biomedyka egz.docx

Ontogeneza- proces rozwoju organizmu od momentu zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik do chwili śmierci osobnika.

Aspekty jakościowe- to wzrastanie, różnicowanie, dojrzewanie i postęp.

a) Wzrastanie-powiększanie ciała:

- rozrost- zwiększanie się wymiarów i masy tkanek

- rozplem- mnożenie się liczy komórek i kopiowania DNA.

b) Różnicowanie- doskonalenie struktury(budowy)

- przebudowa struktur komórek i tkanek(cytogeneza i histogeneza)

- grupowanie się tkanek w określone układy i narządy(organogeneza)

- dostrajanie układów i narządów, formatowanie się kształtów i proporcji organizmu(typogeneza)

c) Dojrzewanie- doskonalenie się funkcji

- specjalizacja- kształtowanie się funkcji narządów i układów

- integracja- dostrajanie się funkcji w ramach całego organizmu.

d) postęp- doskonalenie organizacji organizmu jako system.

Aspekty ilościowe- wyznaczone przez znaczną liczbę genów działających w jednym kierunku tworząc kombinacje:

a) kinetyka rozwoju- poziom na jakim przebiega rozwój danego osobnika

b) dynamika rozwoju- wielkość przyrostów danej cechy w jednostce czasu, inaczej tempa rozwoju

c) rozmach- wielkość zmian względem wyjściowej urodzeniowej lub max wielkości cechy,

d) rytmiczność rozwoju- różne tempo rozwoju w okresach ontogenezy.

Norma rozwojowa- biologiczny układ odniesienia służący do oceny rozwoju fizycznego populacji lub najczęściej pojedynczych osobników wchodzących w skład owej populacji. Jej zakres jest w każdym przypadku wyznaczony metodami statystycznymi i zależy od celu. Rodzaje:

a) populacyjne- np.: miasto, wieś czy regionalne normy rozwoju fizycznego

b) grupowe- uwzględniające cechy rodziców

c) konstruowane na wybranej pod względem warunków socjalno-ekonomicznych populacji

d) uwzględniające- somatotypy osobnika(budowy ciała)

Trend sekularny- międzypokoleniowa tendencja zmian zachodzących w rozwoju biologicznym pod wpływem czynników cywilizacji. Elementy składowe:

a)  akceleracja- przyśpieszenie rozwoju i dojrzewania biologicznego

b) zmiana kolejności niektórych etapów rozwojowych

c) retardacja- opóźnienie procesów starzenia

Przejawy:

- zwyżka wysokości ciała,

- powiększenie się wielu innych wymiarów ciała,

- wcześniejsze dojrzewanie płciowe,

- wcześniejsze wyżynanie się zębów,

- wcześniejsze kostnienie szkieletu,

- wcześniejsza zapadalność na szereg chorób wieku dziecięcego.

Skutki:

a) występuje  zwiększenie rozbieżności między wiekiem kalendarzowym i rozwojowym,

b) przyśpieszonemu rozwojowi fizycznemu i dojrzewaniu płciowemu nie towarzyszy przyśpieszenie dojrzałości społecznej,

c) w medycynie podkreśla się większą wrażliwość ustroju na wpływ czynników środowiskowych,

d) następuje dezintegracja morfologiczno-funkcjonalna.

Przyczyny:

a) warunki bytowe i ekonomiczne populacji

b) poprawa warunków życiowych i higienicznych

c) opieka lekarska, ochrona zdrowia

d) zmiany czynników kulturowych środowisk zamieszkania

e) wpływ warunków geofizycznych i promieniowania cieplnego.

Klasyfikacja czynników wpływających na rozwój:

a) endogenne genetyczne(determinanty rozwoju)

b) endogenne paragenetyczne(symulatory rozwoju)

c) egzogenne(biogeograficzne- modyfikatory rozwoju)

d) tryb i styl życia

Wpływ czynników endogennych-genetycznych:

-Genotyp określa potencjalne możliwości rozwoju. Geny, wpływ płci, zespół dziedziczonych cech, przynależność do rasy.

Wpływ czynników endogennych-paragenetycznych:

-wiek rodziców, wpływ metabolizmu organizmu danej matki a rozwój śródmaciczny implantowanego płodu, wpływ nie przekazanego przez matkę zestawu genów, czas między ciążami.

Wpływ czynników endogennych-niegenetycznych:

- tryb i styl życia matki w czasie ciąży, dziedziczenie cytoplazmatyczne.

Wpływ czynników biogeograficznych:

-zaliczamy tu faunę i florę, zasoby mineralne i wodne w otoczeniu, klimat, ukształtowanie terenu.

Wpływ czynników społeczno-ekonomicznych:

- dochody rodziców, dzietność rodziny, pochodzenie społeczne, tradycje zwyczaje kultura, poziom wykształcenia rodziców, formy żywienia, przeżycia psychiczne, środowisko.

Dymorfizm płciowy- określa dwukierunkowe przeobrażenia cech człowieka w zależności od płci.
Wiek rozwojowy- to miara dojrzałości biologicznej organizmu, określa stopień zaawansowania w rozwoju niektórych cech lub układów  ustroju fizycznego dziecka. Znajomość w rozwoju dziecka określa czy jest ono biologicznie młodsze czy starsze niżby wykazywał wiek kalendarzowy. Metody badań:

- tabel liczbowych, -siatek centylowych, -metoda graficzna, -morfologiczna, -wskaźników proporcji.

Budowa ciała- zespół i wzajemne powiązanie części składowych organizmu. Zespół powiązanych ze sobą cech fizycznych stanowiących podstawę kwalifikacji gatunków lub osobowości.  Klasyfikacja:

a) według C. Sigaud:

- trawienny

- oddechowy

- mięśniowy

- mózgowy

b) według E. Kretschmer:

- pikiczny

- leptosomiczny

- atletyczny

c) według H. Sheldona:

- endomorf

- mezomorf

- ektomorf