Scenariusz zajęć muzyki dla klasy V
Scenariusz opracowała Marta Bołdowska.
Temat: Wielkie dzieła na wielkich scenach.
Cele operacyjne:
- uczeń potrafi wymienić głosy śpiewaków (sopran, alt, tenor, bas);
- zna główne części opery (wie co to jest uwertura);
- rozróżnia liczbę głosów śpiewaków w ansamblach;
- wie, jak powstaje opera i kto bierze udział w przygotowaniu tego widowiska scenicznego.
Metody pracy:
- pogadanka
- słuchanie muzyki
- praca z tekstem / materiałem nutowym
- śpiew
- gra na instrumentach perkusyjnych
Formy pracy:
- indywidualna
- zbiorowa
Czas zajęć: 45 min.
Przebieg zajęć:
I. Przywitanie.
II. Rozmowa z uczniami o wielkim dziele scenicznym – operze.
- czym jest opera
- powstanie opery
- budowa opery
III. Wysłuchanie fragmentu uwertury do opery „Wilhelm Tell” Gioacchino Rossiniego.
- zaśpiewanie na sylabie „la” głównego tematu uwertury (podręcznik, s. 74)
- wystukanie na bębenku/wyklaskanie przebiegu rytmicznego uwertury
IV. Przypomnienie rodzajów głosów śpiewaków (sopran, mezzosopran, alt, tenor, baryton, bas). Pojęcie ansamble.
V. Wysłuchanie fragmentu arii Figara „Non piu andrai farfallonne amoroso” (już nie będziesz motylku skrzydlaty przelatywał z kwiatuszka na kwiatek) z opery „Wesele Figara” W. A. Mozarta. Określenie głosu śpiewaka – bas.
VI. Wysłuchanie fragmentu mazura finałowego z opery „Straszny dwór” Stanisława Moniuszki. Wprowadzenie w nastrój utworu (śpiew chóralny).
VII. Wysłuchanie fragmentu z opery „Straszny dwór” – kwartet i chór kobiecy (akt II). Określenie głosów: sopran, mezzosopran.
VIII. Wykonywanie ćwiczeń (zeszyt ćwiczeń, ćw. 1, 2, 3, str. 49-50)
IX. Wysłuchanie neapolitańskiej pieśni pt. „O sole mio” w różnych stylizacjach. Określenie głosu śpiewaka – tenor.
X. Podsumowanie - utrwalenie poznanych pojęć muzycznych związanych z operą.
XI. Pożegnanie.
Wstęp
Wyobraźcie sobie mówiące na raz dwie, trzy lub cztery osoby. Tak może zdarzyć się na przykład podczas jakiejś sprzeczki lub kłótni. Taka rozmowa jest jednak bardzo hałaśliwa, męcząca i zazwyczaj nie przynosi nikomu żadnego pożytku.
A teraz wyobraźcie sobie, że w ten sposób rozmawiają aktorzy na scenie. W normalnym teatrze publiczność opuściłaby salę po kilku minutach! Jest jednak teatr, w którym aktorzy mogą naraz „wypowiadać” swoje role. Tym teatrem jest opera.
Jak powstała opera?
Już w starożytnej Grecji odbywały się przedstawienia, które łączyły muzykę i teatr. Przed czterystu laty we Florencji (Włochy) grupa młodych kompozytorów postanowiła nawiązać do starogreckich przedstawień i ponownie połączyć muzykę i teatr. Tak powstały pierwsze opery.
W operze mowę zastępuje śpiew. Artysta „wypowiada” swoją rolę śpiewając. Jednak podobnie jak w zwykłym teatrze, musi on również grać na scenie. Dlatego śpiewak jest równocześnie aktorem, a operę nazywamy często teatrem operowym.
Pieśni wykonywane w operze to arie. Aria przeznaczona jest dla jednego solisty (śpiewaka – aktora). Kiedy równocześnie śpiewa dwóch solistów, mówimy, że śpiewają oni w duecie, a kiedy trzech – w tercecie, czterech – w kwartecie. Kiedy kilku śpiewającym solistom towarzyszy chór, powstaje tzw. scena zespołowa. Chór może oczywiści śpiewać sam. W operze często występują też tancerze. Mówimy, że jest to balet.
Artystom na scenie towarzyszy orkiestra ukryta w specjalnej wnęce, zwanej kanałem orkiestrowym. Znajduje się on pomiędzy sceną a miejscami dla publiczności.
Treść opery to tzw. libretto. Na podstawie libretta kompozytor pisze nuty opery.
Słowo ‘opera’ ma kilka znaczeń. Tak nazywamy utwory muzyczne i przedstawienia. Ale opera to również specjalny budynek, w którym te przedstawienia się odbywają. W Polsce teatry operowe są w prawie każdym dużym mieście. Najbardziej znany jest Teatr Wielki w Warszawie.
Opery najczęściej pisane są dla wielu wykonawców: kilku lub kilkunastu śpiewaków, dużego chóru i orkiestry. Do najwybitniejszych kompozytorów operowych zaliczamy Wolfganga Amadeusza Mozarta oraz włoskich mistrzów – Giuseppe Verdiego i Giacomo Pucciniego.
Jednym z najznakomitszych polskich kompozytorów operowych był Stanisław Moniuszko. Był on twórcą polskiej opery narodowej. Skomponował wiele wspaniałych dzieł, z których najbardziej znane są: ‘Halka’ i ‘Straszny dwór’. ‘Halka’ opowiada historię nieszczęśliwej miłości góralskiej dziewczyny. Akcja ‘Strasznego dworu’ rozgrywa się w czasach szlacheckich. Bohaterowie przeżywają wiele zabawnych perypetii w starym dworku, w którym – jak wieść niesie – straszy. W muzyce tej opery można usłyszeć charakterystyczne rytmy tańców polskich: poloneza i mazurka. Śpiewacy występują we wspaniałych strojach szlacheckich. Panie ubrane są w długie ozdobne suknie, a panowie mają szable u boku i długi, sumiaste wąsy. Całość uzupełniają bogate dekoracje. ‘Straszny dwór’ należy do najczęściej wystawianych oper polskich. Grano ją nie tylko w kraju, ale i w wielu znanych teatrach na świecie. Śmiało może stanąć obok dzieł wielkich mistrzów włoskich.
Opera to utwór wieloczęściowy. Zwykle jest poprzedzona uwerturą, czyli orkiestrowym wstępem. Całość opery, podobnie jak utwory dramatyczne, dzieli się na akty i sceny. W skład każdego aktu (sceny) mogą wchodzić teksty mówione lub śpiewane (tzw. recytatywy), posuwające akcję dramatyczną naprzód oraz arie, duety, tercety, chóry. W ariach i zespołach bohaterowie wyrażają śpiewem swoje uczucia, emocje i myśli, popisują się również pięknym głosem i techniką wokalną. Zakończenie aktu to finał, w którym zazwyczaj bierze udział większość postaci występujących w operze. Do oper wystawia się też sceny baletowe oraz nastrojowe fragmenty instrumentalne. Podobną budowę mają także operetka i musical.
kandr