OCEN AKTYWNYCH METOD PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU

STRESZCZENIE

Celem pracy to aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Poprzez analizę materiału badawczego pragnę dowiedzieć się, na ile skuteczne okazały aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w rozpatrywanym okresie. Pierwszy rozdział wyjaśnia  pojęcia związane z bezrobociem oraz przyczyny i skutki bezrobocia. W drugim rozdziale postanowiłam przedstawić środki finansowe wspierający polski rynek pracy. Rozdział trzeci to aktywne narzędzia walki z bezrobociem , szeroko opisane ze zwróceniem uwagi na skuteczność ich zastosowania. Czwarty rozdział to ocena skuteczności aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu. Dokonano analizy danych statystycznych w odniesieniu do poszczególnych form.. Próba odpowiedzi na pytanie na ile realizowane przez ten powiat aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu wpływają na ograniczenie tego zjawiska.

SŁOWA KLUCZOWE

Aktywizacja, bezrobocie, bezrobotny, fundusz, praca,  poradnictwo, pośrednictwo, programy, staż, szkolenie.

DZIEDZINA PRACY

14 100 Politologia

SPIS TREŚCI

WSTĘP………………………………………………………………………………..6

       .

ROZDZIAŁ 1

ISTOTA BEZROBOCIA

      1.1 Interpretacja bezrobocia……………………………………………………..   9

1.2 Przyczyny i rodzaje bezrobocia……………………………………………..  19

1.3 Podstawowe źródło bezrobocia……………………………………………    26

1.4 Społeczno ekonomiczne skutki bezrobocia…………………………………  31

ROZDZIAŁ 2

ŚRODKI FINANSOWE WSPIERAJĄCE POLSKI RYNEK PRACY

2.1 Fundusz Pracy………………………………………………………………..38

2.2 Europejski Fundusz Społeczny………………………………………………43

2.3 Program Operacyjny Kapitał Ludzki………………………………………...46

ROZDZIAŁ 3

AKTYWNE NARZĘDZIA WALKI Z BEZROBOCIEM

3.1 Pośrednictwo pracy i poradnictwo zawodowe……………………………….51

3.2 Prace interwencyjne i roboty publiczne……………………………………...55

3.3 Jednorazowe środki na podjecie działalności, wyposażenie lub                       doposażenie stanowiska……………………………………………….................59

3.4 Staż, przygotowanie zawodowe i szkolenia………………………………….60

ROZDZIAŁ 4

OCENA SKUTECZNOŚCI USŁUG I INSTRUMENTÓW RYNKU PRACY W POWIECIE SIERPECKIM

4.1 Charakterystyka powiatu i Urzędu Pracy w Sierpcu....................................... 66

4.2 Poziom i struktura bezrobocia………………………………………………. 71

4.3 Programy aktywizujące osoby bezrobotne………………………………….. 78

4.4 Środki finansowe na aktywizację osób bezrobotnych……………................. 82

4.5 Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych……………................ 86

ZAKOŃCZENIE....................................................................................................... 90

BIBLIOGRAFIA....................................................................................................... 93

Spis wykresów............................................................................................................  97

Spis tabel..................................................................................................................... 97

Spis załączników........................................................................................................  97

Wstęp

Bezrobocie, które pojawiło się wraz z radykalnymi zmianami politycznymi i społeczno-gospodarczymi, stało się trwałym elementem polskiej rzeczywistości Utrzymuje się ono mimo spadku w ostatnich latach na wysokim poziomie i jest jednym z głównych problemów społecznych. Bezrobocie w ostatnim okresie jest poważnym problemem, dlatego istnieje konieczność ograniczania tego zjawiska ze względu na bardzo negatywne skutki zarówno mikroekonomiczne i makroekonomiczne. Współczesne bezrobocie urosło do jednej z najważniejszych i najbardziej dramatycznych kwestii społecznych. Pod względem ekonomicznym stanowi ogromny ciężar dla całej gospodarki i przyczynia się do zubożenia społeczeństwa. Od momentu kiedy pojawił się problem bezrobocia, ekonomiści badają jego źródło i poszukują sposobów, które umożliwiłyby jego ograniczanie lub likwidację. Bezrobocie należy niewątpliwie do najważniejszych problemów, z jakimi musi zmagać się współczesny świat. Bezrobocie nie tylko obniża standard życia ludności i dynamikę rozwoju społecznego, ale ma także istotny wpływ na nastroje społeczne. Bezrobocie wpływa na narastanie społecznych problemów dotyczących kwestii ubóstwa, kwestii edukacyjnej czy zdrowotnej. Zawsze prowadzi do biedy, co wywołuje wśród bezrobotnych poczucie krzywdy, frustrację, poczucie beznadziejności i wzrost zachowań patologicznych. Długotrwałe pozostawienie bez pracy powoduje szybką degradację ekonomiczną jednostki i rodziny.  Masowe bezrobocie wpływa na pogorszenie się warunków życia całych społeczności lokalnych. Konieczne jest zatem ograniczenie i wyeliminowanie bezrobocia tego negatywnego zjawiska. Aby opracować jednak skuteczne sposoby konieczne jest dobre poznanie zjawiska i jego różnych aspektów. Skutki bezrobocia są odczuwalne przez całe społeczeństwo. Stosowana pasywna polityka państwa w postaci zasiłków dla bezrobotnych ma ograniczony charakter i nie rozwiązuje problemu degradacji ekonomicznej osób pozbawionych pracy. Aktywna polityka państwa ma celu ograniczenie tego zjawiska, poprzez wybranie najbardziej efektywnych metod i specjalnych instrumentów polityki zatrudnienia, a jej zasadniczym celem jest zmniejszenie liczby bezrobotnych. Z uwagi na charakter zagrożenia, problem bezrobocia stał się przedmiotem głębokiej troski każdego państwa  rządzącego racjonalnie  oraz dbającego o postęp techniczny. Praca oparta jest na analizie literatury przedmiotu. Tematem pracy jest ocena skuteczności aktywnych formy przeciwdziałania bezrobociu w Sierpcu. Celem pracy jest analiza problemu bezrobocia w powiecie sierpeckim i próba odpowiedzi na pytanie na ile skuteczne okazały się aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu w rozpatrywanym okresie. Polityka państwa zmierz do ograniczenia bezrobocia, to jednak zadaję sobie pytanie czy racjonalnie wydajemy pieniądze na aktywne formy ?, na ile stosowane programy rynku pracy pomogą bezrobotnemu zmienić ich los ?. W celu odpowiedzi na podstawowe pytania przeprowadziłam analizę dokumentów zmierzające do rozwiązania problemu. Bodźcem do napisania tej pracy był złożony charakter zjawiska bezrobocia a także ogrom negatywnych skutków, jakie to zjawisko wywiera we współczesnym świecie. W przedstawionej pracy zastosowałam jedną technikę analizę dokumentów według koncepcji Tadeusza Pilcha. W tej technice wykorzystałam dane statystyczne, miesięczne sprawozdania, monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Badanie dokumentów i materiałów jest techniką badawczą służącą do gromadzenia informacji o badanym zjawisku. Analiza dokumentów dała mi szerszą wiedze o bezrobotnych korzystających  aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu na sierpeckim rynku pracy. Praca została napisana przede wszystkim w oparciu o ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U.2004 Nr 99 poz 1001), oraz ustawy, opracowania statystyczne Powiatowego Urzędu Pracy. Poniżej przedstawiona praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy ma charakter pojęciowy. Zawiera rozważania na temat tego, jak poszczególni badacze rozumieli pojecie bezrobocia w różnych okresach czasu i jak kształt tego bezrobocia w marę upływu czasu się zmieniał. Rozdział pierwszy zawiera również charakterystykę typów bezrobocia, a także informację na temat społecznych i ekonomicznych skutków, jakie to zjawisko wywołuje. W kolejny rozdziale postanowiłam zaprezentować środki finansowe wspierający polski rynek pracy. Fundusz Pracy, którego celem jest łagodzenie skutków bezrobocia. Europejski Fundusz Społeczny ma poprawić jakość życia obywateli, zapewnić lepsze kwalifikacje i większe szanse na rynku pracy. Program Operacyjny Kapitał Ludzki celem programu jest wzrost poziomu zatrudnienia, podniesienie poziomu wykształcenia, zmniejszenia obszaru wykluczenia społecznego. Rozdział trzeci to aktywne narzędzia walki z bezrobociem zostały one dokładnie opisane ze zwróceniem uwagi na skuteczność ich zastosowania. Specjalne instrumenty polityki zatrudnienia mają na celu tworzenie nowych miejsc pracy, zwiększając szanse zatrudnienia stałego, a także pracy czasowej oraz wspierają rozwój małej i średniej przedsiębiorczości. Dużą rolę odgrywają tutaj pożyczki dla zakładów pracy i bezrobotnych, roboty publiczne i prace interwencyjne, a także refundacja kosztów zatrudnienia absolwentów. Aktywne programy rynku pracy umożliwiają także utrzymanie i podniesienie kwalifikacji zawodowych poszukujących pracy lub zmianę ich dotychczasowych kwalifikacji zgodnie z potrzebami lokalnego rynku pracy. Rozdział czwarty to próba odpowiedzi na pytanie jak powiat sierpecki radzi sobie z walką ze zjawiskiem bezrobocia na ile realizowane przez ten powiat aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu wpływają na ograniczenie tego zjawiska. Czwarty rozdział dotyczy ogólnej charakterystyki powiatu, problemu bezrobocia w tym powiecie oraz ogólną charakterystyką urzędu. Praca ta została napisana przede wszystkim w oparciu o ustawę z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Do realizacji przedmiotu i celu pracy wykorzystano bazę źródłową. Podstawowe znaczenie maiły dane udostępnione przez Powiatowy Urząd Pracy w Sierpcu. Należy tu wymienić analizy i sprawozdania, monitoring, które pozwoliły na uzyskanie danych statystycznych dotyczących wielkości struktury zjawiska , aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, a także informacje o sierpeckim rynku pracy oraz podstawowych danych dotyczących całego powiatu. Praca dotyczy aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu w powiecie sierpeckim w latach 2005 – 2009. Korzystałam również z literatury oraz aktów prawnych zamieszczonych w spisie bibliograficznym. Do lepszego zobrazowania informacji zawartych w pracy posłużyłam się wykresami i tabelami obrazującymi zjawisko bezrobocia. Zakończenie pracy jest próbą odpowiedzi na podstawowe pytania, oraz uogólnienia wniosków płynących z analizy wyników badań.

Rozdział 1

Istota bezrobocia

1.1.                        Interpretacja bezrobocia

Literatura przedmiotu, do której zaliczyć trzeba parce wielu ekonomistów, socjologów, psychologów, prawników zawiera wiele sposobów pojmowania pojęcia bezrobocia oraz kryteriów definicyjnych osoby bezrobotnej. Niestety nie ma jakiejś jednej definicji pojęcia bezrobocia możliwej do przyjęcia zarówno przez badaczy, polityków, jak i osoby zajmujące się praktycznie aspektami tego zjawiska. Bezrobocie jest zjawiskiem skomplikowanym, o złożonych uwarunkowaniach. Dlatego – między innymi – od wielu lat trwają w literaturze światowej spory dotyczące zakresu owego zjawiska. Odkąd stało się jasne, że cechą gospodarki wolnorynkowej jest istnienie przymusowego bezrobocia, problem ten stał się jednym z podstawowych i stale dyskutowanych zagadnień ekonomicznych, politycznych i moralnych. Ujawnił się on już w czasie rozwoju ekonomii klasycznej, kiedy to A. Smith wskazywał znaczenie sprawnego funkcjonowania rynku pracy, D. Ricardo mówił o zastosowaniu maszyn na rozmiary zatrudnienia. Do tej idei Ricardo wykorzystał później K. Marks w teorii rezerwowej armii pracy, w której zaznaczył nieuchronność nadejścia bezrobocia. Bardziej nowoczesne ujęcie teorii bezrobocia rozwinęły się dopiero w bieżącym czasie. Podanie precyzyjnej definicji bezrobocia jest bardzo trudne, ponieważ jest zjawiskiem złożonym i wieloaspektowym. Inną wyznaczy treść bezrobocia ekonomista czy polityk społeczny, a jeszcze inną socjolog, psycholog czy politolog. Zgodnie ze zdaniem wielu ekspertów, brak możliwości ustalenia uniwersalnych cech pojęcia „bezrobocia” powoduje, że trudno wskazać znaczenia bezpośrednio odnoszące się do całościowo ujmowanego zjawiska i na tyle jednoznaczne, aby nie trzeba było odwoływać się do pewnych ustaleń konwencjonalnych. W pierwszym przypadku chodzi o spory w sytuacjach definiowania „bezrobocia” bez odwoływania się od pojęcia „bezrobotny”. Sprawa sposobu definiowania jest w tym przypadku bardzo istotna, dlatego że bezrobocie ma widoczną konotację społeczną, czego nie można powiedzieć o pojęciu „bezrobotny”. Bezrobocie często zaliczane jest do pewnego zespołu zjawisk, które nie są obojętne ideologicznie. Po pierwsze pojmowanie bezrobocia nie jest neutralne ideologicznie,  po drugie samo analizowanie tego zjawiska nie może lekceważyć kontekstu ideologicznego. W polskiej literaturze na temat bezrobocia zaznacza się wyraźny podział dyscyplinarny. Najpełniej omówionym obszarem są ekonomiczne problemy bezrobocia, w którym większość prac porusza przyczyny tego zjawiska, jego przebieg, prognozy przyszłych stanów oraz środki przeciwdziałania.1 Ekonomiczne skutki bezrobocia wiążą się ze stratami, jakie ponosi gospodarka z powodu pozostawania części ludności w wieku produkcyjnym, zdolnej do pracy i chcącej pracować poza społecznym podziałem pracy. Należy je postrzegać przede wszystkim jako marnotrawstwo istniejących w gospodarce zasobów oraz przyczynę obniżenia się dochodów społeczeństwa. Z drugiej strony, skutki ekonomiczne bezrobocia odzwierciedlają jednocześnie wysokość kosztów finansowych związanych z tym zjawiskiem w skali makroekonomicznej oraz subwencjonowaniem utrzymania osób bezrobotnych ze środków społecznych.[2] Bezrobocie można rozpatrywać w skali makro i mikro. Z bezrobociem w skali makro mamy do czynienia w sytuacji, gdy na określonym obszarze geograficznym znaczna liczba osób zdolnych do podjęcia pracy pozostaje poza zatrudnieniem. Natomiast w skali mikro jest to utrata pracy z powodu braku kwalifikacji lub innych umiejętności pozwalających objąć i utrzymać stanowisko. Makroekonomiczne skutki bezrobocia dotyczą kilku elementów. Po pierwsze, utraconej produkcji w wyniku niepełnego wykorzystania siły roboczej, jej potencjału kwalifikacji i zdolności. Wielkość strat dla gospodarki narodowej można mierzyć jako różnicę między potencjalną produkcją przy pełnym zatrudnieniu a produkcją faktyczną. Po drugie, skutki te dotyczą obciążeń budżetu, i to w dwojaki sposób. Bezrobocie, bowiem zmniejsza wpływy budżetowe z tytułu podatków, zaś z drugiej strony zwiększa w tym czasie wydatki budżetowe państwa, gdyż z budżetu właśnie są finansowane zasiłki wypłacane bezrobotnym..[3] Budżet ponosi również koszty finansowe w postaci wypłaty świadczeń przedemerytalnych i powszechnych świadczeń społecznych oraz realizacji aktywnych programów rynku pracy. Do ujemnych skutków ekonomicznych bezrobocia należy zaliczyć straty związane z emigracją zarobkową osób, które nie mogły znaleźć zatrudnienia w kraju. Są one zwłaszcza wysokie w przypadku emigracji trwałej, szczególnie młodych osób, wykształconych. Przy emigracji czasowej przypisuje się też pewne pozytywne skutki, takie jak zdobywanie nowych doświadczeń, poznawanie nowych technologii oraz poprawę sytuacji na rynku pracy. Skupienie uwagi przez wielu badaczy na problematyce bezrobocia wskazuje na złożoność tej kwestii społecznej i trudność w jednoznacznym zdefiniowaniu tego pojęcia. Możemy wyróżnić tak zwane przedmiotowe i podmiotowe podejście do problemu bezrobocia.  W ujęciu makroekonomicznym i makro społecznym pojęciem „bezrobocia” jest, tzw. przedmiotowe podejście do problemu. Stanowisko przedmiotowe polega na analizowaniu bezrobocia jako kategorii analitycznej rynku pracy i „… oznacza niezrealizowana podaż pracy będącą rezultatem nierównowagi między podażą siły roboczej (zasoby pracy) a popytem na pracy (miejsca pracy). W tym rozumieniu wskazujemy wyraźnie na przyczyny zjawiska, bezrobocie jawi się jako problem ekonomiczny…”[4] W ujęciu przedmiotowym bezrobocie rozumiemy jako kategorie analityczną rynku pracy i oznacza ono niezrealizowaną podaż pracy, będąca rezultatem nierównowagi między podażą siły roboczej a popytem na miejsca pracy. Bezrobocie w ujęciu podmiotowym rozpatrywane jest w odniesieniu do jednostek, które dotknięte zostały brakiem pracy. To znaczy ludzie zdolni do pracy i jednocześnie poszukujący pracy nie mogą znaleźć zatrudnienia. W przypadku kiedy dokonujemy analizy problemu bezrobocia od strony jednostki dotkniętej brakiem pracy, oznacza wówczas stan bezczynności zawodowej ”… osób zdolnych do pracy i zgłaszających gotowość do podjęcia, dla których podstawą egzystencji są dochody z pracy. To określenie zawiera odniesienie do społecznych aspektów skutków bezrobocia i wskazuje, że jest ono również ważną kwestią społeczną…”.[5] Podstawowym makroekonomicznym skutkiem bezrobocia jest utrata produkcji która wynika z niepełnego wykorzystania zasobu siły roboczej. Podstawowym mikroekonomicznym skutkiem jest pogorszenie położenia ekonomicznego bezrobotnych i stopnia zaspokojenia potrzeb wynika to ze spadku dochodów osób przechodzących z zasobu pracujących do zasobu bezrobotnych. Mikroekonomiczne skutki bezrobocia polegają na pogorszeniu się sytuacji materialnej bezrobotnych i ich rodzin w rezultacie pozostawania bez pracy. Można je mierzyć w kategoriach utraconych przez jednostkę dochodów w okresie bezczynności zawodowej. Stosowane programy pomocy materialnej dla bezrobotnych (głównie zasiłki dla bezrobotnych) mają ogromny charakter i nie rozwiązują problemu degradacji ekonomicznej osób pozbawionych pracy. [6] Zwykle otrzymane przez jednostkę dochody w okresie bezrobocia są niższe od dochodu, jakie otrzymałby ona w przypadku zatrudnienia. Relacja ta określana jest jako stopa kompensacji. Pokazuje ona, jaką część potencjalnych dochodów z zatrudnienia otrzymuje osoba w okresie bezrobocia. Im bardziej bliższa 1 jest ta relacja, tym koszty jednostkowe bezrobocia są mniejsze. Bezrobocie występuje wówczas gdy liczba osób poszukujących pracy jest większa niż liczba wolnych stanowisk pracy. Jest to zjawisko braku pracy zarobkowej dla osób zdolnych do pracy i jej poszukujących. Nie ma jednakowej definicji bezrobocia która byłaby akceptowana przez reprezentantów wszystkich zainteresowanych dziedzin nauki. Pojecie bezrobocia wprowadzono do ekonomii dopiero w końcu XIX wieku, to zjawisko bezczynności zawodowej siły roboczej dostrzegano w myśli ekonomicznej już wcześniej. W drugiej połowie XVIII stulecia, w związku z rozwojem gospodarki kapitalistycznej, a w szczególności zjawiska pracy najemnej i nierównomiernym rozwojem gospodarczy, pojawiły się zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki i rynku pracy, które przyciągały uwagę teorii ekonomii. Dla ekonomistów to „ liczba miejsc pracy jest mniejsza, niż liczba poszukujących pracy „.[7] Bezrobocie jest efektem niedostosowania podaży i popytu na rynku pracy. Jest to niepożądany i przedłużający się stan pozostawienia bez pracy spowodowany niemożliwością znalezienia zatrudnienia.[8] W dynamicznej gospodarce rzadko się zdarza aby pracowały wszystkie osoby należące do zasobów siły roboczej. Ci którzy pracują tzn. wykonują pracę najemną lub pracują na własny rachunek, tworzą grupę zatrudnionych. Natomiast ci, którym nie udało się znaleźć miejsca pracy, tworzą grupę bezrobotnych.[9] Polega to na tym, że część ludzi zdolna do pracy i gotowa jest do podjęcia jej odpowiadająca typowym warunkom występującym w gospodarce pozostaje bez pracy pomimo podjętych poszukiwań. Rynek pracy jest  kategorią ekonomiczną. Popyt na pracę tworzą  oferujący wolne miejsca pracy. Popyt na pracę to rozmiary zapotrzebowania na pracę zgłaszane przez przedsiębiorstwa przy określonej płacy realnej w określonym czasie. Popyt na pracę jest popytem pochodnym, gdyż w dużym stopniu zależy od popytu na dobra i usługi. W krótkim okresie popyt na pracę zależy głównie od następujących czynników: stawki płac, popytu na wytwarzane produkty oraz wydajności pracy zatrudnionych pracowników. W długim okresie zaś do głównych czynników wpływających na popyt należą: alternatywne techniki wytwarzania stosowane w danym przedsiębiorstwie oraz ceny czynników produkcji.[10] Podaż reprezentują ludzie poszukujący pracę, którzy chcą podjąć pracę przy danej płacy realnej i w danym czasie. Na podaż ma wpływ: stawka płac, wybór między czasem wolnym a czasem pracy (tzw. koszt alternatywny związany z zagospodarowaniem czasu jakim posiada pracownik), czynniki demograficzne (przyrost naturalny, liczba ludności) oraz czynniki społeczno – gospodarcze (system kształcenia, aktywność zawodowa mężczyzn) Popyt jak i podaż zależą od ceny pracy. Mając na uwadze wpływ określonych czynników na cenę pracy można wyszczególnić: konkurencyjny rynek pracy, na którym ani indywidualny pracodawca  ani indywidualny pracownik nie mają możliwości oddziaływania na stawki płacowe; rynki pracy z siłą rynkową pracodawców (monopson i kartel pracodawców); rynki pracy z siłą rynkową pracowników. Bezrobocie jest negacją zatrudnienia, dlatego też nie można zrozumieć jego istoty bez krótkiej analizy funkcji zatrudnienia. W systemie społeczno-gospodarczym zatrudnienie spełnia trzy podstawowe funkcje:  jest czynnikiem tworzenia produktu społecznego (funkcja ekonomiczna), jest środkiem uzyskiwania dochodów z pracy (funkcja dochodowa),  jest środkiem zaspokajania społecznej potrzeby pracy, aspiracji zawodowych i społecznych (funkcja społeczna). Funkcje te są wzajemnie powiązane i zależne, a efekt zatrudnienia w postaci wzrostu wydajności pracy uzależniony jest od równoległego spełniania wszystkich funkcji zatrudnienia. Z bezrobociem w gospodarce mamy do czynienie wtedy, gdy na rynku pracy znajdują się osoby, które chcą pracować, a pozostają bez zajęcia. Aby osoba poszukująca pracy mogła być uznana za bezrobotną, zwykle musi minąć pewien okres, w którym pozostaje ona bez zajęcia i starają ją znaleźć.[11] Osoba jest bezrobotna w przypadku, kiedy obecnie nie pracuje, ale w czasie ostatnich czterech tygodni pojęła określone wysiłki, aby znaleźć pracę, została czasowo zwolniona z pracy i oczekuje, że będzie wezwana do podjęcia zatrudnienia albo ma się zgłosić do pracy w ciągu nadchodzącego miesiąca.[12] Bezrobocie może być rozmaicie interpretowane między innymi jako prywatny problem jednostki, która nie może znaleźć zatrudnienia jako problem ekonomiczny, ale jest to również kwestia społeczna  bardzo złożone zjawisko gospodarki rynkowej. Jest to stan charakteryzujący się brakiem możliwości zarabiania na życie. Dla przedstawicieli nauk pedagogicznych bezrobocie to „zjawisko braku pracy zawodowej osób zdolnych do pracy i jej poszukujących”. Perspektywa pedagogiczna w ujęciu problematyki bezrobocia to wśród nauk społecznych obszar najmniej, jak dotąd zróżnicowany i ilościowo najskromniejszy. Obecnie w literaturze pedagogicznej dominuje problematyka aktywności edukacyjnej bezrobotnych, ich postawa wobec konieczności przeszkolenia i przekwalifikowania. Pojawiają się pierwsze ciekawe propozycje włączenia problematyki bezrobocia do refleksji pedagogicznej.[13] Podobnie jak w polityce społecznej czy gospodarczej, tak i w praktyce pedagogicznej problematyka bezrobocia funkcjonować może w dwojaki sposób. Pierwszy to działania kompensacyjne i wspomagające, przeważnie o charakterze edukacyjnym, nastawione na bezrobotnych. Drugi to szeroko rozumiana profilaktyka pedagogiczna , której celem jest nie tyle zapobieganie bezrobociu, ile tworzenie postaw indywidualnego radzenia sobie z nimi dzięki wcześniejszym treningom zaradności.[14] Kogo nazywamy bezrobotnym ma znaczenie dla mierzenia poziomu bezrobocia oraz przyznawania zasiłków dla tych osób. Pod pojęciem bezrobotnego rozumie się osobę,  która jest zdolna i jest gotowa w każdej chwili ją podjąć w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole i nie mająca stałego źródła utrzymania, zarejestrowana w rejonowym Urzędzie Pracy. Bezrobocie polega na kumulowaniu się negatywnych cech położenia materialnego, społecznego i politycznego, zakłóca jej prawidłowy rozwój wywołuje niepokój i jest źródłem napięć społecznych, a nawet konfliktów. Jest powodem frustracji i degradacji człowieka i prowadzi do nędzy i braku szacunku dla samego siebie, ma duży wpływ na rodzinę, prowadzi do przestępczości stresu społecznego i politycznego. Jest głównym czynnikiem powodującym zagrożenie dotykające szczególnie ludzi młodych. Bezrobocie należy do problemów społecznych współczesnego świata jest to zjawisko, które jest w centrum debat społecznych, ekonomicznych i politycznych. Tak jak w ekonomii czy w teorii polityki społecznej, tak i w pedagogice refleksja nad problematyką bezrobocia  może dotyczyć trzech zasadniczych poziomów. Pierwszy to poziom jednostek. Obejmuje indywidualne reakcje na bezrobocie , poczynając od wartościowania samej pracy, a kończąc na ocenie własnych szans życiowych bezrobotnych. Drugi p...