Zagadnienia egzaminacyjne
Pedagogika Wieku Dziecięcego
1. Paradygmaty edukacyjne we współczesnej pedagogice.
2. Funkcje pedagogiczno – społeczne przedszkola.
3. Zasady wychowania obowiązujące w pracy z dzieckiem w przedszkolu.
4. Metody wychowania w pracy z dzieckiem przedszkolnym.
5. Formy organizacyjne pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym.
6. Warunki materialne, społeczne i zdrowotne zabawy w przedszkolu.
7. Techniki Celestyna Freineta w pracy nauczyciela.
8. Metoda Dobrego Startu w przygotowaniu dziecka 6 – letniego.
9. Materiał rozwojowy dla dziecka w wieku przedszkolnym według Marii Montessori.
10. Kara i nagroda w wychowaniu dziecka w przedszkolu.
11. Rodzaje uroczystości przedszkolnych i ich znaczenie dla edukacji.
12. Przyczyny i rodzaje trudności dydaktycznych i wychowawczych dzieci w wieku przedszkolnym.
13. Formy współpracy nauczyciela przedszkola z rodzicami.
14. Kształtowanie pojęć w edukacji środowiskowej
15. Techniki twórczego myślenia stosowane w edukacji przedszkolnej.
16. Techniki dramy stosowane w edukacji dzieci w przedszkolu.
17. Zasady w pedagogice zabawy.
18. Techniki plastyczne jako środek wyrazu w twórczości dzieci w przedszkolu.
19. Sposoby inspirowania dziecka do działalności twórczej w plastyce.
20. Formy zajęć umuzykalniających występujących w przedszkolu.
Termin „paradygmat” pochodzi z języka greckiego i oznacza wzór, przykład. We współczesnej psychologii i pedagogice paradygmaty określają sposób analizy rzeczywistości. Paradygmaty pozwalają na zrozumienie aktywności dziecka w procesie edukacyjnym, a w szczególności w odniesieniu do działań praktycznych. Paradygmaty edukacyjne we współczesnej pedagogice, gdy chodzi o treści, mogą dotyczyć co najmniej trzech kręgów tematycznych: paradygmaty organizacyjne, paradygmaty metodologiczne i paradygmaty dotyczące technologii kształcenia.
Podstawową funkcją paradygmatów organizacyjnych jest rozumienie dokonywanych i obserwowanych zmian. Paradygmaty organizacyjne sprowadzają się do zmian organizacyjnych, np. klasy początkowe I – III czy I – IV. Proces formułowania paradygmatów polega na obserwowaniu dokonywanych czy proponowanych zmian.
Paradygmaty metodologiczne: dotyczy np. sposobów badania osiągnięć szkolnych uczniów, czy metody testowe czy sprawdziany osiągnięć szkolnych. Zwolennicy tego podejścia uznają, że podstawowym warunkiem skuteczności kształcenia jest pomiar jego efektów.
Paradygmat technologii kształcenia rozumie się najczęściej, jako maksymalne zastosowanie w procesie edukacyjnym techniki (magnetowidy, komputery, środki audiowizualne itp.)
- opiekuńczo-zdrowotna- sprawowanie opieki nad dzieckiem, czuwanie nad jego zdrowiem i bezpieczeństwem w czasie pobytu w przedszkolu,
- wychowawcza- kształtowanie postaw, pożądanych form zachowania się według norm etycznych oraz kształtowanie pozytywnych cech charakteru,
- kształcąca (poznawcza)- jest to kształtowanie wszelkich procesów poznawczych, rozwijanie zdolności intelektualnych, kształcenie umiejętności praktycznych,
- stymulacyjno- pobudzająca – pobudzenie i ukierunkowanie wszelkich procesów rozwojowych przez wykorzystanie własnej inicjatywy dziecka, nauczyciel powinien tworzyć warunki do rozwijania przez wychowanków swoich potencjalnych możliwości i zdolności stosownie do ich potrzeb i właściwości rozwojowych,
- profilaktyczno- zapobiegawcza- zapobieganie i przeciwdziałanie zagrożeniom dla zdrowia i rozwoju osobowości dziecka w sferze biologicznej i psychicznej,
- korektywna- praca wychowawcza zmierza do korygowania wad rozwojowych, niwelowania parcjalnych zaburzeń, wyrównywania dysproporcji w rozwoju biopsychicznym dziecka,
- kompensacyjna- wyznacza działania nauczyciela wobec dzieci cierpiących z powodu słabych warunków rozwojowych w rodzinach, środowisku życia, wrodzonych wad fizycznych. Są to sytuacje trudne, obniżające jakość życia dziecka, komplikujące jego rozwój, a których nie może ono zmienić samo, ani nauczyciel.
