczne, rzadko uzależniają, działanie przeciwbólowe jest słabsze niż agonistów, mniejsze ryzyko podrażnienia ośrodka oddechowego

Antagoniści receptorów opioidowych są to związki stosowane w ostrych zatruciach opioidów

Naloksen,  Naltrexon – czyści antagoniści, blokują wszystkie typy receptorów opioidowych

Antagoniści z komponentą agonistyczną

Stosowane w zatruciach ostrych, pewne działanie przeciwbólowe, odblokowują ośrodek oddechowy