Modele rodziny - Artykul.pdf - Rodzina - himen303

Modele rodziny.

Rodzina – to mała grupa pierwotna złożona z osób, które łączy stosunek

małżeński i rodzicielski oraz silna więź między osobnicza, przy czym stosunek

rodzicielski używany jest w szerokim rozumieniu tego terminu, umacniany

z reguły prawem naturalnym, obyczajami i kontekstem kulturowym.

Rodzina stanowi jedną z podstawowych grup społecznych, którą

spotykamy od najdawniejszych czasów. Rodzina spełnia następujące cechy:

obejmuje pewien typ uznanego społecznie trwałego obcowania płciowego,

obejmuje ona także, określoną, instytucjonalnie zagwarantowaną formę

małżeństwa, zawiera także pewien system nomenklatury wyrażającej stosunki

pokrewieństwa, jest jednostką gospodarczą, w szczególności jednostką

zapewniającą od strony ekonomicznej utrzymanie i wychowanie dzieci, jest

wreszcie grupą mieszkającą wspólnie.

Funkcje rodziny:

 prokreacyjna

 opiekuńcza

 wychowawcza

Działalność prokreacyjna zmierza do przedłużenia gatunku.

Działalność opiekuńczą można podzielić na następujące kierunki działania:

 działalność podstawowa

 działalność stymulująca

 oddziaływania asekuracyjne

 działalność kompensacyjna

 działania ratownicze

Działania wychowawcze powinny wynikać z zadań jakie stoją przed rodziną

w aspekcie społecznych oczekiwań a należą do nich:

1. zapoznanie ze społecznie akceptowanymi zasadami postępowania:

 kształtowania pojęć etycznych

 kształtowanie postaw opiekuńczych

 uczenie tolerancji wobec indywidualności innych

2. zapewnienie pełnego rozwoju intelektualnego:

 rozwijanie zainteresowań, aspiracji i motywacji do nauki

 stwarzanie odpowiednich warunków do rozwoju

Więzi rodzinne wyznaczają główne formy i typy rodzin:

 rodzina pełna lub niepełna

 zdezorganizowana (np. ojczym)

 duża lub mała

 zdemoralizowana

 stanowiąca środowisko zastępcze

 rodzinna osierocona

 niepełna biologicznie (dziecko pozamałżeńskie)

 rozbita

 niepełna czasowo

Cechy rodziny:

 stałość

 cielesność

 unikatowość (niepowtarzalność)

 spontaniczność (w wyrażaniu uczuć)

Rodzina w znacznym stopniu i zakresie zaspokaja potrzeby psychiczne swoich

członków. Do najistotniejszych z nich należą potrzeby:

 akceptacji

 bezpieczeństwa

 przynależności i miłości

 pozytywnego oddźwięku psychicznego (np. zrozumienia)

 uznania

 wyłączności

 pomocy i oparcia w chorobie

 stabilizacji

 dobrej perspektywy

 intymności i rozluźnienia (pełna swoboda zachowania, zaufanie)

 ekspresji emocjonalnej (np. konieczność wyrażania własnych stanów

psychicznych)

Rodzina jest instytucją zapewniającą ciągłość gatunkową ludzkości.

Rozumieć przez to można w szczególności sprawy następujące: rodzina stwarza

ramy materialne dla utrzymania i wychowania dzieci, rodzina jest także

instytucja regulującą stosunki pokrewieństwa a co za tym idzie dziedziczenia,

rodzina jest komórka odgrywająca zasadnicza rolę w procesie socjalizacji

jednostki, to jest w procesie wpajania jej podstawowych przyzwyczajeń, norm

i umiejętności bez których jej udział w życiu społeczeństwa byłby niemożliwy. 1

Według Morgana najwcześniejsze formy życia seksualnego ludzi

charakteryzują się istnieniem najpierw zupełnie nieregulowanych stosunków

płciowych, a potem tzw. małżeństwa grupowego. Samo to małżeństwo grupowe

1 Jerzy J. Wiatr „Społeczeństwo. Wstęp do socjologii systematycznej”

miało przechodzić przez dwa zasadnicze etapy: „rodziny opartej na

pokrewieństwie” i „rodziny punalua”. W pierwszej wszyscy mężczyźni

i wszystkie kobiety byli podzieleni na wielkie kategorie pokoleniowe,

stanowiące jako całość dla siebie „grupy małżeńskie”. Współżycie seksualne

zakazane było jedynie miedzy ludźmi należącymi do różnych grup

pokoleniowych, w ramach jednak każdej z nich wszyscy mężczyźni i wszystkie

kobiety byli dla siebie nawzajem współmałżonkami.

W rodzinie „punalua” krąg współmałżonków zacieśniał się przez wyłączenie

rodzeństwa, a później również rodzeństwa ciotecznego. W tej formie rodziny

pewna grupa mężczyzn (nazywających się „punalua”, co znaczy „bliski

towarzysz”) była kolektywnie mężami grupy kobiet, najczęściej będących dla

siebie nawzajem siostrami lub krewnymi dalszego stopnia z linii macierzystej.

