Mechanizmy lezace u podstaw motywacji - Artykul.pdf

(133 KB) Pobierz
MECHANIZMY LEŻĄCE U PODSTAW MOWACJI
Pobudzenie emocjonalne - chwilowy stan organizmu, charakteryzujący się energetyzacją i
zmianami świadomości, polegającymi na zwężeniu pola. Poziom pobudzenia regulowany jest
przez siatkowaty ukł aktywizujący i autonomiczny układ nerwowy
Hebb- zarówno niski jak i wysoki poziom pobudzenia nie sprzyja efektywnemu
funkcjonowaniu
Teoria psychologicznej zmiany ukierunkowania- Apter – zakłada, że istnieje niejeden ale
dwa poziomy pobudzenia, optymalne z perspektywy efektywności funkcjonowania. To, który
z nich będzie w danej sytuacji korzystny, zależy od przyjętej przez przedmiot orientacji
wobec zewnętrznej rzeczywistości. Apter wyróżnia dwie takie orientacje, które określa
mianem stanów metamotywacyjnych. Stan meliczny wiąże się z sytuacją, gdy człowiek
ukierunkowany jest na realizację określonego celu. Drugi stan metamotywacyjny Apter
nazywa paratelicznym. Stan parateliczny wiąże się wiąże się z nastawieniem na samą
aktywność, a nie na jej instrumentalny wobec celu charakter. Uwagę podmiotu pochłania
wówczas działanie, jednak nie ze względu na to, że może ono doprowadzić do jakiegoś
rezultatu, ale dlatego, że samo w sobie jest angażujące i satysfakcjonujące.
W stanie telicznym podmiot funkcjonuje lepiej, jeśli poziom pobudzenia jest zbyt
wysoki. Relatywnie niski poziom pobudzenia jest korzystny zwłaszcza wówczas, gdy zadanie
jest trudne.
W stanie paratelicznym natomiast podmiot funkcjonuje tym lepiej, im wyższy jest
poziom pobudzenia emocjonalnego. Przy niskim pobudzeniu człowiek znajdujący się w stanie
paratelicznym odczuwa znudzenie
Ludzie znajdujący się w stanie melicznym zorientowani są zatem na unikanie
pobudzenia, a znajdujący się w stanie paratelicznym – na jego poszukiwanie.
Emocja Jako Generator Programu działania i Jako Informacja
Poszczególne emocje uruchamiają odpowiadające im programy działania. Na przykład, strach
uruchamia program ucieczki lub zastygnięcia w bezruchu, złość.
Ukierunkowanymi zachowaniami ludzi steruje motyw – to uświadomienie celu i
programu, umożliwiające danej osobie podjęcie określonej czynności. Tomkins – określa
motyw jako sygnał określonej potrzeby, ale zwraca jednocześnie uwagę, że bez wystąpienia
emocji sygnał ten byłby zbyt slaby, by uruchomić program działania.
Odczuwane emocje pełnią funkcję detektora tego, co jest zdecydowanie dobre i
zdecydowanie złe, i stają się filtrem informacyjnym.
Emocje mogą być jednak nie tylko filtrem, ale też elementem wypełniającym luki
informacyjne. W warunkach takiego deficytu emocje i nastroje odgrywają rolę dodatkowych
informacji. Pozytywne stany afektywne sygnalizują, że w zewnętrznym środowisku nie
występują problemy wymagające reakcji podmiotu. Emocje i nastroje negatywne natomiast
informują, że powinny zostać podjęte działania o charakterze interwencyjnym czy
korekcyjnym. Dlatego przeżywanie negatywnego nastroju motywuje człowieka do
systematycznego przetwarzania informacji.
1
Procesy Poznawcze Jako Mechanizm Motywacyjny
Najważniejsze poznawcze mechanizmy motywacyjne wiążą się z takimi zjawiskami,
jak ciekawość poznawcza, oczekiwania, aspiracje, fantazje i marzenia oraz różne formy
niezgodności poznawczej. Można na nie spojrzeć z 2 perspektyw: sytuacyjnie – i wtedy
ciekawość jawi się jakby reakcja na zmianę, można też spojrzeć na nią dyspozycyjnie, na
pewną właściwość osoby – wtedy ciekawość jawi się głównie jako pewna gotowość
reagowania na wszelkie zmiany i innowacje.
Oczekiwania są kolejnym czynnikiem poznawczym uruchamiającym ludzkie
działania. Tu jednak jest koniecznych jest kilka ważnych rozróżnień. Sytuacje podzielić
można na dwie grupy : takie, które mają charakter losowy , i takie, które mają charakter
sprawnościowy . W pierwszym przypadku można mówić wyłącznie o przewidywaniach,
natomiast tylko w drugim ma sens mówienie o oczekiwaniach.
Sporo badań – już od czasów Lewina – wykazuje, że poziom oczekiwań pozostaje w
pozytywnym związku z motywacją do realizacji założonego wyniku. Im wyższe oczekiwania,
tym wyższa motywacja, tym lepsze osiągnięte wyniki i tym wyższa satysfakcja z osiągniętego
rezultatu.
Badania Oettingen zdają się wskazywać, że nawet w wypadku oczekiwań niezbyt
realistycznych stanowią one przesłankę silniejszego zaangażowania w wykonywanie zadań i
lepszego wyniku.
ile oczekiwania są sądem na temat wyniku, jaki będzie, to aspiracje są sądem na temat
wyniku upragnionego lub pożądanego. Można wymienić dwa rodzaje wyobrażeń
stanów pożądanych. Pierwsze nazywamy marzeniami lub fantazjami , zaś drugie –
właśnie aspiracjami. Pierwszy rodzaj wyobrażeń stanów pożądanych nie musi
zakładać żadnych działań własnych, drugi natomiast oparty jest przede wszystkim na
takich działaniach. Można powiedzieć, ze aspiracje (i inne formy marzeń czy fantazji)
uruchamiają motywację wtedy, gdy (1) dotyczy to sytuacji sprawnościowych, w
których wynik zależy od wykonania określonych działań przez pdomiot, oraz gdy (2)
wyobrażenia zostaną przekształcone w cele działania.
Defensywny pesymizm polega na nierealistycznie niskiej ocenie szans na osiągnięcie
sukcesu i w konsekwencji – inwestowaniu w zadania większego wysiłku. „Strategiczni”
pesymiści są dzięki temu często bardziej efektywni niż optymiści.
Najlepiej znanym i najczęściej opisywanym poznawczym mechanizmem
motywacyjnym jest niezgodność między danymi poznawczymi, jest źródłem przykrości i
przykrość ta jest tym większa i tym większe pojawiają się tendencje do usunięcia jej źródła,
im (1) większa jest niezgodność, (2) im ważniejsze są dane poznawcze pozostające w
niezgodności oraz (3) im trudniejsza do usunięcia, a więc dłużej trwająca jest niezgodność.
Dotyczy to zarówno tak zwanej rozbieżności negatywnej (informacja, że coś jest gorsze, niż
miało być – na przykład ocena ze strony innych jest niższa niż samoocena, wynik jest niższy
od oczekiwań), jak i rozbieżności pozytywnej (na przykład ocena ze strony innych jest
znacznie wyższa od samooceny, wynik jest nieoczekiwanie wysoki).
Niezgodność poznawcza nie jest jednak zjawiskiem jednorodnym. Można wyróżnić 3
rodzaje niezgodnośći:
1. niezgodność między dwiema informacjami napływającymi (na przykład wzajemne
wykluczające się wypowiedzi dwóch osób).
2. Niezgodność między informacjami stanowiącymi element struktury poznawczej (na
przykład przekonaniami) a informacjami napływającymi z otoczenia, przykładem
mogą być informacje zaprzeczające lub kwestionujące doświadczenie podmiotu.
3. Niezgodność między dwiema różnymi informacjami stanowiącymi składniki struktury
poznawczej, na przykład między dwiema myślami, dwoma przekonaniami itp.
2
Badania nad tzw. orientacją defensywną ujawniły, że w sytuacji niespodziewanego
osiągnięcia wyniku lepszego niż oczekiwany często pojawia się tendencja do podejmowania
zachowań samoutrudniających, co wskazywać może na trafność predykcji klasycznych ujęć
teorii niezgodności.
Od momentu pojawienia się poznawczych ujęć motywacji przedstawiono tez hipotezy
(konkurencyjne lub uzupełniające) odmienne wyjaśniające efekty niezgodności między
elementami poznawczymi.
Po pierwsze, zwraca się uwagę na konieczność zaangażowania interesu osobistego
jako konieczność warunku uruchomienia motywacji dysonansowej. Pojawiła się alternatywa:
albo dysonans, albo dążenie do utrzymania lub podwyższenia własnej wartości. Słowem,
dysonans traktowano jako mechanizm działający w służbie ego
Po drugie, wskazuje się, że być może w mechanizmie dysonansowym chodzi raczej o
osiągnięcie i udokumentowanie słuszności niż o usunięcie niezgodności.
Łukaszewski zakłada, że wielkość motywacji zależy od wielkości niezgodności,
natomiast wielkość niezgodności jest funkcją wielkości różnicy między danymi poznawczymi
(od zgodności aż do sprzeczności), stopnia ważności niezgodnych danych oraz stopnia
usuwalności niezgodności.
Motywacja W Przebiegu Zachowania
Motywacja w przebiegu zachowania obejmuje kilka faktów. Po pierwsze, samo uruchomienie
zachowania ukierunkowanego na cel. Po drugie, podtrzymanie aktywności ukierunkowanej na
ten cel w dłuższej perspektywie czasowej. Zaniechania działania przed uzyskaniem wyniku
mimo – najczęściej – możliwości zakończenia działań powodzeniem. Zakończenie działania
ukierunkowanego na dany cel, co może oznaczać skierowanie aktywności na cel inny albo
przerwę w aktywności.
Uruchomienie Zachowania
Podział zachowań na wykonywane z konieczności i wykonane wyboru
(intencjonalne) – zachowania konieczne są narzucone z zewnątrz, natomiast zachowania
intencjonalne są motywowane wewnętrznie. Przyjmuje się też, że zachowania intencjonalne
są spontaniczne i wykonywane bez wysiłku, natomiast zachowania konieczne są wymuszone i
wymagają wysiłku.
Najczęściej przywoływanym modelem wyjaśniającym podjęcie pewnego działania jest
od lat sześćdziesiątych model Atkinsona i McClellanda, wedle którego motywacja jest
iloczynową funkcją wartości celu i oczekiwań dotyczących jego osiągnięcia. Tendencja do
podjęcia działania jest tym silniejsza, im większa jest subiektywnie oszacowana wartość celu.
Tendencja ta jest jednak modyfikowana przez oczekiwania. Wartość celu maleje wraz ze
wzrostem prawdopodobieństwa jego osiągnięcia, a ponadto zależność między
prawdopodobieństwem i motywacją jest nieliniowa i przybiera postać krzywej.
Pintrich i DeGroot zaproponowali model zawierający 3 komponenty motywacyjne:
1. wartość – dlaczego chcę to robić albo dlaczego to robię
2. możliwość – w jakim stopniu jestem w stanie to zrobić oraz czy i w jakim stopniu
jestem w stanie to osiągnąć
3. afekt – jakie emocje (co do znaku i co do treści) wzbudza we mnie założony wynik i
zakładane działanie.
W ujęciu sformułowanym przez Pintricha i DeGroota przewiduje się, że motywacja jest tym
silniejsza, im więcej wart jest wynik, jaki ma zostać osiągnięty, im większe są osobiste
3
możliwości podmiotu, zapewniające mu wykonanie działań przynoszących wynik, i im
silniejsze są emocje związane z wynikiem i z działaniem.
Weigl i Łukaszewski stwierdzili, że przekonanie o osobistym wpływie u dzieci silnie
różnicowało preferencje zadań: dzieci o poczuciu małego wpływu znacząco częściej
wybierały zadania losowe, zadania do realizacji zespołowej oraz zadania łatwe, a w zadaniach
sprawnościowych osiągały niższe wyniki niż dzieci przekonane o znaczącym wpywie.
Heckhausem i Kuhl zakładają czteroelementowy model czynników uruchamiających
działanie. Składają się nań: wartość, oczekiwania, odpowiedniość oraz pobudzenie
emocjonalne.
Podstawowa kwestia w tym modelu to mechanizm przekształcenia się marzeń, fantazji
i życzeń w intencje, a następnie w działania.
Przekształcenie wyobrażenia celu intencję jego osiągnięcia wymaga wielu jeszcze
operacji, zawierających się w tzw. modelu OTIUM – okazja, czas, waga, presja czasowa i
środki. Pragnienie osiągnięcia celu przekształca się w intencję wtedy, gdy jednostka ocenia,
że istnieją odpowiednie warunki do jego osiągnięcia, gdy nadal ocenia cel jako ważny, kiedy
pojawia się presja (np.: termin lub inne formy nacisku zewnętrznego), wreszcie gdy podmiot
ocenia, że dysponuje niezbędnymi środkami do realizacji celu.
Peter Gollwitzer przyjmuje, że każde działanie zaczyna się i kończy od
sformułowania pragnień. Między początkowymi i końcowymi pragnieniami wyróżnia on 4
fazy działania:
1. fazę przeddecyzyjną podczas której dokonuje się wyboru pomiędzy pragnieniami; faza
ta kończy się decyzją – podmiot wybiera, co będzie robił;
2. fazę przeddziałaniową, która następuje po decyzji – jest to faza planowania
zachowania – kiedy je wykonać, gdzie to zrobić, jak to zrobić, jaki czas jest do
dyspozycji; faza przeddziałaniowa kończy się sformułowaniem planu;
3. fazę wykonaniową, która zaczyna się wraz z początkiem realizacji planu, a kończy
obserwacją konsekwencji, jakie przynosi zakończenie zadania;
4. fazę podziałaniową, która zawiera w sobie operację ewaluacji wyniku, podczas której
sprawdza się, czy wynik i jego konsekwencje spełniają sformułowane wcześniej
oczekiwania, czy konieczne jest sformułowanie następnego celu.
Kiedy mówi się o podtrzymywaniu działań, dotyczy to fazy wykonaniowej. Jeżeli faza ta jest
krótka, wówczas dystans między pragnieniem i gratyfikacją jest bliski. Jeżeli jednak działanie
jest długoterminowe, pojawia się oczywisty problem przeżywanego braku bezpośrednich
gratyfikacji.
Mischel i Ebbesen stwierdzili, że koncentracja uwagi na gratyfikacji wynikającej z
zachowania skłania do niecierpliwości, natomiast odwrócenie uwagi od gratyfikacji może być
niezłym sposobem podtrzymywania działań długoterminowych. Inne sposoby:
1. Mechanizm segmentyzacji i zwielokrotnienia gratyfikacji.
2. Mechanizm „magicznej połowy” jest to trik podtrzymywania motywacji, odwołujący
się do przekonania, że „teraz już z górki”, a więc łatwiej.
Jack Brem wykazał, że wszelkie formy ograniczenia swobody wyboru rodzą opór
(reaktancję), co w konsekwencji oznacza przerwanie zachowania, jeśli tylko nadarzy się po
temu okazja.
Innym czynnikiem jest – jak wynika z powyższego – przekonanie o wpływie na
zdarzenia.
Okazuje się, że istnieją znaczne różnice w ocenie efektów własnego działania zależne
od płci: kobiety – mimo takich samych zdolności i obiektywnie takich samych osiągnięć –
oceniają efekt swojego działania niżej niż mężczyźni.
4
Kolejnym czynnikiem jest zwrotny dopływ informacji o osiąganych wynikach. Jednak
zewnętrzna informacja czy ocena, nie pozostajaca w oczywistym związku z wykonaniem,
może być posunięciem dezorientującym i wygaszającym motywację.
Czynnikiem podtrzymującym motywację w działaniach długoterminowych jest
atrybucja oczekiwanego sukcesu do Ja.
Zaniechanie działania
Do zaniechania działania może skłonić:
- brak oczekiwanych gratyfikacji bedących wynikiem działania
- zwielokrotniona gratyfikacja- może dojść do nasycenia nimi
- rodzaj gratyfikacji. Wielu badaczy zwraca uwagę, że działanie podjęte w wyniku działającej
motywacji wewnętrznej mogą być skutecznie zdezorientowane lub wręcz sparaliżowane, gdy
zaczyna im towarzyszyć dodatkowa gratyfikacja zewnętrzna.
Wzmocnienia zewnętrzne zmniejszają motywację wewnętrzną a czasem ją eliminują
- zbyt wysoka motywacja wyjściowa
- lęk przed niepowodzeniem
- lęk przed sukcesem
- znudzenie aktywnością i spadek zainteresowania
Zakończenia działania:
- znudzenie
- subiektywne przekonanie o zamknięciu struktury, utworzeniu „dobrej struktury”
Motywacja wewnętrzna - tendencje podmiotu do podejmowania i kontynuowania działania
ze względu na samą treść tej aktywności. Motywacja ta może zostać wywołana przez
jakąkolwiek niezgodność między dotychczasowym doświadczeniem podmiotu a aktualnie
występującą sytuacją.(Hunt)
Zasada pomniejszania- Kelley- im więcej potencjalnych czynników może być przyczyną
określonego działania, tum mniejsza rola, jaką jednoska przypisuje każdemu z nich.
Spadek Motywacji wewnętrznej:
- Nagroda zewnętrzna ogranicza motywacje wew gdy jest wyrazista, a przez to narzuca się
wrecz jako przyczyna wyjaśniająca własne zachowanie.
- Deci i Ryan- jeśli w zew. nagrodzie dominuje pierwiastek informacyjny, nie spowodują one
spadku wewnętrznej motywacji. Jeśli jednak będzie aspekt sterujący, oczekiwać należy
redukcji motywacji wewnętrznej
- spadku motywacji wewnętrznej nie ma wtedy gdy zadanie jest nudne
-Kruglanski- nagrody mają charakter egzogenny- są czynnikiem zewnętrznym wobec zadania,
lub endogenny- są immanentnym jego składnikiem. Nagrody egzogenne obniżaja motywacje
wew. Nagrody endogenne ja wzmacniaja
- negatywny wpływ ma kontrolowanie ludzi wykonujących określoną aktywność
- rywalizacja
Motywacja osiągnięć:
McClelland- motywacja osiągnięć to tendencja do osiągania i przekraczania standardów
doskonałości, związana z odczuwaniem pozytywnych emocji w sytuacjach zadaniowych,
spostrzeganych jako wyzwanie.
Atkinson – niekiedy ludzie wykonują zadania nie po to, aby osiągnąć sukces, ale po to by
nie ponieść klęski. Motywacje taką Atkinson nazywa tendencją do unikania porażki.
5

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin