Barthes Roland - Mit i znak.pdf - Filozofia - himen303

Roland Barthes: MIT I ZNAK

MIT JEST SŁOWEM

Język potrzebuje szczególnych warunków aby stać się mitem. Mit to system porozumiewania

się, przekazywania.

Mit ≠ przedmiot; pojęcie, idea. To forma, sposób znaczenia.

Mit nie określa przedmiotu jako przekazu, lecz sposób, w jaki go wypowiada.

Wszystko może być mitem; świat podsuwa nieskończenie wiele mitycznych możliwości.

Nie ma mitów wiecznych.

Mowa jest przekazem – on może składać się z pism i przedstawień, wypowiedzi pisanej,

fotografii, filmu, reportażu, widowiska, sportu, reklamy  wszystko to może być podporą

mitycznej mowy.

Mowa mityczna – składa się z materii przepracowanej – staje się właściwym środkiem

porozumiewania. Wszystkie tworzywa mitu zakładają istnienie świadomości znaczeń –

można rozumować nimi niezależnie od tworzywa.

Język, wypowiedź, mowa = „każda jednostka czy całość znacząca – tak słowna jak

wzrokowa”

Mitem zajmuje się inna nauka  semiologia

MIT JAKO SYSTEM SEMIOLOGICZNY

Semiologia jest nauką o formach  bada znaczenia niezależnie od ich treści. Mitologia także

należy do semiologii (jako nauka formalna) i do ideologii (jako nauka historyczna)  bada

formy idei.

Wszelka semiologia zakłada związek między dwoma terminami  SIGNIFIANT (znaczenie)

i SIGNIFIÈ (znaczone). Związek ten stanowi różnoważność.

Istnieje:

1. Element znaczący

znak

2. Element znaczony

(forma skojarzenia 1. i 2. )

Znaczące – puste; znak – pełny, z sensem, treścią

Wg de Saussure’a:

SIGNIFIÈ

- obraz akustyczny

SIGNIFIANT - pojęcie

ZNAK – stosunek pojęcia i obrazu

DTP: Michał Pyka

Wg Freuda:

To, co psychiczne, jest nawarstwieniem różnoważności (wartości zastępczych).

Pierwszy termin to jawna treść ludzkiego zachowania; drugi – to treść ukryta lub

właściwa (np. substrat snu); trzeci – stosunek 1. i 2.  sen.

Semiologia zachowuje jedność tylko na poziomie formy – nie treści. Jej teren jest

ograniczony; odnosi się tylko do jednego języka. Semiologia odczytuje lub rozszyfrowuje.

Mit => trójwymiarowy schemat: element znaczący + element znaczony = znak

Mit = system szczególny – tworzy się wychodząc od łańcucha semiologicznego.

To wtórny system semiologiczy.

Tworzywo mityczne – słowa ogarniane przez mit – sprowadzone zostaje do czystej funkcji

znaczącej. Jest dla mitu jedynie surowcem. Sprowadzone zostało do statusu języka.

Mit widzi jedynie całość znaków, znak globalny, końcowy termin pierwszego łańcucha

semiologicznego.

MIT – ma dwa systemy semiologiczne:

1. Język przedmiotowy – (system lingwistyczny, język lub podobne sposoby

przedstawień)

2. Metajęzyk – (sam mit = język wtórny)

Do znaczącego w micie można podejść z dwóch stron:

1. Jako do końcowego terminu systemu lingwistycznego

2. Jako do początkowego terminu systemu mitycznego

Znaczące = sens (w micie – Forma) Znaczone = pojęcie

Znak – w micie, to co znaczące zostało utworzone ze znaków języka.

JĘZYK

Znaczące

Znaczone

ZNAK

MIT

Forma

Pojęcie

ZNACZENIE

FORMA I POJĘCIE

Element znaczący mitu „jest równocześnie treścią i formą, pełny z jednej strony, pust z

drugiej.”

Jego sens zakłada lekturę.

Jako pełny zespół znaków lingwistycznych, sens mitu ma sobie właściwą wartość, stanowi

część jakiejś historii.

W sens wbudowane zostało znaczenie.

Sens jest pełny, zakłada wiedzę, przeszłość, pamięć, porównywalny porządek zdarzeń, idei

decyzji.

DTP: Michał Pyka

Stając się formą, sens oddala własną przypadkowość; opróżnia się, historia wyparowuje.

Forma nie niweczy sensu, ale go zubaża. Jednak sens znajduje swoją „realizację” w formie

mitu. Sens jest dla formy jakby „zapasem historii”, „uległym bogactwem”

Trzeba, by forma mogła zapuścić korzenie w sens i żywić się jego naturą; aby mogła się w

nim skryć. „Nieustanna gra w chowanego pomiędzy treścią a formą określa mit.” Forma mitu

nie jest symbolem.