Funkcje te są ze sobą integralnie powiązane, jedna warunkuje drugą i wszystkie razem składają się na efekty działalności przedszkola.
Działalność ta odnosi się do dziecka, lecz powoduje zarazem skutki społeczne.
Stąd wyróżnia się:
- funkcje przedszkola spełniane wobec dziecka (opiekuńcza, wychowawcza, wyrównawcza)
- funkcje w odniesieniu do społeczeństwa. (społeczna)
Przedszkole spełnia następujące funkcje pedagogiczno- społeczne:
( Działalność przedszkoli w tych zakresach obejmuje także proces kształcenia i przygotowanie dziecka do nauki w szkole)
Przedszkole to instytucja pomocy rodzinie - podstawowe zadanie to zapewnienie dziecku opieki i bezpieczeństwa oraz zaspokojenie potrzeb: łaknienia, snu, zabawy podczas gdy rodzice prowadzą działalność zawodową
Przedszkole jako instytucja edukacyjna ma do spełnienia określone funkcje, które obejmują :
· opiekę nad zdrowiem
· bezpieczeństwem
· prawidłowym rozwojem dzieci,
· wszechstronne ich wychowanie
· przygotowanie do szkoły
· pomoc rodzicom pracującym w zapewnieniu ich dzieciom opieki wychowawczej
Przedszkole jest miejscem edukacji o charakterze kompleksowych działań wobec dziecka. Zostaje ono wprowadzone w różne dziedziny wiedzy społecznej i przyrodniczej, otrzymując przygotowanie do nauki szkolnej. Równolegle uczy się poznawać swoje możliwości w działaniu. Doświadcza od otoczenia pierwszych ocen, tworzy samooceny.
Do podstawowych funkcji określonych w podstawie programowej należą:
· funkcja opiekuńcza,
· wychowawcza,
· wyrównawcza
· społeczna,
które są ze sobą integralnie powiązane, jedna warunkuje drugą i wszystkie razem składają się na efekty działalności przedszkola.
Nauczycielka spełniając funkcję opiekuńczą wytwarza w nich poczucie bezpieczeństwa a także okazuje gotowość pomocy, gdy czują się bezradne i natrafiają na przeszkody, wpływa na dobre samopoczucie dzieci, zacieśnia jego więź emocjonalną z nauczycielką i stwarza atmosferę, w której może rozwijać się aktywność podopiecznych
Funkcja wyrównawcza/kompensacyjna przedszkola polega z jednej strony na tworzeniu wzbogaconego środowiska wychowawczego i usuwania braków rozwoju dzieci, którym środowisko domowe czy lokalne nie dostarcza właściwych po temu bodźców lub które rozwijają się jednostronnie. Z drugiej strony funkcja ta obejmuje przypadki odchyleń rozwojowych wymagające specjalnych zabiegów pedagogicznych.
W miarę upowszechniania i doskonalenia pracy instytucji przedszkolnych wzrasta ich funkcja społeczna w procesie demokratyzacji oświaty. Zwiększają się bowiem ich możliwości wyrównywania niedoborów dzieci ze środowisk o niższym poziomie kultury i niwelowania odchyleń rozwojowych. Podnoszenie poziomu dojrzałości szkolnej i właściwe przygotowanie do rozpoczęcia nauki ułatwia dzieciom start w klasie I, a przez to zwiększa ich szanse życiowe już u progu kariery szkolnej, zapobiegając niepowodzeniom w późniejszej nauce i trudnościom wychowawczym.
3. Zasady pracy wychowania przedszkolnego z dziećmi
- zasada zaspakajania potrzeb- czynności opiekuńcze prowadzące do zaspakajania potrzeb biologicznych, emocjonalnych, społecznych, bezpieczeństwa, miłości akceptacji, uznania, ruchu i działania, poznania świata, nawiązywania kontaktów, osiągnięć w zespole. Zaspakajanie potrzeb pozwala na dalszy rozwój.
- zasada aktywności- przedszkole powinno rozbudzać własną aktywność dziecka, dzięki jej rozbudzaniu następuje całkowity rozwój dziecka, które jest czynnym uczestnikiem w procesie wychowania. Aktywność dziecka jest dla nauczyciela barometrem jego rozwoju.
- zasada indywidualności- polega na otoczeniu troską każdego dziecka i gotowość nauczyciela do nawiązywania z nim indywidualnych kontaktów.
- zasada podmiotowości- przyznanie prawa rodzicom, dzieciom, nauczycielom do decydowania o kształcie edukacji.
- zasada organizowania środowiska społecznego dziecka- stosowanie w procesie wychowawczym norm społeczno – moralnych obowiązujących w zbiorowości przedszkolnej, zmierzając do tego, aby dzieci je zaakceptowały i przestrzegały. Wychowanie w grupie i przez grupę.
- zasada integracji- łączenie dziedzin wychowania przedszkolnego, łączenie treści różnych dziedzin wychowania, scalanie wpływów z różnych środowisk, łączenie wychowania z nauczaniem.
Ogólne zasady dydaktyczne:
1. Zasada świadomego i aktywnego udziału.
2. Zasada poglądowości (pomoce dydaktyczne, za słowem ma iść rzeczywistość, bezpośrednie poznawanie rzeczywistości),
3. Zasada systematyczności i logicznej kolejności (materiał wprowadzany ma mieć podbudowę już wprowadzonego i ma być podbudową do następnego),
4. Zasada łączenia teorii z praktyką,
5. Zasada trwałości wyników w nauczaniu (ile dzieci zapamiętały i zrozumiały na zajęciach przy utrwalaniu),
6. Zasada stopniowania trudności (uwzględnia właściwości rozwojowe dziecka pod względem zakresu czyli czasu i jakości - do jakich granic możliwości możemy sięgać z uwzględnieniem wieku dziecka, zaczynamy od tego co bliskie do tego co dalekie, od łatwego do trudnego, od znanego do nowego).
4. Metody wychowania w pracy z dzieckiem przedszkolnym
Pojęciem metody, której można odnieść do wszelkiej działalności człowieka, zajmuje się prakseologia. Metody służą włączeniu w życie dzieci określonych bodźców i treści kształtujących ich rozwój. Nauczyciel, jako pośrednik między dzieckiem a światem włącza ich w działalność, udostępnia bezpośredniemu spostrzeganiu i przekazuje drogą słowną. Dzięki temu wywiera wpływ na kierunek gromadzenia doświadczeń przez dzieci i na proces uczenia się w szerokim znaczeniu (uczenie się w sferze motorycznej, emocjonalnej, percepcyjnej, poznawczej). W przedszkolu przeważają metody czynne, oparte na działalności dziecka, którym towarzyszą metody percepcyjne i słowne.
Wśród metod czynnych wyróżniamy:
1. Metoda samodzielnych doświadczeń – stwarzanie warunków dla spontanicznej zabawy oraz innych form dowolnej działalności dziecka, na ułatwianiu nawiązywania kontaktów z otoczeniem społecznym, przyrodniczym i ze sztuką (z własnej inicjatywy). Nauczyciel nie bierze udziału w działaniach dziecka, dając mu swobodę.
2. Metoda kierowania własną działalnością dziecka – inspirowanie spontanicznej działalności dziecka poprzez zachętę, sugestię, podsunięci pomysłu, czynne włączenie się w jego działalność, radę, pomoc w rozwiązywaniu konfliktów, ocenę nagrodę, kierowanie doświadczeniem społeczno moralnym dzieci wg. przyjętych norm.
3. Metoda zadań stawianych dziecku – rozwiązywanie aktywne i samodzielne, jako problemy nasuwające okazję do odkrywania nowych zjawisk.
Przykład. Zadania występujące w zabawach dydaktycznych lub polegające na obserwacji roślin, rozwiązywaniu zagadek, porównywaniu elementów zbioru, wykonywaniu prac plastycznych na określony temat itp.
4. Metoda ćwiczeń – pobudza dzieci do powtarzania różnych czynności. Ćwiczenia rozwijają sprawność ruchową, utrwalają umiejętności praktyczne, wiadomości, mogą się przyczynić do kształtowania postaw np. uczynności wobec innych.
Wśród metod percepcyjnych (tzw. oglądowych, obrazowych, sensorycznych) wyróżniamy:
1. Metoda obserwacji i pokazu – obejmuje przedmioty, zjawiska i czynności, na których nauczyciel chce skupić uwagę dzieci.
Przykład. Obserwacja ptaków w karmniku, pokaz czynności mycia rąk itp.
2. Metoda przykładu, – jakim jest dla dziecka osobisty przykład nauczycielki, a także innych dorosłych i dzieci, jako wzorców postępowania. Wzorów zachowania, dostarczają dzieciom również widowiska teatralne, treść ilustracji w powiązaniu z utworami literackimi itp.
3. Metoda uprzystępniania sztuki – oparta na percepcji dzieł sztuki plastycznej, teatralnej i utworów muzycznych, polegająca na ułatwieniu dzieciom ich zrozumienia i przeżywania.
Do metod słownych należą:
1. Rozmowa, opowiadanie, zagadka – rozwija procesy poznawcze i rozwija zasób wiadomości dziecka, uczenie dzieci wierszy, tekstów piosenek itp.
2. Objaśnienia i instrukcje – towarzysza nabywaniu przez dzieci różnych umiejętności, sprawności ruchowej, przyzwyczajeń higienicznych, przy stawianiu i różnych zadań.
3. Sposoby społecznego porozumienia się – wpływ na postępowanie dzieci jak odwoływanie się do umów, wyrażanie aprobaty lub dezaprobaty, upominanie, tłumaczenie, przekonywanie, sugestie w postaci nakazów i zakazów.
4. Metoda żywego słowa – pobudza uczucia i procesy poznawcze, działa na wyobraźnie i motywację, służy przekazywaniu wartości literatury pięknej.
Czynne-
-samodzielnych doświadczeń- czynne, własna aktywność dziecka
-metoda wzmacniająca aktywności dziecka
-metoda ćwiczeń lub ćwiczeń utrwalających –coś powtarzane przez dziecko
-metoda odtwarzania
Słowne
-metoda dostarczania wiadomości –słuchanie, opowiadania,
-metoda objaśnienia ilustracji
-metoda społecznego porozumiewania się z dzieckiem- aprobata, przeczenie, zakaz, nakaz
-metoda żywego słowa- oddziaływań na dziecko przez literaturą, opowiadanie, audycje
Oglądane (percepcja)
-metoda obserwacji pokaz
-metoda przykładu np. nauczyciel
-metoda bezpośredniego odbioru (np. piękna przyrody, słuchanie muzyki, widowiska teatralne)
5.Formy organizacyjne pracy z dzieckiem w wieku przedszkolnym.
Formy organizacyjne pracy pedagogicznej rozumie się rozplanowanie w czasie i przestrzeni wzajemne czynności nauczyciela i dzieci.
Formy te odnoszą się do całości sytuacji związanych z trybem życia dzieci i podstawowymi rodzajami ich działalności.
Formy organizacyjne obejmują typowe sytuacje wychowawcze, naturalne i celowo zorganizowane, powtarzające się systematycznie lub tylko okolicznościowo w rozkładzie dnia pracy przedszkola. Można powiedzieć, że wszystkie rodzaje działalności dziecka – zabawa, twórczość artystyczna, praca, nauka – należą do zajęć.
Do podstawowych form organizacyjnych pracy z dzieckiem w przedszkolu należą:
1. Zajęcia i zabawy dowolne – dziecko przejawia własną inicjatywę w czasie przeznaczonym w ciągu dnia, w warunkach zorganizowanego środowiska przedszkolnego.
Dowolna działalność może mieć charakter indywidualny lub odbywać się w zespole samorzutnie wytworzonym przez dzieci.
Rodzaje zabaw samorzutnych: Zabawy ruchowe, Konstrukcyjne, Badawcze.
W czasie zabaw dowolnych dzieci mogą podejmować również innego rodzaju działalność np. rysować,...
kandr