SERCE

Serce jest narządem pracującym przez całe życie. Czynność swą rozpoczyna już w okresie życia wewnątrzmacicznego. Serce położone jest w klatce piersiowej, w śródpiersiu i otoczone błoną surowiczą - osierdziem.

Osierdzie zbudowane jest z dwóch blaszek: trzewnej - nasierdzia, przylegającego ściśle do mięśnia sercowego, i ściennej, stanowiącej blaszkę zewnętrzną. Między tymi blaszkami powstaje włosowata szczelina - jama osierdzia, w której znajduje się niewielka ilość płynu surowiczego, mającego za zadanie zniwelowanie tarcia w czasie pracy serca. Ściana serca zbudowana jest ze specyficznej tkanki mięśniowej, ułożonej w trzy warstwy. W sercu wyróżnia się podstawę serca, skierowaną ku górze, tyłowi i stronie prawej, oraz wierzchołek - skierowany ku dołowi, do przodu i w lewą stronę. Na powierzchni zewnętrznej serca widoczne są bruzdy dla naczyń wieńcowych zaopatrujących mięsień sercowy. W bruździe okalającej lezą tętnice wieńcowe: prawa i gałąź okalająca tętnicy wieńcowej lewej. W bruździe między-komorowej przedniej leży gałąź między-komorowa przednia, będąca odgałęzieniem tętnicy wieńcowej lewej, a w bruździe między-komorowej tylnej gałąź między-komorowa tylna, odchodzące od tętnicy wieńcowej prawej. Wnętrze serca wysłane jest błoną - wsierdziem, która przechodzi w błonę wyściełającą wnętrze naczyń wchodzących bądź wychodzących z serca.

Jama serca podzielona jest przegrodami na cztery części. Przegroda przedsionkowo-komorowa oddziela przedsionki od komór, przegroda między-przedsionkowa oddziela przedsionek prawy od lewego, a przegroda między-komorowa oddziela komorę prawą od lewej. Przedsionek prawy i komora prawa nazywane są sercem żylnym, ponieważ znajduje się w nich krew nieutlenowana, natomiast przedsionek lewy i komorę lewą nazwano sercem tętniczym, gdyż znajduje się w nim krew utlenowana. Tkanka mięśniowa przedsionków i komór jest od siebie rozdzielona i zaczyna się na rusztowaniu utworzonym przez pierścienie włókniste lezące na granicy przedsionków i komór. Pierścienie te otaczają otwory: przedsionkowo-komorowy prawy zamknięty płatkami zastawki przedsionkowo-komorowej prawej, trójdzielnej, ujście pnia płucnego, zamknięte zastawką pnia płucnego- pół-księżycowatą, przedsionkowo-komorowy lewy zamknięty zastawką przedsionkowo-komorową lewą (dwudzielną, mitralną) i ujście aorty, zamknięte zastawką (półksiężycowatą) aorty. Należy podkreślić, że ściany przedsionków mają znacznie cieńszą warstwę mięśniową niż komory, ponieważ mają tez i mniejsze opory do pokonania.

Przedsionek prawy jest większy od lewego, widzimy w nim: uszko prawe, ujście żyły głównej górnej, ujście żyły głównej dolnej i ujście zatoki wieńcowej serca. Na ścianie przegrody między-przedsionkowej znajduje się dół owalny, będący pozostałością po otworze między-przedsionkowym, istniejącym w okresie życia płodowego. Z przedsionka prawego krew dostaje się do prawej komory przez otwór zamknięty przez trzy płatki, tworzące zastawkę przedsionkowo-komorową prawą. Brzegi wolne płatków połączone są nićmi -strunami ścięgnistymi z odpowiadającymi im mięśniami brodawkowatymi , łączącymi się z tkanką mięśniową ścian komory. W ścianie komory prawej widoczne są mięśnie ułożone w postaci beleczek. Z komory prawej wychodzi pień płucny, którego ujście zamykają trzy płatki zastawki półksiężycowatej.

Przedsionek lewy, podobnie jak prawy, ma uszko lewe. Do przedsionka lewego uchodzą cztery żyły płucne. W ścianie dolnej przedsionka znajduje się zastawka przedsionkowo-komorową lewa zbudowana z dwóch płatków. Brzegi wolne zastawki przedsionkowo-komorowej lewej, podobnie jak prawej, połączone są strunami ścięgnistymi z dwoma mięśniami brodawkowatymi, które łączą się z mięśniem komory. Ściana komory lewej jest znacznie grubsza od prawej, gdyż musi pokonywać większe opory niż prawa. Od wewnątrz w ścianie komory widoczne są również mięśnie beleczkowate. Z komory lewej wychodzi aorta, której ujście zamyka zastawka (półksiężycowatą) aorty. Zastawki serca zapobiegają cofaniu się krwi w czasie skurczu mięśnia sercowego. Serce unaczynione jest przez dwie tętnice wieńcowe: prawą i lewą.

Krew ze ścian serca zbierają żyły serca uchodzące do zatoki wieńcowej, która doprowadza ją do prawego przedsionka.

Serce unerwione jest przez splot sercowy utworzony z nerwów szyjnych, pochodzących z pnia współczulnego, odcinka szyjnego i górnej części piersiowego oraz gałęzi przywspółczulnych, pochodzących od nerwów błędnych. Układ współczulny przyspiesza czynność serca, a układ przywspółczulny zwalnia.

Inicjacja skurczu przedsionków ma miejsce w układzie przewodzącym serca, jest to węzeł zatokowo-przedsionkowy, który dalej przekazuje pobudzenie do węzła przedsionkowo-komorowego, a ten poprzez pęczek przedsionkowo-komorowy drogą jego odnóg prawej i lewej do ścian komór serca. Układ przewodzący serca zbudowany jest z komórek wykazujących pewne podobieństwo do komórek mięśniowych serca, ale o znacznie mniejszej liczbie włókienek kurczliwych.