Element znaczący – jeśli mu się przyjrzeć, całą historię, która rozgrywa się poza formą,

pochłonie pojęcie. Pojęcie jest zdeterminowane; jest historyczne i intencjonalne. Pojecie

przywraca łańcuch przyczyn i skutków, powodów i intencji.

–

Pojęcie nie jest abstrakcyjne – forma jest

Pojęcie jest wypełnione sytuacją

–

Przez pojęcie w mit wszczepia się całkiem nowa historia

–

(np. salutujący Murzyn  forma ma sens nikły, zubożały; jako pojęcie francuskiego

imperializmu zostaję związane z całością świata: z historią Francji, z jej kolonialnymi

przygodami, obecnymi trudnościami. To, co wszczepie się w pojęcia, to nie rzeczywistość ile

pewna znajomość rzeczywistości.

Przechodząc do sensu, do formy obraz traci zwartość – by łatwiej przyjąć zawartość pojęcia.

Wiedza utworzona w pojęciu mitycznym jest utworzona z luźnych, zatartych skojarzeń.

Pojęcie ma charakter otwarty – nie jest oczyszczoną abstrakcyjną esencją, ale raczej

nieforemną, mglistą, nietrwałą kondensacją  tu jedność i spójność opiera się głównie na

funkcji.

Podstawową cechą mitycznego pojęcia jest jego podporządkowanie (gramatyczna

przykładowość odnosi się do pewnej klasy uczniów, imperializm francuski obchodzi tylko

pewną grupę czytelników)

Pojęcie odpowiada dokładnie pewnej funkcji, określa się jako tendencja

( U Freuda: drugi człon systemu to ukryty sens, zawartość snu, czynności omyłkowej,

nerwicy. Podkreśla, że ukryty sens działania jest często sensem właściwym,

przyporządkowanym sytuacji pełnej – jest jak pojęcie mityczne, właściwą intencją

zachowania)

Element znaczony – może zawierać kilka znaczących. Pojęcie mityczne dysponuje

nieograniczoną ilością elementów znaczących.

Ilościowo – pojęcie jest uboższe od elementu znaczącego, często tylko odtwarza je ponownie.

Od formy do pojęcia, bogactwo i ubóstwo są odwrotnie proporcjonalne. Jakościowemu

ubóstwu formy odpowiada bogactwo pojęcia. Ilościowemu bogactwu form odpowiada mała

liczba pojęć. Powtarzalność – pojęcie w różnych formach – pozwala odczytać mit. Nie ma

stałego stosunku między ilością znaczonych a ilością znaczonych (w języku stosunek ten jest

proporcjonalny) W micie – pojęcie może się rozciągać na wiele elementów znaczących.

W pojęciach mitycznych – nie ma stałości (mogą się zmieniać, tworzyć, rozpadać lub znikać)

– są historyczne, historia może je unicestwić.

Mitologowi potrzebne jest pojęcie efemeryczne, związane z ograniczoną przypadkowością –

stąd nie sposób uniknąć neologizmów.

DTP: Michał Pyka

ZNACZENIE

W semiologii – 3 termin to zespolenie dwóch pierwszych (związek)

Znaczenie nie jest właściwym mitem. W micie dwa pierwsze terminy są wyraźne – jeden nie

ukrywa się za drugim, oba są tutaj obecne. Mit niczego nie ukrywa – jego funkcją jest

zniekształcenie, nie ukrywanie. Obecność formy jest dosłowna.

Element znaczący został w micie utworzony przez określony już sens, może się objawiać

jedynie przez jakieś tworzywo.

W przypadku mitu ustnego ta obecność jest linearna, w micie wzrokowym –

wielowymiarowa; obecność formy jest przestrzenna.

Pojęcie – opiera się nie na rozciągłości, ale na jego poprzedniej warstwie; jego rodzaj

obecności jest pamięciowy.

Stosunek scalający pojęcie mitu z sensem jest poddany stosunkowej deformacji (jak u Freuda

– ukryty sens zachowanie deformuje jego sens jawny; tak w micie pojęcie zniekształca sens.

Formę mitu utworzył już sens lingwistyczny. W języku element znaczony nie może już

niczego zniekształcać.

MIT – element znaczący ma dwa odbicia:

–

sens

– pełne

(Murzyn – żołnierz)

forma

– puste (Murzyn – żołnierz, salutujący

przed francuskim sztandarem)

–

Pojęcie zniekształca oblicze pełne – sens. Deformacja ta nie jest jednak zniesieniem. Tą

sprzeczność można wyrazić terminem alienacji.

Mit to system podwójny. Wytwarza się w nim wszechobecność: punktem wyjścia mitu jest

punkt dojścia.

sens

Znaczenie mity streszcza się w ciągłych odwróceniach sensu, elementu znaczącego i jego

formy, języka przedmiotowego i metajęzyka, świadomości znaczącej i świadomości

obrazowej.

Wszechobecność znaczącego w micie dokładnie odtwarza fizykę alibi (słowo to jest terminem

przestrzennym). W nim też występuje miejsce pełne i puste – związane stosunkiem

identyfikacji negatywnej ( „nie jestem tam, gdzie sądzicie że jestem; jestem tam, gdzie sądzicie

że mnie nie ma” Zwykłe alibi ma jednak kres.

Mit – to pewna wartość. Jego sankcją nie jest prawda – jest niczym alibi: wystarczy, że jego

element znaczący ma dwa oblicza, by zawsze dysponował jednym swobodnie: sens zawsze

jest obecny, aby przedstawiać formę; forma zawsze jest obecna, aby oddalać sens.

Sens

Forma

Sens

(nigdy nie ma sprzeczności między formą a sensem)

Wyniki odwróceń będą stałe  np. szyba a za nią krajobraz i odwrotnie.

DTP: Michał Pyka

Sprzeczność ta może dziwić gdy zawiesimy dobrowolnie odwrócenia sensu i formy, kiedy

zaczniemy ujmować każde z nich jako różne przedmioty i zastosujemy wobec mitu statyczny

proceder odczytania, gdy sprzeciwimy się właściwej mitowi dynamice, czyli gdy przejdziemy

z pozycji czytelnika mit do stanowiska mitologa.

Dwoistość elementu znaczącego określa charakter znaczenia. „(...) mit jest słowem, które

definiuje jego intencja.” Podstawowa niejasność mitycznego słowa ma dla znaczenia dwie

konsekwencje: Przedstawia się ono jak: zawiadomienie o intencji i jako stwierdzenie faktu.

Mit ma charakter imperatywny, rozkazujący. Wyłania się z przypadkowości, wychodzi od

pojęcia historycznego. Szuka odbiorcy, który musi się pogodzić z jego intencjonalną siłą; mit

wzywa do przyjęcia swej zaborczej dwuznaczności.

To rozkazujące słowo jest jednocześnie słowem zastygłym. Gdy mnie dosięga – zamiera,

obraca się i odzyskuje ogólność: drętwieje, oczyszcza się, uniewinnia. Przywłaszczenie

pojęcia zostaje oddalone dosłownością sensu. Dochodzi do „zatrzymania” (imperializm

francuski skazuje salutującego Murzyna, by stał się jedynie instrumentem znaczącym).

Zastyga znaczenie raz użyte, tkwi jednak ciągle za faktem, któremu nadaje wygląd

zawiadomienia. Fakt jednak poraża intencje, uniewinniając – zamraża. Mit jest słowem

skradzionym i zwróconym  słowo, które mit zwraca jest inne od skradzionego. Owa szybka

kradzież nadaje mitowi charakter przechodni.

Ostatni element znaczenia  MOTYWACJA ZNACZENIA. W języku znak

jest pozbawiony motywacji. Mityczne znaczenie nigdy nie jest w pełni

arbitralne, zawsze jest w części umotywowane, musi zawierać w sobie analogie.

Motywacja jest potrzebna samej dwoistości mitu: mit gra na analogii sensu i

formy; nie ma mitu bez umotywowanej formy.

Forma może zawsze zaproponować odczytanie, może nadać znaczenie

absurdowi, a z absurdu uczynić mit (np. kiedy „zdrowy rozsądek” umityczni

surrealizm)

Brak motywacji nie stanowi trudności dla mitu – jest wystarczająco

zobiektywizowany, aby stać się czytelnym. Brak motywacji stanie się wtórną

motywacją – mit zostanie przywrócony !

Motywacja jest nieuchronna, ale cząstkowa. Nie jest „naturalna”; analogii

dostarcza formie historia. Analogia między sensem a pojęciem jest zawsze

częściowa: forma wiele analogii odrzuca, zatrzymuje tylko niektóre.

Mit najchętniej pracuje na obrazach niepełnych, gdzie sens został już raz

opracowany, gdzie gotowy czeka na przyjęcie znaczenia. (na karykaturach,

pastiszach i symbolach)  motywacja zostaje wybrana z wielu możliwych.

DTP: Michał Pyka

Barthes Roland - Mit i znak.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: