06_Kazanie szóste.pdf

KAZANIE SZÓSTE

O MONARCHIJEJ I KRÓLESTWIE, ABO O CZWARTEJ

CHOROBIE RZECZYPOSPOLITEJ, KTÓRA JEST Z OSŁABIENIA

KRÓLEWSKIEJ DOSTOJNOŚCI I WŁADZEJ

Postaw nam króla, aby nas sądził, jako wszytkie narody mają.

I. Reg. 8 [5].

W ciele ludzkim dwa są przedniej sze członki, którymi się ciało ożywia i

umacnia: serce i głowa. Wesołe serce a głowa zdrowa czynią człowieka

mocnego i do wszytkiego sposobnego. Isa. 1 [5-6]. A smutne serce, jako

mówi Izajasz, i głowa chora, ciało wszytko osłabia, iż od stopy nogi aż do

wierzchu nic w nim potężnego nie będzie.

Religia jako serce w ciele ludzkim, a królewski stan jako głowa.

Religia i stan duchowny w ciele Rzeczyposp[olitej] jest jako serce zakryte i

wnętrzne, z którego żywot wieczny pochodzi; a stan królewski jest jako

głowa, w której są do rządu członków wszytkich oczy, uszy i inne smysły

powierzchne, do tych widomych dóbr Rzeczyposp[olitej] należące. Gdy

wiara katolicka i duchowny stan naruszony jest, jako ranne serce, prędką

śmierć Rzeczyposp[olitej] przywodzi. Gdy też stan królewski słabieje i

boleje, jako głowa chora, władza członków wszytkich ginie i królestwo

wszytko upada. Mówiliśmy o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej] na

serce, już o drugiej za pomocą Bożą mówmy, która jest na głowę, to jest o

królewskiej władzej osłabionej i nawątlonej.

Przyrodzony sposób jest w ciele, aby jedna głowa rządziła. Tak też w

Rzeczyposp[olitej] przyrodzona i nalepsza i nawłasniejsza rozumowi

ludzkiemu jest monarchija abo jednowładztwo i rząd jednego. Który gdy

się mieni, a na wiele się głów dzieli, ciężka jest i śmiertelna

Rzeczypospolitej choroba. 1. Reg 8 [6-7]. Na to pierwej powiedzmy, co się

za wstęp kazania tego z Pisma przełożyło. Gdy lud on wybrany króla sobie

prosił od Samuela, sędziaka onego i kapłana, który jemi na on czas rządził,

mówi Pismo, iż się to Samuelowi nie podobało, iż rzekli: "Daj nam króla,

aby nas sądził". I żałował się na nie przed Panem Bogiem, modląc się. A

P[an] Bóg mu powiedział: "Usłuchaj głosu ludu tego we wszytkim, o coć

mówią: bo nie ciebie, ale mnie porzucili, abych nad nimi nie królował". Z

których słów pokazuje się, iż im to P[an] Bóg ganił, choć im tego dopuścił,

a iż od nich tym zelżony był, jakoby mu królowanie nad sobą brali.

Pan Bóg nie zganił królestwa abo monarchijej.

Na co to zrozumieć potrzeba, iż tu Pan Bóg nie zganił monarchijej ani

władzej jednego nad wszytkimi. Bo jako byli z Egiptu wyszli, w którym się

rozmnożyli, począwszy od Mojżesza aż do onego czasu Samuela proroka,

przez trzysta lat nigdy inakszego nad sobą rządu nie mieli, jedno pod

jednym przełożonym.

Zawżdy królowie to jest jeden u ludu Bożego rządził.

Jacy byli po Mojżeszu: Jozue, Judas, Otoniel, Aod, Barak, Gedeon, Jefte,

aż do Samsona. Judic. 18 [1]. et 21 [24]. Po którym było in terregnum , jako

Pismo mówi: "Czasu onego nie było króla w Izraelu, ale każdy czynił, co

mu się zdało", gdy nagorsze one czasy były, których sami z sobą wojnę

barzo krwawą wiedli.

Króle obiecał Pan Bóg Abrahamowi. Gene. 17 [6].

Gdyby też była zła monarchija, nigdy by jej był Pan Bóg ludu swemu nie

życzył i na tym miejscu króla im dawać by .nie rozkazał. Lecz sam go im

dał i naznaczył barzo dobrego na przodku Saula onego, pierwszego króla, i

po nim Dawida i inne potomki jego, jako Abramowi obiecał: iż ze krwie

jego królowie wychodzić mieli, aż do Mesyjasza, Króla nad królmi i Pana

nad pany.

Królom prawo napisane Deut. 17 [14-20].

A co więcej, w zakonie u Mojżesza opowiedział Pan Bóg, iż króle sobie

stawić mieli, i nauczył ich, jaki król ich być miał, i prawa mu postawił.

Cóż tedy jest, iż się Panu Bogu ona prośba o danie króla nie podobała?

Sędziakowie oni byli namiestnicy króla niebieskiego.

To, iż sędziaki, które im dawał, nie miał Pan Bóg za króle ludu onego

swego, ale jako za namiestniki swojego królestwa. Bo nie używali

królewskiego prawa i pompy, i majestatu; ale rolą orali jako i drudzy,

dworu żadnego nie chowając, ani podatków biorąc, ani dóbr pospolitych

używając. Lecz tyło sądzili ludzi, a gdy wojna naległa, zwoływali lud, a

Pan Bóg im sam hetmanem był, iż zawżdy bili nieprzyjaciele swoje.

Nie było dziedziczne królestwo za sędziaków.

Nie mieli też dziedzicznego królestwa, ani synowie ich na nie wstępowali,

jedno kogo naznaczył Pan Bóg znakiem swoim jakim. I gdy po wielkim

zwycięstwie do Gedeona, sędziaka swego i hetmana, mówili: Judic. 8 [22-

23]. "Panuj nad nami, i syn twój, i syn syna twego, boś nas wybawił z

mocy Madyjańczyków". On im odpowiedział: "Panować nad wami nie

będę, ani syn mój, ale Pan Bóg niech nad wami panuje". I dobre im było

ono panowanie. Bo królów nie żywili ani ich majestatu i pompy

opatrowali, a jednak sądy i wojny szczęśliwie odprawowali, abo sam Pan

Bóg, jako król ich, odprawował, naznaczając sobie namiestniki one

przełożone ich.

Co P[an] Bóg zganił w onych ludziach, którzy o króla prosili.

Lecz gdy się królów naparli takich, jakie mają inne narody z rozumu

przyrodzonego, którzy by byli jako panowie i dziedzicy z potomkami

swymi nad nimi, majętności ich na swój stan używali i ozdobę wszytkiej

ziemie na sobie, i dostatek, i sławę nosili i okazowali. A dwór i żołnierze

ustawicznie chowając, onych bronili, żeby się nie zawżdy sami na wojny

włóczyli i wyciągali; tedy im Pan Bóg tego nie zganił, ale raczej dopuścił.

To zganił, iż on sposób prostych sędziaków odmienili, a więcej się na

królewską ozdobę i potężność, niźli na jego w niepotężnych sędziakach

obronę, spuszczać chcieli.

Monarchija zawżdy była u ludu Bożego.

Lecz monarchiją, która także za sędziaków, jako i za królów była,

pochwalił Pan Bóg tym samym, iż nigdy dwu ani trzech, ani pospólstwa do

rządu ludu swego nie sadzał, ani w zakonie ustawił.

Pan Bóg chciał mieć na świecie monarchiją.

Bowiem monarchija jest naśladowanie niebieskich rządów, na których sam

jeden Bóg siedzi. I tak zaczął, i ukazał ludzkiemu narodowi, i napisał na

duszach ich, aby się takiego rządu trzymali, gdzie jeden władnie.

Od jednego się, nie od dwu, ludzie poczęli.

Bo stworzył jednego samego człowieka, męża onego pierwszego, aby był

głową i ojcem wszytkim synom swoim. Nie stworzył dwu ani trzech: aby

się wszyscy do jednego odzywali i jego rządu, i rozumu, jako starszego,

słuchali.

W domu jeden gospodarz i żona poddana.

I przetoż żonę mu dał, nie(równą) we władzej, ale poddaną, aby dwa nie

rządzili, a w domu jednym żony, choć jednego ciała są z mężami, drugim

się abo równym panem w domu nie czyniły.

Monarchije wielkie świata wszytkiego.

I jako świat nastał, ludzie królestwa sobie stawili i jednemu się poruczali, i

jednego nad sobą obierali. Czym stały one wielkie monarchije: asyryjska,

perska, grecka, rzymska.

Rzymska monarchiją jako szła.

Ta ostatnia, rzymska, gdy rosła, króle wygnała. Co się jej źle powiodło, gdy

abo wiele przednich, abo lud sam w jednym onym mieście rządził. Musieli

przecie jednemu dyktatorowi abo konsulowi wszytko zlecać. I nigdy się

ono państwo nie rozszerzyło po wszytkim świecie, aż gdy jeden wszytkim

władnął, począwszy od Juliusza i Augusta.

Monarchiją wszyscy uczeni chwalą, a inne rządy ganią.

Co jedno jest uczonych u Greków i Łacinnników, filozofów, retorów,

historyków, wszyscy ten rząd pod jednym chwalą, a inne ganią. Filo,

Żydowin on sławny, chwali one Homerusowe słowa: "Zła rzecz, gdy wiele

rozkazują: niechże król jeden będzie" Just. orat. ad gentes. Naszy

doktorowie toż mówią. Justinus: "Jednego panowanie od wojen i zwad -

mówi - wolne bywa". Atanazyjus: Orat. adyersus idola. "Jako wielość

bogów żadnego boga nie czyni, tak wiele panów żadnego pana nie ma, a

gdzie pana nie masz, tam zamieszanie jest". Cypr. de idolo. vanit. Cyprian

z tego dowodzi przeciw poganom, iż jeden musi być Bóg, bo taki rząd jest

nalepszy i naprzyrodzeńszy. I mówi: "Do panowania Boskiego bierzmy

przykład z ziemskiego. Gdzie byli dwa królowie, którzy by sobie wiary

dotrzymali, a krwią się nie kończyli?" Hieronim ś. mówi: Ad Rusticum

monachum. "Jeden cesarz, jeden w ziemi sędzia. Rzym skoro zbudowany

jest, dwu królów mieć nie mógł". Seneka gani Brutusa, który dla nadzieje

wolności Juliusza, cesarza pierwszego rzymskiego, zabił, mówiąc:

"Nalepszy stan jest miasta pod jednym sprawiedliwym królem".

Jeden mądry polityk, pogański filozof, mówi: Plato in Polit. "Jednego

panowanie, dobrymi prawy opatrzone, nade wszytko nalepsze. A tam, gdzie

ich niewiele rozkazuje, jest przednie; a gdzie wiele, tam rząd we wszytkim

słaby". Naśladując go, jego uczeń powiedział: Arist. 8. Polit. "Pod królem

jednym nalepszy rząd; pod Rzecząpospolitą nade wszytko nagorszy".

Chrystus monarchiją w Kościele swoim postawił.

Na K.ościół nowego testamentu i na zakonodawcę jego patrzmy. Jeślić

Chrystus w Kościele swoim monarchiją postawił, pewnie ta jest nalepsza.

Bo tak mądry Bóg nasz, w domu swoim, który tak umiłował, nalazłby był

inny rządzenia obyczaj. I w starym, i w nowym zakonie zawżdy Pan Bóg

jednego nawyższego kapłana, którego wszyscy słuchać musieli, postawił,

od Aarona i Piotra ś. począwszy. Na koniec, mówi ś. Cyprian: "Pszczoły

jednego mają króla, trzody bestyj jednego wodza". I Hieronim święty:

"Żurawie - prawi - za jednym jako obiecadło idą".

Rząd jest, gdzie nierówni, a jeden drugiemu podlega.

Izali jeden nie łacniej rząd uczyni? A rząd nie na tym jest, gdy wszyscy

równi i jednacy, ale gdy od siebie miejscy różni, a jeden drugiemu podlega.

Jako rząd kościelny nad wielą plebanów ma jednego biskupa, nad wielą

biskupów jeden arcybiskup, nad wielą arcybiskupów jeden prymas, nad

wielą prymasów jeden pa-tryjarcha, a nad nimi jeden Piotr abo papież,

który wszytki jedna, gdy się wadzą, naucza, gdy błądzą, odmienia, gdy się

psują.

Jeden rychlej jednośc uczynić i zatrzymać może.

Któż lepiej pokój i zgodę, i jedność między ludźmi, na czym wszytka

Rzeczpospolita stoi, uczynić może, jako jeden? Bo gdzie dwa abo trzej

rządzą, każdy najdzie swoje mniemanie i rozumienie. I ludzie nie pójdą za

jednym, ale się rozdwoją, mówiąc: ja tak rozumiem, jako Paweł, a ja, jako

Piotr, a ja, jako Jakub. A gdy jeden rządzi, wszyscy z swym rozumienim do

kupy idą. I jeden łacniej wszytkie do siebie i do zgody świętej pociągnie.

Rzymianie pod królmi się sami z sobą nie wadzili, ale gdy króle wygnali,

ustawicznie się lud pospolity z możniejszymi i z patrycyjami wadził 41 , i

długo trwać one rządy nie mogły, i pokoju nigdy więtszego nie mieli, jako

pod jednym Augustem.

Moc więtsza przy jednym.

Moc też więtsza i potężność jest na nieprzyjacielą przy jednym, która gdy

się na wiele ich rozdwoi, daleko mniej posłuży.

Monarchije nadłużej stały.

Monarchije nadłużej stały, niźli inne sposoby rządów. Asyryjska - 1240,

abo jako drudzy piszą - 1400. Tatarska, co nastarsza, jako mówi Justinus,

kila tysięcy lat; i teraz inszego rządu nie mają. Rzymska w pogaństwie pod

konsulami i innymi odmiennymi rządy, coś nad 400 aż do Juliusza, a od

Juliusza z chrześcijańskimi pany, na wschód słońca stała 1495 lat, aż do

Konstantyna ostatniego. A na zachód, od Karła Wielkiego aż do

dzisiejszego cesarza rzymskiego - 900.

Wenecka Rzeczposp[olita] nie jest popularis.

Na Wenecyją nie potrzeba patrzyć, iż tak długo, to jest 1100 lat stoi. Bo

tam lud pospolity nie rządzi, tyło w rzeczach maluczkich i nienależytych

zdania ich pytają, lecz rzeczy poważne do trzech się przy książęciu

staczają, i oni wszytkim władną. A też w jednym mieście, jako pod jednym

pokrycim, takie rzeczy łacne. Lecz gdzie się państwo kilaset mil szerzy,

trudno się wszystkich przednich obywatelów dokładać.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: