Podstawowe osiągnięcia rozwojowe w poszczególnych okresach
Rozdział dotyczy podstawowych osiągnięć, do jakich dochodzi rozwijający się człowiek pod koniec każdego okresu swojego życia.
Pięć stadiów rozwoju dzieci i młodzieży:
1) Niemowlęctwo – przełom 1. i 2. roku życia,
2) Wiek przedszkolny – trzylatek,
3) Młodszy wiek szkolny – 6-7 lat,
4) Wiek dorastania – 11-12 lat,
5) Wiek młodzieńczy – do ok. 17., 18. roku życia,
Należy zdawać sobie sprawę z istnienia różnic indywidualnych w tempie i zakresie rozwoju.
1. Niemowlęctwo
· Wg periodyzacji przyjętej w psychologii wiek niemowlęcy obejmuje 1. rok życia. Jednak dopiero w wieku 18 miesięcy w pełni urzeczywistniają się rozpoczęte zmiany.
· Aktywność noworodka sprowadza się jedynie do nieskoordynowanych ruchów – ruchów błędnych oraz reakcji odruchowo-bezwarunkowych, np. ssanie, odruch chwytny, odruch źreniczny.
· Pierwsze cztery tygodnie życia – okres przygotowawczy nazywany okresem noworodkowym - pierwszym zadaniem rozwojowym noworodka jest przystosowanie się do życia poza organizmem matki (np. przejście na samodzielne pobieranie tlenu).
· 2-3 miesiąc – wzrasta pole widzenia dziecka.
· Ok. 8 miesięcy – umiejętność swobodnego siedzenia, pozwala na uwolnienie rąk i stwarza warunki rozwoju manipulacji.
· Główne osiągnięcia dziecka pod koniec wieku niemowlęcego w zakresie rozwoju ruchowego:
¾ pionizacja ciała,
¾ zdolność do samodzielnego przemieszczania się,
¾ zdolność do dowolnego chwytania i wypuszczania przedmiotów,
¾ opanowanie specyficznego ludzkiego chwytu pęsetkowego,
· Główne osiągnięcia w zakresie czynności poznawczych:
¾ w toku kontaktów dziecka z otoczeniem rozwija się myślenie senseroczno-motoryczne,
¾ koordynacja schematów poznawczych pozwala na pojawienie się intencjonalności działania. Intencjonalność nadaje czynnościom manipulacyjnym charakter specyficznej manipulacji – dostosowanej do właściwości przedmiotu,
¾ początki pośredniczenia działań – wykonywanie czynności o charakterze pomocniczym, umożliwiających realizację celu zasadniczego,
¾ rozumienie stałości przedmiotu – dziecko, poprzez integrację różnych doznań uzyskiwanych w kontakcie z jednym i tym samym obiektem, dostrzega przedmiot jako złożoną, wieloaspektową jedność. Obiektywizacja dokonuje się stopniowo,
¾ odkrycie własnej odrębności fizycznej,
¾ w wieku 18 miesięcy – początki interioryzacji myślenia. Dzięki powstawaniu wyobrażeń dziecko staje się zdolne do wyprzedzania swych czynności praktycznych. Piegat: jest to zakończenie procesu narodzin inteligencji.
· Osiągnięcia w zakresie rozwoju mowy:
¾ zdolność rozumienia słów,
¾ usprawnienie aparatu artykulacyjnego – gaworzenie,
¾ początki mowy właściwej,
· Kontakty z otoczeniem społecznym:
¾ pod koniec wieku niemowlęcego dziecko wykazuje zainteresowanie bodźcami społecznymi i odróżnia osoby znane od obcych,
¾ w ostatnim kwartale 1. roku staje się zdolne do bezpośredniego naśladowania demonstrowanych mu czynności i wykonywania prostych poleceń,
¾ pierwsze próby wywierania wpływu na otoczenie społeczne,
¾ odzwierciedlanie emocjonalne pewnych doświadczeń,
¾ pod koniec wieku niemowlęcego stosunkowo wysoki poziom jakościowego zróżnicowania emocji,
¾ przejawy trwałego przywiązania dziecka do określonych osób - rodzenie się uczuć o charakterze społecznym.
2. Wiek poniemowlęcy
· 2. i 3. rok życia – nadal podstawowe znaczenie dla rozwoju umysłowego dziecka ma jego praktyczne działanie.
¾ umiejętność swobodnego poruszania się w przestrzeni co pozwala na samodzielną eksplorację otoczenia,
¾ doskonalą się ruchy manipulacyjne,
¾ trzylatek osiąga zdolność koordynacji wzrokowo-ruchowej w stopniu pozwalającym na wykonywanie prostych czynności konstrukcyjnych,
¾ początki rysowania – stadium bazgrot,
¾ pod koniec wieku poniemowlęcego dziecko posługuje się prostymi narzędziami: ołówkiem, łyżką, grzebieniem i osiąga umiejętność samodzielnego wykonywania pewnych codziennych czynności, jak jedzenie, picie z filiżanki.
¾ dziecko opanowuje funkcje społeczne przedmiotów,
¾ uzyskuje elementarny poziom samodzielności w zaspakajaniu swych potrzeb,
¾ pełna interioryzacja myślenia, oznaczająca możliwość jego wykraczania poza aktualną sytuację – dokonywanie na obszarze wyobrażeniowym,
¾ zdolność naśladowania odroczonego,
¾ początki zabaw tematycznych,
¾ zdolność przewidywania wyników własnych czynności, elementarne planowanie działań,
¾ odkrycie własnej odrębności psychicznej – powstanie „ja psychicznego”,
¾ poczucie własnej woli umożliwia odkrycie woli innych ludzi,
¾ zdolność rozumienia nakazów i zakazów,
¾ stopniowe uniezależnienie się mowy od aktualnych czynności sytuacyjnych – początki mowy kontekstowej,
¾ opanowanie podstaw języka,
¾ zdolność nawiązywania słownych kontaktów z otoczeniem,
¾ dążenie do wymiany informacji,
¾ zdolność utrzymywania kontaktów z rówieśnikami,
¾ zabawy równoległe,
¾ różnicowanie się reakcji emocjonalnych,
¾ elementarny poziom autonomii
3. Wiek przedszkolny
· Osiągnięcia:
¾ automatyzacja podstawowych czynności życia codziennego,
¾ osiągnięcie pełnej komunikatywności mowy kontekstowej, poprawności artykulacyjnej i gramatycznej,
¾ postęp w zakresie umiejętności rysowania, rysunki znajdują się w stadium wzbogaconego i udoskonalonego schematu,
¾ wyodrębnienie się czynności poznawczych od działań praktycznych,
¾ koordynacja drobnych mięśni ręki, warunkująca gotowość do nauki pisania,
¾ osiągnięcie poziomu analizy i syntezy spostrzeżeniowej pozwalającego na graficzne odwzorowanie nie skomplikowanych figur geometrycznych,
¾ zdolność do podejmowania zadań,
¾ początki panowania nad reakcjami emocjonalnymi,
¾ powstawanie zdolności do współdziałania,
¾ umiejętność zabawy zespołowej,
¾ dowolność procesów umysłowych,
¾ wiek pytań*
¾ myślenie pojęciowe – wiedza zyskuje pewien stopień ogólności i integracji,
¾ organizowanie informacji wokół schematów poznawczych,
¾ umiejętność odzwierciedlania w zabawie złożonych sytuacji społecznych,
¾ wiedza na temat podstawowych ról społecznych,
¾ obraz własnej osoby zawiera liczne informacje na własny temat, w tym pierwsze sądy wartościujące, stanowiące jednak odzwierciedlenie opinii dorosłych,
¾ pojawienie się pierwszych standardów stanu idealnego, istniejących pod postacią przyjętych od dorosłych poglądów,
¾ przyswojenie sobie pewnych reguł postępowania,
¾ początki odwracalności operacji umysłowych,
· Najważniejsze osiągnięcia tego okresu:
¾ pojawienie się zdolności do sprawowania nad własnym zachowaniem kontroli zgodnie z wymaganiami dorosłych oraz umiejętności współdziałania z rówieśnikami. Włączenie się struktur poznawczych w regulowanie zachowania, dotąd starowanego wyłącznie przez mechanizmy popędowo-emocjonalne,
¾ dziecko osiąga gotowość do podjęcia nauki w szkole – dojrzałość szkolna,
4. Młodszy wiek szkolny
· Istotnym motorem rozwoju są radykalne zmiany, jakie zachodzą w sytuacji życiowej jednostki. Rozpoczyna się systematyczne zdobywanie wiedzy.
¾ rozwój dowolności procesów umysłowych i działania,
¾ zdolność koncentrowania uwagi,
¾ umiejętność dokonywania celowej, planowej i systematycznej obserwacji,
¾ potrafi w sposób zamierzony uczyć się i odtwarzać materiał,
¾ zdolność świadomego i kontrolowanego rozwiązywania problemów,
¾ panowanie nad sposobem wypowiadania się,
¾ znaczny stopień kontrolowania reakcji emocjonalnych,
¾ następuje zmniejszenie ukierunkowującego wpływu emocji na działanie,
¾ Piaget: myślenie w młodszym wieku szkolnym znajduje się w fazie kształtowania się operacji konkretnych, pod koniec tego okresu czynności umysłowe charakteryzuje pełna odwracalność,
¾ pojawia się zdolność do zapamiętania logicznego,
¾ opanowanie mowy pisanej,
¾ wzrost świadomości językowej,
¾ pojawia się umiejętność dokonywania analizy kombinatoryjnej,
¾ dziecko potrafi operować pojęciami abstrakcyjnymi,
¾ zdolność do decentracji – uwzględnienie różnych aspektów tych samych rzeczy,
¾ zdolność do przyjmowania punktu widzenia innych ludzi,
¾ wychodzenie ze stadium moralności heteronomicznej,
¾ o...
karolina.s1604