I poł. IXX w 1838 r. August Conte – nazwa socjologia.
SOCIUS – zbiorowość, społeczność.
LOGOS – mądrość, wiedza.
Założył katedrę socjologii w Poznaniu (1920).
Arystoteles „Człowiek jest istotą społeczną „ HOMOSOCIUS –istota społeczna, HOMOPOLITICUS – istota polityczna.
Żyjemy w zbiorowościach. Od urodzenia do śmierci otaczają nas ludzie. Zbieramy doświadczenia w kontaktach z ludźmi. Uczymy się jak sobie radzić w społeczeństwie. Każdy musi korzystać z doświadczenia innych ludzi. Poprzez wymianę doświadczeń zdobywamy wiedzę o życiu.
WIEDZA POTOCZNA.
„ Jeśli wejdziesz między wrony musisz krakać jak i one” – konformizm.
„Kruk krukowi oka nie wykole.” – solidarność.
„Myszy tańcują gdy kota nie czują” – idea władzy w społeczeństwie.
Jak zdobywamy tę wiedzę – cechy wiedzy potocznej:
· Spontaniczna,
· Przybiera formę przysłów,
· Jest zbiorem spostrzeżeń przypadkowych i osobistych (każdy ma inne doświadczenia życiowe, mamy skłonność do generalizowania).
„Jak się kobiety nie bije to jej wątroba gnije” – takie jest doświadczenie życiowe mężczyzny.
Kobiety, które miały złe doświadczenia z mężczyznami, mówią że wszystkie chłopy są do niczego.
· Jest fragmentaryczna i niespójna.
Jedna mądrość (przysłowie) nie wynika z drugiej. Czasem przysłowia są sprzeczne:
„Dobro, które uczynisz innemu wróci do ciebie w dwój nasób”
„Jak ktoś ma miękkie serce musi mieć twardą dupę”
„Przyjaciół poznajemy w biedzie.”
„Prawdziwych przyjaciół jest rozpoznać, gdy odniesiesz sukces.”
· Jest pochopna.
Człowiek kieruje się rozumem i emocjami. Emocje mają jednak większy na nas wpływ.
· Rzadko jest neutralna a przede wszystkim jest apodyktyczna. Oferuje zdecydowane oceny, sądy wartościujące. „ To jest złe i koniec” – nie ma odcieni szarości, nie mówi dlaczego jest złe.
Nauka nie rozstrzyga o wartościach – nie można powiedzieć, udowodnić, kto jest brzydki, kto ładny.
· Jest ona przesiąknięta stereotypami.
Stereotyp – jednostronny, uproszczony, skrajnie wyjaskrawiony obraz pewnej zbiorowości, traktujący wszystkich jej członków w sposób jednakowy, niezależnie od przymiotów indywidualnych.
Stereotypy tworzą się na podstawie jednostkowych doświadczeń z reprezentantami danych zbiorowości, które zostają przez nas uogólnione , rozciągnięte na całość zbiorowości. Stosujemy je bezkrytycznie. „Jeden murzyn zły- wszyscy źli”. Najczęściej spotykane stereotypy dotyczą narodowości, etnicznych grup.
Murzyni – leniwi, Francuzi – dobrzy kucharze, Żydzi – talent do interesów, Poznaniacy – zaradni.
Stereotypy mogą być niebezpieczne jeśli wyraźnie negatywnie określają zbiorowość. Uważają że te złe cechy wynikają z natury. Nie można ich zmienić. To są uprzedzenia.
Żydzi to oszuści i lichwiarze – uprzedzenie.
Żydzi mają talent do interesów – stereotyp.
Żaden polityk nie działa w obronie obywateli – uprzedzenie.
Są uprzedzenia grupowe, etniczne, narodowościowe – blondynki, Hanysy, Gorole.
Stereotypy ułatwiają orientację w świecie społecznym. Wiemy czego oczekiwać od danej osoby, a czego nie oczekiwać. Jeśli nic nie wiemy on osobie, to oceniamy ja na podstawie grupy, do której należy.
Uprzedzenia mogą mieć konsekwencje społeczne. Np. „Murzyni są leniwi i nie nadają się do pracy”
- murzyni będą częściej borykać się z bezrobociem
- dlaczego murzyni są częściej bezrobotni niż biali?
- Bo są leniwi i nie chce im się pracować.
Uprzedzenia mogą prowadzić do dyskryminacji- pozbawienie jakiejś grupy praw, które są należne innym.
Stereotypy są utrwalane w telewizji. Treści socjologiczne znajdujemy w całej twórczości – zwłaszcza reportaże. Wiedza w sztuce może coś koloryzować, nie przedstawiać prawdy.
W filmach amerykańskich sędziami są czarni. „Słoneczny patrol” – same zgrabne kobiety – rzeczywistość plaż kalifornijskich jest inna – grube Amerykanki.
Wiedze społeczną możemy czerpać z filozofii społecznej. Przedsocjologiczna wiedza – jak powinno być żeby było dobrze.
Wolontaryzm – wiele zależy od wolnej woli człowieka (także od Boga). Przeciwieństwo determinizmu.
Władza jest od Boga więc władca musi być dobry. Jeśli chce to może wszystko naprawić każdy może robić co chce, wiedza o społeczeństwie niepotrzebna, bo nic nie można przewidzieć.
Inną cechą wiedzy przedsocjologicznej jest koncentracja uwagi na władzy i państwie.
Aby powstała socjologia musiało powstać słowo „społeczeństwo” - oddzielone od władzy i państwa.
Momentem przełomowym było spostrzeżenie, że społeczeństwo nie jest chaotyczne. Zachowuje się wg reguł i norm (mimo że człowiek ma swoją wolę)n. Zaczęto szukać praw, które regulują zachowanie społeczne.
Nowa wiedza wyróżnia się tym:
- jak się wiedze zdobywa?
- Jak się wyciąga wnioski?
- Jak się korzysta z uzyskanych wyników?
Naukowa socjologia posługuje się wiedza naukową czyli empiryczną – doświadczenia, wyniki eksperymentów.
Wynik naukowy jest wtedy, gdy przestrzegamy 3 reguły naukowe:
- wyraźne określenie badanego problemu w oparciu o wiedze (fakty, teorie),
- starannie zbierać dane, by inni mogli sprawdzić rzetelność tych badań (udostępn8enie procedur badawczych).
- Odróżniać fakty od domysłów.
Nauka jest neutralna – powstrzymujemy się od wartościowania. Wiedza naukowa to tylko opis stanu faktycznego. Nauka nie mówi , że palenie jest złe. Mówi, że palenie powoduje następujące skutki.
Na jakie pytania odpowiada socjologia?
- jak jest. Opisuje zdarzenia, dlaczego tak jest.
- Ma odkrywać konsekwencje działań, z których lidzie nie zdają sobie sprawy.
- Dlaczego tak jest? (dlaczego ludzie są agresywni). Stara się oddzielić przyczyny rzeczywiste od pozornych.
- Jak będzie ? stara się przewidzieć przyszły bieg zdarzeń
- Co zrobić, aby zmienić społeczeństwo w pożądanym kierunku ? (ma aspiracje praktyczne).
Czym różni się socjologia naukowa od potocznej?
- potoczna – oparta na uogólnianiu codziennych doświadczeń w sposób emocjonalny.
- Naukowa – na systematycznych badaniach, posługiwaniu się ustalonym aparatem pojęciowym i na sprawdzaniu hipotez i twierdzeń (co to jest polityka, władza).
Socjologia praktyczna przyjmuje 2 błędne założenia:
- ludzie reagują jednakowo na pewne wpływy (prawa są probalistyczne – oparte na rachunku prawdopodobieństwa). Np. im człowiek jest na bardziej zagęszczonej powierzchni, tym bardziej jest agresywny. (nie można tego przewidzieć na 100 %).
Socjotechnika – oddziaływanie na ludzi określonymi bodźcami. Zakładanie, że zareagują w ten sposób.
- wystarczy ludziom stworzyć określone warunki, a oni korzystając z tych warunków zachowują się podobnie. Tak nie jest. Wprowadzenie prohibicji z USA miało przynieść pozytywne skutki a przyniosło negatywny skutek( nielegalna produkcja alkoholu, zwiększyło się picie alkoholu).
Etymologicznie słowo socjologia to wiedza o społeczeństwie.
Społeczeństwo – zbiorowość ludzi w obrębie państwa. Społeczeństwo istnieje też jeśli nie ma państwa. Socjologia to nauka o zbiorowościach ludzkich.
Społeczeństwo – wielość jednostek, pomiędzy którymi muszą występować relacje, powiązania, które łączą ludzi w całość. Ludzie, którzy wzajemnie pracuję, wzajemnie od siebie współzależą.
Czym się zajmuje socjologia ?
- procesami tworzenia różnych form życia zbiorowego. (jak powstają sekty, partie).
- Bada struktury tych zbiorowości
- Bada procesy i zjawiska zachodzące w tych zbiorowościach
- Bada siły skupiające i rozbijające zbiorowości
- Zmiany i przekształcenia zachodzące w tych zbiorowościach.
Życie społeczne – wszelkie postacie bytowania zbiorowego (ludzie, rośliny, zwierzęta).
Czy człowiek jest gatunkiem osobliwym?
Społeczeństwo jest częścią przyrody. Wywiera więc ono wpływ na zbiorowości ludzkie.
Wiele zachowań zwierzęcych obserwujemy u ludzi.
Życie społeczne – wszystkie zjawiska, które wynikają ze wzajemnego oddziaływania jednostek na siebie (na ograniczonej przestrzeni). Jeśli osobniki na tej przestrzeni modyfikują swoje zachowania – jeden wpływa na drugiego. Wszystkie zwierzęta żyją w społeczeństwie. Ale u wyżej rozwiniętych zwierząt występuje wierność , altruizm (Pomóc komuś, poświęcić się ), trwałe związki.
Co odróżnia społeczności zwierzęce od ludzkich ?
- brak możliwości przekazywania i kumulowania dziedzictwa (małpa uczy się tylko do 5 roku życia).
- Zwierzęta nie są zdolne do działania i myślenia symbolicznego.
Biologia w człowieku jest ważna, modyfikuje nasze zachowania. Z reguły potrzeby biologiczne wygrywają. Rzadkie są społeczeństwa ludzkie nie wojownicze (terroryzm, walka o pokój).
Dziedziczne cechy organizmu ludzkiego, które wpływają na społeczeństwo:
- wyprostowana postawa (wolne ręce: ucieka i strzela jednocześnie).
- Chwytliwe ręce z ruchomymi palcami i przeciwstawnym kciukiem (precyzyjne czynności).
- Wzrok skierowany na przód a nie na boki (ocena odległości, trójwymiarowe widzenie).
- Wielki mózg i złożony system nerwowy (w stosunku do ciała), wysoki poziom inteligencji, bogate życie emocjonalne.
- Złożony mechanizm głosowy (budowa krtani, która umożliwia wydawanie złożonych dźwięków).
- Długa zależność dzieci od rodziców (socjalizujemy dziecko, uczymy języka, zachowań, opanowywania popędów biologicznych , głodu, potrzeb fizjologicznych).
- Plastyczność wrodzonych potrzeb (swoje potrzeby możemy zaspakajać w różny sposób; jedni jedzą widelcem inni palcami. Potrzeby seksualne –małżeństwo, zboczenia.)
- Trwałość popędu seksualnego, który działa trwale, ale nie czasowo.
Istnieją różnice rasowe.
Były teorie, że określony wygląd determinuje określone zachowania. Np. określone cechy anatomiczne u przestępcy.. Egenika – dobre geny (hodowla ludzi najlepszych). Tadeusz Szczurkiewicz pt. „Studia socjologiczne” – opisuje teorie rasowe. Teorie rasy aryjskiej obalono.
RÓŻNE FORMY AKTYWNOŚCI SPOŁECZNEJ.
Społeczeństwo to inaczej aktywność ludzi. To co istnieje w społeczeństwie jest przejawem aktywności np.:
- Ruch (ciała, gesty, przemieszczanie w przestrzeni, wzdychanie, kichanie). Ruchy te nazywamy zachowaniami. Zachowanie odnosi się do ruchu.
Pewne ruchy mogą mieć różne znaczenie np. machnięcie ręką – pozdrowienie, lekceważenie; bieg – ucieczka, pośpiech.
Różne ruchy mogą znaczyć to samo np. przywitanie – potarcie nosami, pocałunki, uścisk dłoni.
Mówimy o aktywności ludzkiej z pewnym naddatkiem, który oznacza co ten ktoś robi, nadajemy sens zachowaniu.
Zachowanie wyposażone w sens nazywamy w socjologii działaniem.
Kto nadaje znaczenie zachowaniom ?. Sama jednostka działająca jak i inni ludzie nadają znaczenie naszym zachowaniom. Sens działaniom nadaje też kultura.
Czynności społeczne – działania skierowane do innych ludzi. (wychowawcze, zabawowe, władcze).
Jakie wyróżniamy czynności społeczne:
- bezpośrednie (twarzą w twarz),
- pośrednie (adresaci naszych działań nie są współobecni, w tej samej przestrzeni.)
Sprzeczne sygnały – wygląda na prostytutkę, ale nią nie jest.
Działania racjonalne – kalkulowane, poprzedzone rozwagą. Tak chcemy działać , by mieć najmniej strat.
Działania odruchowe – spontaniczne, bezrefleksyjne. (wchodzimy na wykład, to siadamy na krześle).
Racjonalność instrumentalna – kalkulacja, robimy coś, by się komuś przypodobać, osiągnąć coś.
Racjonalność autocheniczna – „cel uświęca środki”
Działania tradycjonalne, rutynowe – naśladujemy innych. Występuje tu pojęcie „przeżytek kulturowy”.
Działania afektywne czyli emocjonalne – trudno je zmienić, trzeba przeczekać, np. krzyczymy z radości po zdanym egzaminie.
Odmianą działań afektywnych jest pozorowanie emocji.
Cywilizacje gorące i zimne.
Cywilizacje gorące – wyrażanie emocji jest pożądane, wskazane, nie tylko dopuszczalne np. Brazylia.
Cywilizacje zimne – anglosaskie, północne i nasze Europejskie – powściągliwość – manifestowanie uczuć jest niewłaściwe.
Działanie inicjujące + działanie reagujące = kontakt społeczny. Kontakty społeczne są jednorazowe albo przelotne. Np. pytam na ulicy , która jest godzina – działanie inicjujące, ktoś mi odpowiada – działanie reagujące, i go więcej nie widzę.
Kontakty mogą być bezpośrednie – twarzą w twarz, bądź pośrednie – nie są twarzą w twarz.
Dłuższa sekwencja kontaktów społecznych –( reakcja – odpowiedz – reakcja – odpowiedz) – interakcja.
Pojedyncza interakcja – zachowana jest jedność osób, akcji, miejsca i czasu.
Jedność osób – ci sami partnerzy.
Jedność akcji – o to samo chodzi. Partnerzy przyjmują te same reguły.
Jedność miejsca – partnerzy są współobecni.
Jedność czasu – akcja toczy się bez przerwy.
Interakcje bezpośrednie – współobecność przestrzenna i równoczesność czasowa. Dystans między partnerami (odległość zależy od treści interakcji). 4 typy dystansów interakcyjnych:
- dystans intymny od 1 do 1,5 stopy, stopa (20-45 cm), między rodzicami a dziećmi, małżonkami.
- dystans osobisty – od 1,5 do 4 stóp – przyjaciele, znajomi.
- socjalny, społeczny – od 4 – 12 stóp - dyrektor a pracownik na dywaniku
- publiczny powyżej 12 stóp – ksiądz na ambonie, wykładowca.
Zmianę dystansu można wykorzystać, by coś osiągnąć. Złamanie dystansu powoduje zmianę reakcji.
Dystans przestrzenny zależy od zwyczajów kulturowych. Arabowie i żydzi rozmawiają ze sobą bardzo blisko. My natomiast czujemy się zagrożeni. Nasza kultura wymaga oddalenia.
Każdy ma inny dystans osobisty.
Dla interakcji ważne jest tempo i rytm. Czasem jest szybkie np. licytacje dzieł sztuki – szybkie interakcje.
Interakcje pośrednie – telefoniczne, elektroniczne, listowne. Rewolucyjne znaczenie telefonów komórkowych – nie wiemy gdzie osoba, do której dzwonimy w danym momencie przebywa – ludzie mogą się oszukiwać.
Teoria behawioralna - mówi, że interakcja to tylko bodziec i reakcja ( nie motywacja, nie interesuje nas to co między bodźcem a reakcją).
Teoria wymiany – interakcja to wzajemna wymiana dóbr czy wartości między partnerami. W każdej interakcji coś doradzamy. Kiedy coś doradzamy, to wymieniamy wiedzę na prestiż i jego pozytywną ocen o mnie.
Wymiana to warunek spójności społeczeństwa.
Teoria – Kierunek symbolicznego akcjonizmu- nie wymieniamy się rzeczami materialnymi, ale symbolami.
...
littleblackangel