Dopiero z takiej rodziny grupowej miało się wyłonić małżeństwo „parzyste”,

a później rodzina monogamiczna. 2

Z punktu widzenia liczebności grup małżeńskich wyróżnić można dwa

zasadnicze modele rodzin: poligyniczne i monogamiczne. Poligynicznymi

nazywamy takie małżeństwa, w których w grę wchodzi równocześnie więcej niż

jeden mężczyzna lub więcej niż jedna kobieta. Istnieją więc dwie zasadnicze

formy poligynii: wielomęstwo (poliandria) i wielożeństwo (poligamia).

Z punktu widzenia pozycji obu płci rodziny dzielić możemy na zasadnicze typy

zwane „macierzystym” i „ojcowskim”. Rodzina macierzysta charakteryzuje się

występowaniem następujących czterech cech: matrylinealny system ustalania

pochodzenia, w którym pochodzenie i pokrewieństwo ustala się wyłącznie

w linii żeńskiej; zamieszkiwanie w siedzibie rodowej kobiety (matrylokacja);

sprawowanie zwierzchniej władzy w rodzinie albo przez kobietę (matriarchat),

albo przez mężczyznę z rodu kobiety np. jej brata; większa rola rodu

macierzystego kobiety kosztem rodziny powstałej poprzez zawarcia

małżeństwa. Rodzina typu ojcowskiego stanowi odwrotność rodziny

macierzystej pod tymi czterema względami. Można również zaobserwować

różne formy mieszane takie np. jak rodzina melanezyjska. Pochodzenie ustala

się tam w linii macierzystej, brat matki sprawuje sporą władzę nad jej dziećmi,

ale zarazem kobieta przenosi się do siedziby męża, zaś on sam zachowuje

w rodzinie co najmniej równą z nią pozycję. Od innej strony klasyfikujemy

rodziny wtedy, gdy rozróżniamy rodzinę nuklearna (małą) i rodzinę szerszą.

Przez rodzinę nuklearną rozumie się rodzinę złożoną ze wspólnie mieszkających

rodziców i dzieci, do rodziny szerszej natomiast należą inni jej członkowie,

np. dziadkowie lub rodzeństwo ze swoimi dziećmi. Rodzina nuklearna właściwa

jest społeczeństwom stojącym na wyższym szczeblu rozwoju ekonomicznego,

zaś rodzina szersza typowa jest dla społeczeństw bardziej tradycyjnych,

w szczególności rolniczych. 3

2 Jerzy J. Wiatr „Społeczeństwo. Wstęp do socjologii systematycznej”

3 Jerzy J. Wiatr „Społeczeństwo. Wstęp do socjologii systematycznej”

Katolicki model rodziny był wypracowywany na przestrzeni wielu

wieków. Genezą swą sięga czasów nauki Chrystusa, listów apostolskich,

pouczeń Ojców kościoła, a dalszy jej rozwój przypada na okres Soboru

Trydenckiego, wreszcie katolicyzmu społecznego na przełomie XIX i XX wieku

oraz Soboru Watykańskiego II. Poszczególne elementy katolickiej koncepcji

modelowej małżeństwa i rodziny są na przestrzeni wieków dopracowywane,

wzbogacane bądź ponownie interpretowane czy też przypominane.

łówne tezy interesującej nas tu koncepcji modelowej akcentują tą

okoliczność, że rodzina jest społecznością naturalną, opartą na nierozerwalnym

związku małżeńskim; stanowi ona niepowtarzalną wspólnotę duchową

wchodzących w jej skład osób – małżonków oraz rodziców i dzieci, jest

instytucją dostarczającą społeczeństwu i Kościołowi nowych członków, a przez

to zajmuje szczególne miejsce w porządku prawnym, jak i społecznym.

„Naturalność” instytucji małżeństwa i rodziny zasadza się na naturalnym

podziale ludzi na dwie płci przyciągające się wzajemnie i uzupełniające

w miłości, której owocem jest dawanie nowego życia. to nowe życie – dziecko –

wymaga dla swojego podtrzymania i rozwoju opieki i uczucia rodziców, którzy

jako jedyni są w stanie w sposób pełny i prawidłowy go wychować. Dziecko

więc wymaga istnienia związku małżeńskiego monogamicznego i społeczności

rodzinnej o charakterze trwałym. 4

Genezy katolickiej koncepcji modelowej małżeństwa i rodziny należy

szukać w księgach Starego Testamentu, natomiast jej pełnego rozwinięcia

w nauce Chrystusa, który wystąpił nie tylko z objawieniem prawd o Bogu,

ale też jako prawodawca moralny.

W swej nauce moralnej Chrystus udoskonala prawo starotestamentowe

przez oczyszczenie go z ludzkich naleciałości narosłych z biegiem czasu.

W odniesieniu do spraw małżeństwa głosi, że „[…] Stwórca od początku

stworzył ich jako mężczyznę i kobietę […] I rzekł: Dlatego opuści człowiek ojca

i matkę i złączy się ze swoją żoną i będą oboje jednym ciałem. A tak już nie są

dwoje, lecz jedno ciało. Co więc Bóg złączył nie człowiek nie rozdziela”

(Mt 19, 4-6). Podkreśla się tu monogamiczność i nierozerwalność małżeństwa

jako związku naturalnego ustanowionego przez Stwórcę dla pomnażania

i rozwoju rodzaju ludzkiego. Chrystus ujawnia także swój życzliwy stosunek do

rodziny czego dowodem są liczne obrazy ewangeliczne, miedzy innymi Jego

zachowanie w Kanie Galilejskiej, wskrzeszenie syna wdowy, uzdrowienie córki

Jaira, przyjaźń z rodziną Marii, Marty i Łazarza, błogosławienie małych dzieci,

dobroć dla syna marnotrawnego i inne. 5

Jednolita koncepcja prawno-moralna, obowiązująca cały świat katolicki

została opracowana na Soborze Trydenckim w 1563 roku, a następnie ujęta

formalnie w Prawie Kanonicznym. Określone tu zostały w sposób precyzyjny

4 Franciszek Adamski „Socjologia małżeństwa i rodziny”

5 Franciszek Adamski „Socjologia małżeństwa i rodziny”

warunki „ważnego” i okoliczności „nieważnego” zawarcia małżeństwa.

Określono więc liczne przeszkody wykluczające sam fakt zaistnienia związku

małżeńskiego, błędy w umowie małżeńskiej (symulacja, umowa warunkowa,

pomyłka co do osoby, brak wolności decyzji), błędy w samej ceremonii ślubnej,

która odtąd odbywać się musiała w Kościele, wypracowaną też szczegółowa

procedurę postępowania zmierzającego do unieważnienia małżeństwa.

Do przeszkód i okoliczności unieważniających związek zaliczono:

niepełnoletność, impotencję płciową, uprzednio zawarte małżeństwo, wyższe

święcenia duchowe, uroczystą profesję zakonną, uprowadzenie, zbrodnie

popełnioną uprzednio na współmałżonku, pokrewieństwo, powinowactwo. 6

Prawosławie od początku traktuje małżeństwo na równi ze stanem

zakonnym jako powołanie chrześcijańskie i drogę uświęcenia człowieka. Znany

historyk prawosławia P. Evdokimow pisze: „wielkość człowieka polega na tym

– i taki jest ścisły sens pokory – by być dokładnie na swoją miarę, wymierzoną

przez boga. Dwie odmiany Taboru – świętość mnisza i świętość małżeńska –

prowadza ku szczytowi i tu się spotykają […]”. Stąd wynika prosta

konsekwencja, że małżeństwo nie przeszkadza kapłaństwu. Co więcej do XIX

wieku stan małżeński był nawet obowiązkiem duchownych (poza zakonnikami).

Dopiero wówczas zgodzono się w Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej na celibat

duchownych powyżej czterdziestego roku życia.

Założenia teologiczne głoszą że ustanowienie małżeństwa miało miejsce

w Raju. Jako archetypowy obraz wyprzedza ono istnienie konkretnej pary

ludzkiej – pary małżeńskiej, bowiem Adam został stworzony na obraz Boga,

a Ewa na obraz Kościoła. Wynika z tego, że małżeństwo wyprzedza w czasie

pierwszy upadek człowieka. Małżeństwo ustanowione w Raju miało charakter

sakramentalny – nie jest przeto prawdą, że dopiero Chrystus podniósł

małżeństwo do godności sakramentu. On swą obecnością na godach w Kanie

Galilejskiej jedynie potwierdza sakramentalność małżeństwa ustanowionego

w Raju. 7

Człowiek jest powołany do życia małżeńskiego – samotna egzystencja nie

odzwierciedla tajemnicy Boga w Trójcy św. Przywołuje się tu zdanie św.

Ambrożego, według którego „rodzaj ludzki jest dobry jedynie w zjednoczeniu

tego co męskie, z tym co niewieście. Jak pisze ś. Jan Chryzostom – „gdy mąż

i żona jednoczą się w małżeństwie, nie tworzą czegoś ziemskiego, ale obraz

samego Boga”. Stąd też przestroga: „kto nie jest związany węzłem małżeńskim,

nie posiada w sobie pełni bytu, lecz jedynie połowę”. Na tym dopiero tle łatwiej

rozumie się stanowisko Kościoła Prawosławnego odnośnie do celibatu

duchownych i traktowanie małżeństwa jako zasadniczej drogi do świętości,

przypisywanie mu tak wysokiej pozycji w hierarchii wartości uświęcających

człowieka. Małżonkowie darzą się wzajemna miłością i miłość ta staje się dla

6 Franciszek Adamski „Socjologia małżeństwa i rodziny”

7 Franciszek Adamski „Socjologia małżeństwa i rodziny”

Modele rodziny - Artykul.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: