dobor glosnikow do zestawu domowego.pdf

Dobór głośników do zestawu domowego

Michał Kaczmarek

www.m_kaczmarek.glt.pl

WYBÓR GŁOŚNIKÓW DO ZESTAWU DOMOWEGO:

WSTĘP:

Jak zwykle w takim przypadku musimy określić jaki efekt końcowy chcemy uzyskać.

Czynników jest kilka. Zajmijmy się najpierw ogólnym podziałem głośników stosowanych w

domu. Niskotonowe w takich zestawach mają średnice od 13cm do 38cm (5” – 15”). Głośnik

oczywiście stożkowy (stożkowy, wykładniczy, logarytmiczny itp.) Innych praktycznie się nie

spotyka. We wcześniejszych artykułach wspominałem o wpływie średnicy oraz budowy

głośnika na jego pasmo przenoszenia. Nie będę teraz wnikał w te szczegóły. Wystarczy

ogólna zasada, że głośniki o średnicach mniejszych od 20cm (8”) dobrze sobie radzą ze

średnimi tonami i mogą spokojnie pracować w zestawach dwudrożnych. Oczywiście można

spotkać od tej zasady wyjątki (chociażby zestaw Zeus firmy Tonsil gdzie są 2 głośniki po

30cm i wysokotonowy) ale można się spodziewać pogorszenia jakości średnich tonów. Z

drugiej strony stosowanie dla głośników mniejszych od 20cm dodatkowego średniotonowego

często jest niepotrzebne i zwiększa koszty. Podsumowując, jeżeli mamy głośnik nisktonowy o

średnicy większej lub równej 20cm, warto zastosować głośnik średniotonowy. Tu najczęściej

spotyka się głośniki o średnicach od 10cm do 16,5cm (4”-6,5”). Najczęściej głośniki

stożkowe. Ich budowa pozwala na osiągnięcie górnego granicznego pasma powyżej 4kHz. Tu

również pasmo zależy od średnicy, ale te 4kHz pozwala raczej bezproblemowo stosować

większość głośników wysokotonowych. O średnicy zastosowanego przetwornika decyduje

głównie dolne pasmo jakiego będziemy od niego wymagać. A to znów wiąże się ze średnicą

głośnika basowego. Tak więc generalnie, im większy basowy, tym większy średniotonowy.

Nie da się dokładnie określić tej zależności, ale sprawa rozjaśni się, kiedy będę opisywał

wybór głośników na przykładzie. Występują też głośniki średniotonowe kopułkowe. Ich

zastosowanie ma sens w przypadku wysokiego podziału pomiędzy głośnikiem basowym a

średniotonowy. Osobiście spotykam się z takimi głośnikami bardzo sporadycznie. Zostaje

nam wybór głośnika wysokotonowego. Całkowicie odradzam stosowanie przetworników

piezoelektrycznych. Praktycznie z użytku wyszły już głośniki wysokotonowy stożkowe. W

związku z tym zostają nam do wyboru głośniki kopułkowe i tubowe. Jeżeli ktoś lubi

agresywne, ostre brzmienie i wysoką sprawność, może wybrać tubowy. Głośnik kopułkowy

daje bardziej zrównoważone brzmienie, promieniuje mniej kierunkowo. Ja polecam do domu

kopułki. Można też poszukać rozwiązania pośredniego (głośnik z krótką tubą np. Tonsil

GDWK 9/120)

- 1 -

KRYTERIA DOBORU:

- Kryterium pasma przenoszenia. Częściowo opisane we wstępie. Na co jeszcze trzeba

zwrócić uwagę? Nie sugerować się danymi podanymi przez producenta, ale dokładnie

przyjrzeć się charakterystyce przenoszenia głośnika. Zwracamy uwagę na rezonanse na

krańcu pasma, a także sprawdzamy w jakim paśmie głośnik pracuje najlepiej. Producenci

podają najczęściej charakterystykę zbadaną na osi głośnika, a czasami także pod różnymi

kątami od tej osi. Jak czytać charakterystyki opisałem w osobnym rozdziale. Spójrzmy też na

charakterystykę impedancji. Szybko rosnąca charakterystyka impedancji wróży kłopoty przy

budowie zwrotnicy. Pamiętajmy, żeby w przypadku głośników średniotonowych i

wysokotonowych tak zaprojektować zestaw, aby zaczynały one przenosić od częstotliwości

trzy razy wyższej niż ich własny rezonans. To także ułatwi nam zbudowanie zwrotnicy.

Warto jeszcze wiedzieć, że dla głośnika wysokotonowego i tak wystąpią rezonanse związane

z jego budową. Im lepiej i im mniejsze będą, a także im wyżej leży górna granica

przenoszenia, tym mniej będą odczuwalne.

Dobór głośników do zestawu domowego

Michał Kaczmarek

www.m_kaczmarek.glt.pl

Powyżej widzimy wykres głośnika TVM ARN 6618. Jest to głośnik nisktonowy o

średnicy 20cm. Co możemy z tego wykresu wywnioskować? Na stronie podano, że pomiaru

dokonano w obudowie zamkniętej o objętości 20 litrów. W związku z tym widzimy wpływ

obudowy jako podbicie w zakresie około 130Hz. Dalej charakterystyka zachowuje się dość

dobrze aż do granicy 900Hz. Pojawiają się niewielkie wahnięcia charakterystyki, ale

pamiętajmy, że jest to głośnik raczej z niższej półki cenowej. Można więc uznać, że głośnik

pracuje poprawnie z zakresie nawet do ponad 2000Hz. Dalej widać już wyraźne rezonanse w

postaci „grzebienia” Tego zakresu należy już unikać, ponieważ wpłynie on szkodliwie na

dźwięk. Wniosek jest taki, że głośnik nie nadaje się do zestawu dwudrożnego. Zalecałbym

odcięcie go w okolicach 900Hz. Chociaż pasmo jest poprawne do 2000Hz, to nie ma sensu go

wykorzystywać. Lepiej sobie poradzi głośnik średniotonowy w tym zakresie. Nie sugerujmy się

też danymi producenta na temat pasma przenoszenia: 35-3000Hz. Jak widać te dane często

bywają naciągane.

- 2 -

Dobór głośników do zestawu domowego

Michał Kaczmarek

www.m_kaczmarek.glt.pl

Powyższe 2 rysunki pokazują różnice w przetwornikach wysokotonowych. Wyraźnie

widać, że dla pierwszego głośnika mamy rezonanse zaczynające się powyżej 5kHz. Przy

drugim szkodliwy rezonans pojawia się znacznie wyżej, bo dla ponad 10kHz. Skutek jest taki,

że charakterystyka przenoszenia kończy się dla pierwszego głośnika już powyżej 15kHz,

natomiast drugi osiąga 20kHz.

- Kryterium efektywności. Dobrze jest, jeżeli głośniki mają podobną efektywność.

Oczywiście nie warto odczytywać efektywności z parametrów. Jest ona podawana dla 1kHz

lub czasami dla 100Hz. Nas powinna interesować efektywność odczytana z charakterystyki

dla pasma, które nas interesuje. Trzeba też pamiętać, że w zakresie niskich tonów będziemy

mieli zysk wynikający z połączenia kilku głośników. Temat także opisany w osobnym

rozdziale. Jeżeli głośnik średniotonowy lub wysokotonowy ma większą efektywność od

basowego, można zastosować tłumik. Gorzej, jeżeli to bas ma większą efektywność.

Stosowanie tłumików mija się z celem, bo straty mocy na nim byłyby ogromne. Generalnie

jeżeli różnica nie jest większa niż 2 dB nie trzeba stosować tłumika. Jeżeli efektywność jest

wyższa niż 2dB w stosunku do głośnika basowego, warto tłumić. Jeżeli głośnik basowy ma

efektywność większa niż 2dB w stosunku do średniego lub wysokiego, trzeba rozpatrzyć

zmianę głośników na inne.

- Kryterium mocy. Dobranie mocy głośnika jest także ważną sprawą. Szczególnie w

przypadku głośników wysokotonowych. Problem jest bardzo złożony i poruszony w rozdziale

poświęconym rozkładowi mocy w paśmie akustycznym. Omówię pokrótce po kolei głośniki.

Niskotonowe – tu odczytujemy moc RMS. Przeciętnie w zestawie przypada na ten głośnik

ponad 60% mocy w trójdrożnym a w dwudrożnym ponad 90%. Tak więc głównie to sekcja

basowa decyduje o mocy zestawu. Dla głośnika średniotonowego jest zarezerwowane od 15

do 25% mocy zestawu. Trzeba zobaczyć, co podaje producent. Niektórzy producenci podają

faktyczną moc głośnika inni moc zestawu w jakim może pracować taki głośnik przy

spełnieniu określonych warunków. Bardzo podobnie jest przy wysokotonowych. Dla nich

zarezerwowane jest mniej niż 15% mocy zestawu. Na faktyczną moc dostarczoną do głośnika

ma wpływ stromość zwrotnicy, a także dodatkowe układy jak np. tłumiki.

- 3 -

Dobór głośników do zestawu domowego

Michał Kaczmarek

www.m_kaczmarek.glt.pl

Powyższa tabela przedstawia wybrane parametry głośnika średniotonowego Tonsil

GDM 12/60. Jest to głośnik średniotonowy. Z parametrów można odczytać, że jest on

rekomendowany do zestawu o mocy 60W. Jego moc nominalna wynosi jednak tylko 18W.

Głośnik w zestawie 60W będzie pracował dobrze, jeżeli będzie odcięty na częstotliwości

1000Hz. Wracając jeszcze do poprzedniego punktu, zalecany podział leży nawet cztery razy

wyżej niż częstotliwość rezonansowa. Producent nie podał jaka stromość filtra jest

wymagana.

WYBÓR ODPOWIEDNIEJ WIELKOŚCI/MOCY:

Znając już podstawowe kryteria doboru głośników do siebie, musimy określić

wielkość, moc, przeznaczenie zestawu. Zacznijmy od przeznaczenia. W domu mamy do

wyboru zestaw do słuchania muzyki, zestaw do kina domowego, lub zestaw, który połączy

oba zadania. Muzyki generalnie powinno się słuchać w zestawach stereo. Większość płyt

nagrywana jest w ten sposób i wszelkie efekty przestrzenne są uzyskane sztucznie. Istnieją

oczywiście nagrania wielokanałowe, ale przynajmniej na dzień dzisiejszy zajmują niewielki

ułamek rynku. Inna sprawa przy wielokanałowym dźwięku w filmach. Tu zastosowanie

zwykłego stereo może nas pozbawić sporej części wrażeń. Jeżeli zestaw ma odtwarzać

muzykę, wystarczy zbudować 2 zestawy. Jeżeli tylko lub głównie filmy, to proponuję kilka

małych zestawów i dodatkowo subwoofer. Natomiast zestaw uniwersalny powinien składać

się z 2 zestawów głównych tzw. frontów oraz kilku mniejszych zestawów i opcjonalnie

subwoofera. Dość często można także spotkać zestaw złożony z 2 małych satelit i

subwoofera. Oczywiście nie trzeba się ze mną zgadzać w tej kwestii, ale ja uważam takie

rozwiązania za optymalne. Następny etap, to wielkość pomieszczenia odsłuchowego. Duże

pomieszczenia wymagają zastosowania zestawów o większej mocy, ale mają też swoje zalety.

W dużym pomieszczeniu lepiej brzmią niskie tony. Przedstawię kilka propozycji. Zestawy

stereo:

- 4 -

Mały pokój powiedzmy do 15m 2 , standardowa wysokość. Słuchacz znajduje się blisko

zestawów. Proponuję wykonać zestawy dwudrożne z głośnikami 13cm-16,5cm (5”-6,5”).

Wystarczy zastosować jeden głośnik niskośredniotonowy i jeden wysokotonowy.

Taki sam pokój, ale odsłuch następuje z większej odległości. Tu bym proponował

także zestaw dwudrożny lub dwuipół drożny. Głośniki także o rozmiarze 13-16,5cm ze

wskazaniem w kierunku tych większych. Wysokotonowy jeden.

W pomieszczeniach rzędu 20m 2 i więcej możemy z powodzeniem stosować zestawy

trójdrożne tzw. podłogowe. Prezentują się dobrze i do tego potrafią wytworzyć dobry dźwięk

w pełnym paśmie.

Dobór głośników do zestawu domowego

Michał Kaczmarek

www.m_kaczmarek.glt.pl

Tyle na temat zestawów stereo. Teraz czas na zestawy uniwersalne. Dla pomieszczeń

małych można wykonać zestawy z 2 głośnikami niskośredniotonowymi jako fronty.

Natomiast jako satelity oraz centralny możemy z powodzeniem zastosować głośniki nie

większe niż 13cm. Wystarczają nawet 10cm, chociaż nie wszyscy producenci maja tak małe

głośniki niskośredniotonowe. Wszystkie zestawy wykonujemy jako dwudrożne. Do satelit

wystarczy po jednym głośniku, do centralnego można dać dwa. Subwoofer na głośniku o

średnicy 20 lub 25cm. Większy nie jest potrzebny. W pomieszczeniu małym niskie tony nie

rozchodzą się dobrze. Subwoofer nie może też wybijać się ponad resztę zestawu.

Pomieszczenia większe wymagają proporcjonalnie większych zestawów. Trójdrożne fronty

uzupełnione dwudrożnymi satelitami i centralnym. Subwoofer na głośniku większym niż

25cm.

No i na koniec zestawy kina. Zasada proporcjonalnego zwiększania zestawów wraz z

pomieszczeniem wciąż obowiązuje. Różnica jest taka, że nie musimy budować większych

zestawów frontowych. Wszystkie zestawy mogą być równe. W większych pomieszczeniach

można wykonać nieznacznie większe zestawy frontowe.

Wszystkie te propozycje należy traktować tylko jako wytyczne i nie trzeba się ich ściśle

trzymać. W trakcie przeglądania oferty prawdopodobnie pierwotne założenia będą

skorygowane. Należy dojść do rozsądnego kompromisu.

UWAGI OGÓLNE:

- staramy się wybierać głośniki o w miarę wyrównanych charakterystykach. (można wykonać

zwrotnicę o mniejszej stromości, mamy mniej elementów)

- dobre przenoszenie niskich częstotliwości przy filmach praktycznie wymusza użycie

subwoofera

- nie zapominajmy o kosztach, zakup głośników jest tylko częścią wydatków, wykonanie

zwrotnicy i wykończenie obudowy także pożera znaczne fundusze.

- przy zestawach kina domowego starajmy się korzystać z głośników o podobnym

charakterze (niech nawet będą od jednego producenta, szczególnie wysokotonowe)

PRZYKŁADY:

Na początek zestaw, który jest bardzo popularny. Sam wykonywałem podobny.

Przeznaczenie zestaw stereo o dużej mocy (mój pokój to 30m i około 100m 3 ). Dodatkowo

zestaw ma się zawierać w rozsądnej cenie. Wybór padł na czeską firmę TVM (Tesla). Jako

niskie tony wybrane zostały 2 głośniki z serii ARN 226 (jest kilka odmian, ale wszystkie mają

bardzo zbliżone charakterystyki).

- 5 -

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: