Steiner Rudolf - Sedno Kwesti Spolecznej.pdf - Socjologia_Kultura_Rodzina - himen303

Dr. Rudolf Steiner

SEDNO KWESTJI

SPOŁECZNEJ

DIE KERNPUNKTE DER SOZIALEN FRAGE

in den Lebensnotwendigkeiten

der Gegenwart und Zukunft.

GA 23

Spis rzeczy:

str.

Przedmowa i wstęp do nowego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . 2

Uwagi o zamierzeniach niniejszej pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . 7

I. Prawdziwa postać kwestji społecznej w życiu nowoczesnej ludzkości . . . . . . . .

. . . . . 9

II. Próby rozwiązania problemów i konieczności społecznych, w myśl wymagań

życia . . 16

III. Kapitalizm i idee społeczne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . 26

IV. Międzynarodowe stosunki organizmów społecznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . 42

Aneks: Odezwa do Narodu Niemieckiego i całego Świata Kulturalnego . . . . . . . .

. . . . . 47

Uwagi do polskiego wydania . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . 49

Wydano staraniem Polskiego Towarzystwa Antropozoficznego

w autoryzowanym przekładzie M. O. i M. W. - Warszawa 1938

PRZEDMOWA I WSTĘP DO NOWEGO WYDANIA.

Zadań, wysuniętych przez nowoczesne życie społeczne, nie zdoła poznać

człowiek, który przystępuje do nich z myślą o jakiejkolwiek utopji. Wychodząc z

pewnych poglądów i uczuć, możemy wierzyć, że takie czy inne urządzenia, które

sobie obmyśliliśmy, uszczęśliwią ludzkość. Wiara ta może nawet nabrać bojowej siły

przekonywującej. A jednak z wiarą tego rodzaju można łatwo przeoczyć to, co

stanowi dziś istotę “kwestji” społecznej.

Twierdzenie powyższe nie trudno doprowadzić dziś do pozornego absurdu,

wszakże pozostaje ono słusznem. Przypuśćmy, że ktoś posiadł teoretycznie

doskonałe “rozwiązanie” kwestji społecznej. Pomimo to wierzyłby on w coś całkiem

nierealnego, gdyby chciał narzucić ludzkości to wymyślone przez siebie

“rozwiązanie”. Nie żyjemy już bowiem w czasach, kiedy można mniemać, że w ten

sposób da się cośkolwiek zdziałać w życiu publicznem. Układ duszy ludzkiej nie jest

taki, żebyśmy w stosunku do życia społecznego mogli powiedzieć: oto macie

człowieka, który wie, jakie urządzenia społeczne są potrzebne; uczyńmy więc tak,

jak on sądzi.

W taki sposób ludzie nie chcą wcale przyjmować idej społecznych. Z faktem tym

liczy się niniejsza praca, która znalazła już dość szerokie rozpowszechnienie. Ci z

pośród czytelników, którzy przypisali jej charakter utopijny, zgoła nie zrozumieli jej

podstawowych zamierzeń. A najgłośniej twierdzili to ci, którzy sami nie umieją

myśleć inaczej, niż utopijnie. U innych dopatrują się tego, co stanowi najbardziej

istotną cechę ich własnych przyzwyczajeń myślowych.

Dla człowieka myślącego realnie należy już do doświadczeń w dziedzinie

społecznej, że jakakolwiek idea utopijna, choćby najbardziej przekonywująca, nie

prowadzi do niczego. Jednak wielu ludziom wydaje się, że np. w dziedzinie

gospodarczej powinni szerzyć wśród swych bliźnich takie idee. Muszą się jednak

przekonać, że trudzą się napróżno. To, co głoszą, bliźnim na nic przydać się nie

może.

Fakt ten należałoby traktować jako nabyte doświadczenie, wskazuje on bowiem

na ważny objaw współczesnego życia publicznego, mianowicie na to, że myśli nasze

są obce wymaganiom rzeczywistości gospodarczej. Czyż można spodziewać się, że

zdołamy opanować zawiłe stosunki życia społecznego, jeśli przystępujemy doń z

myśleniem, które jest obce temu życiu?

Zagadnienie to bynajmniej nie może liczyć na popularność. Wymaga bowiem

przyznania się, że myślimy w sposób obcy życiu. A jednak, jeżeli tego nie uczynimy,

pozostaniemy również dalecy od “kwestji społecznej”. Jedynie bowiem pod

warunkiem, że zagadnienie to traktować będziemy jako ważną sprawę całej

współczesnej cywilizacji, uzyskamy jasną świadomość potrzeb życia społecznego.

Kwestja ta wskazuje na sposób, w jaki ukształtowało się współczesne życie

duchowe. Ludzkość nowoczesna rozwinęła w taki sposób życie duchowe, że jest

ono w wysokim stopniu uzależnione od urządzeń państwowych i sił gospodarczych.

Człowiek już od dzieciństwa otrzymuje wychowanie i nauczanie państwowe. Może

on korzystać z takiego tylko wychowania, na jakie pozwalają warunki gospodarcze

otoczenia, wśród którego wyrasta.

Możnaby mniemać, że dzięki temu wszyscy powinni być dobrze przystosowani

do obecnych warunków życiowych. Państwo bowiem ma możność kształtowania

urządzeń, poświęconych wychowaniu i nauczaniu, które stanowią podstawowy

czynnik życia duchowego społeczeństwa, tak, aby jak najlepiej służyły ogółowi. I

również łatwo możnaby sądzić, że człowiek stanie się możliwie najlepszym

członkiem społeczności ludzkiej, jeżeli otrzyma wychowanie zgodnie z

możliwościami gospodarczemi, z których wyrósł, oraz jeżeli wychowanie postawi go

na to stanowisko, które mu wyznaczają owe możliwości gospodarcze.

Praca niniejsza podjąć musi niepopularne dziś zadanie wykazania, że

przyczyną zamętu naszego życia publicznego jest uzależnienie życia duchowego od

państwa i sił gospodarczych. Ma ona dowieść, że wyzwolenie życia duchowego z tej

zależności stanowi część rozwiązania palącej kwestji społecznej.

Książka niniejsza występuje zatem przeciw szeroko rozpowszechnionym

błędom. Przejęcie przez państwo działu wychowania i nauczania uważane jest

oddawna za coś zbawiennego dla postępu ludzkości. A ludzie myślący

socjalistycznie nie mogą sobie nawet tej sprawy wyobrazić inaczej, niż w ten

sposób, że społeczeństwo ma wychowywać jednostkę na swoją modłę tak, aby mu

służyła.

Nie łatwo godzimy się na pogląd, który jest w tej dziedzinie bezwarunkowo

konieczny, mianowicie, że w dziejowym rozwoju ludzkości w epokach późniejszych

błędem stać się może to, co we wcześniejszych było słuszne. Na to, aby życie

ludzkości mogło ukształtować się nowocześnie, konieczne było odebranie

kierownictwa wychowania, a co zatem i kierownictwa duchowego życia publicznego

tym sferom, które zajmowały się tem w średniowieczu, oraz powierzenie tegoż

państwu. Ale dalsze utrzymywanie tego stanu rzeczy jest już ciężkim błędem

społecznym.

Wyjaśni to pierwsza część niniejszej pracy. W ramach państwowych życie

duchowe dorosło do wolności; nie będzie jednak w stanie z niej korzystać we

właściwy sposób, o ile nie nada mu się całkowitego samorządu, życie duchowe w

swej obecnej postaci wymaga, aby stanowiło całkiem samodzielny składnik

organizmu społecznego. Zarząd dziedziny wychowania i nauczania, z czego

przecież wyrasta całe życie duchowe, przejść musi w ręce ludzi, którzy sami

wychowują i nauczają. Czynniki państwowe lub gospodarcze nie powinny mieszać

się do spraw tego kierownictwa słowem lub czynem. Nauczaniu pedagog winien

poświęcać tylko taką część swego czasu, aby równocześnie mógł także zarządzać

w swej dziedzinie pracy. Dzięki temu sam nauczyciel załatwiać będzie sprawy

związane z zarządzaniem tak samo, jak sam naucza i wychowuje. Rozporządzeń

nie będzie wydawał nikt, kto równocześnie nie jest sam czynny w żywem nauczaniu i

wychowywaniu. Żaden parlament, żaden dostojnik, który kiedyś, być może, był

nauczycielem, ale obecnie już nim nie jest, nie będą tu mieli głosu. To co w

nauczaniu zdobywa się drogą bezpośredniego doświadczenia, będzie wywierało

wpływ także na sposób zarządzania. Wynika stąd naturalnie, że warunki tego

rodzaju sprzyjać będą rozwojowi rzeczowości i tężyzny zawodowej w możliwie

najwyższym stopniu.

Można zapewne zauważyć, że i przy takim samorządzie życia duchowego także

nie wszystko będzie doskonałe. Ale w życiu rzeczywistem nie można żądać

doskonałości. Dążyć trzeba tylko do realizowania rzeczy możliwie najlepszych.

Zdolności, rozwijające się w człowieku-dziecku, będą dopiero wówczas wzbogacały

społeczeństwo, gdy pieczę nad niemi obejmą jednostki, które potrafią opierać swe

decyzje na motywach duchowych. Pogląd na to, jak dalece rozwijać należy dane

dziecko w tym czy owym kierunku, powstawać może jedynie w niezależnym zespole

duchowym. I on tylko jest powołany do decydowania o sposobie urzeczywistniania

tych zamierzeń. Od tego samorządu życie państwowe jakoteż i życie gospodarcze

czerpać będą siły, których same nie są w stanie wytworzyć, gdy na podstawie swych

założeń kształtują także i życie duchowe.

Zgodnie z poglądem, wyłożonym w tej książce, sprawa urządzeń i programów

uczelni, które służą potrzebom państwa i życia gospodarczego, również winna

spoczywać w rękach kierownictwa niezależnego życia duchowego. Szkoły dla

przyszłych prawników, handlowców, przemysłowców, rolników też kształtować winno

niezależne życie duchowe. Praca niniejsza musi z konieczności wywołać wiele

zastrzeżeń, gdy z jej założeń wyprowadzi się tę słuszną konsekwencję. Ale z czego

to wypływają owe zastrzeżenia? Rozpoznamy ich ducha antyspołecznego, gdy

zdamy sobie sprawę z tego, że, w gruncie rzeczy, wynikają one z nieuświadomionej

wiary w niepraktyczność życiową wychowawców. Niepodobna tedy oczekiwać po

nich, że powołają do życia urządzenia, które we właściwy sposób będą służyły

praktycznym dziedzinom bytu. Takie urządzenia muszą pono tworzyć ludzie, którzy

sami biorą udział w życiu praktycznem; wychowawcy zaś mają tylko postępować

według linij wytycznych, które im zgóry narzucono.

Ten, kto tak myśli, nie spostrzega, że wychowawcy, którzy nie potrafią sami

nadawać sobie linij wytycznych, poczynając od najdrobniejszych szczegółów, a

kończąc na rzeczach najważniejszych, właśnie skutkiem tego stają się obcy życiu i

niepraktyczni. Można narzucić im zasady, pochodzące nawet od jednostek pozornie

najbardziej związanych z życiem praktycznem, a jednak nigdy nie wychowają oni

ludzi życiowo prawdziwie praktycznych. Antyspołeczne stosunki powstają stąd, że w

życiu zbiorowem brak ludzi, którzyby, dzięki otrzymanemu wychowaniu, nauczyli się

odczuwać społecznie. Ludzi uspołecznionych wychowywać mogą jedynie

pedagodzy, którzy sami posiadają zmysł społeczny. Nigdy nie dotrzemy do sedna

kwestji społecznej, jeśli nie uznamy spraw wychowawczych i duchowych, jako

jednego z jej najważniejszych składników. Stosunki antyspołeczne powstają nietylko

z winy urządzeń gospodarczych, ale także skutkiem tego, że ludzie w ramach tych

urządzeń postępują antyspołecznie. I powierzanie wychowania tudzież nauczania

młodzieży ludziom, których czyni się obcymi życiu, wskutek narzucania im zzewnątrz

kierunku i treści ich działania - jest rzeczą antyspołeczną.

Państwo otwiera wydziały prawne. Wymaga, aby wykładano tam zasady tego

prawodawstwa, na którem ono, ze swego punktu widzenia, oparło swą konstytucję i

administrację. Instytucje zaś, które powstaną całkowicie na gruncie niezależnego

życia duchowego, czerpać będą treść prawodawstwa właśnie z tego życia. Państwo

zasilane będzie tem, co mu to niezależne życie duchowe przekaże; będą je

zapładniały żywe idee, które jedynie z takiego źródła duchowego mogą wypływać.

Ale w samej tej dziedzinie duchowej będą ludzie, którzy, każdy ze swego punktu

widzenia, oddadzą się życiu praktycznemu. Życiowo praktycznem nie może stać się

to, co pochodzi z urządzeń szkolnych wprowadzonych przez “praktyków”, i gdzie

nauczają ludzie obcy życiu, ale wyłącznie to, co dają wychowawcy, którzy rozumieją

życie i praktyczność ze swego punktu widzenia. O tem, jak zarządzanie niezależnem

życiem duchowym winno kształtować się w szczegółach, pomówimy w niniejszej

pracy, przynajmniej w ogólnych zarysach.

Steiner Rudolf - Sedno Kwesti Spolecznej.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: