SAMORZĄD I ADMINISTRACJA z 29 lutego 12 (nr 42).pdf

Środa 29 lutego 2012, nr 42 (3180) gazetaprawna.pl

samorząd

i administracja

prenumerata

najnowsze w serwisaCh

temat tygodnia

KsiegoWosC.gazetaPraWna.Pl

Osłabianie samorządów prowadzi do utraty

szansy na dogonienie Europy

C4-5

Gminy i miasta to największy inwestor w sektorze inansów publicznych w Polsce

– wynika z raportu „Finanse podsektora samorządowego w wybranych krajach OECD

w latach 1999 – 2010”. Dziwią więc działania rządu, ograniczające deicyt i dług

jednostek oraz przekazywanie kolejnych zadań bez zapewnienia odpowiednich

środków

podatki i cła

Faktura otrzymana faksem również

uprawnia do odliczenia Vat

do końca lutego należy złożyć Pit-8C

Węgiel dla mieszkań spółdzielczych

jest zwolniony od akcyzy

darowizny przekazane bezpośrednio

na rachunek dewelopera zwolnione

Czy dochód niepełnosprawnego

dziecka wpływa na ulgę prorodzinną

darowizna nieruchomości na cele

pożytku publicznego podlega odliczeniu

od 1 marca 2012 r. zmieni się

właściwość urzędów celnych dla akcyzy

nowy wzór zPP-1

w numerze

Komentarze

Rewolucja czy iluzoryczne oszczędności

rachunkowość

do końca lutego trzeba przekazać

KrBr formularz P11

obowiązkowe doskonalenie

zawodowe dla biegłych rewidentów

w 2012 r.

Minimalna suma gwarancyjna dla

umów ubezpieczenia oC zawieranych

przez biura rachunkowe w 2012 r.

Rząd pracowicie rozwiązuje problemy, które sam stworzył

Urzędnik decyduje, ale też i płaci

oświata

sfera budżetowa

odnawianie licencji programu

płacowego a wydatki strukturalne

Jeszcze tylko dziś radni mogą podjąć uchwałę

o likwidacji szkoły

Kadry.gazetaPraWna.Pl

Ekspert radzi

Czy obecne przepisy pozwalają rozsądnie wydawać

pieniądze na placówki oświatowe

Prawo energetyczne

prawo pracy

Pracownikowi trzeba dokładnie

określić zadania do wykonania

Czy pracownik, który pozostaje

w nieformalnym związku, ma

prawo do płatnych zwolnień w celu

załatwiania rodzinnych spraw

Założenia do planu zaopatrzenia w energię muszą zostać

uchwalone do 11 marca

ubezpieczenia

Kiedy można zmniejszyć podstawę

wymiaru składek wykazywanych

za osobę na wychowawczym

Kiedy przy obliczaniu zasiłku wszystkie

składniki wynagrodzenia, nawet stałe,

można potraktować jak zmienne

Poradnia samorządowa

Kiedy wójt nie pozwoli na zbiórkę publiczną

W jakim celu wydawane jest zaświadczenie

o samodzielności lokalu

wynagrodzenia

Czy przy ustalaniu wysokości

wynagrodzenia za czas pozostawania

bez pracy trzeba brać pod uwagę

podwyżki pensji

Jak ustalić opłatę za zezwolenie na sprzedaż alkoholu

orzecznictwo

bhp

Czy można oszczędzać

na ogrzewaniu biura

Organ ma 30 dni na sprzeciw od zgłoszenia budowlanego

sfera budżetowa

Wprowadzono zmiany

w wynagradzaniu pracowników

samorządowych

Jednostka nie ustala opłat za wydłużony pobyt u dziennego

opiekuna

Za tydzień Wywłaszczenie w orzecznictwie sądów administracyjnych Nadużycie przez obywatela prawa do informacji

Dziennik Gazeta Prawna, 29 lutego 2012 nr 42 (3180)

gazetaprawna.pl

komentarze

Rząd pracowicie rozwiązuje problemy,

które sam stworzył

Rewolucja

czy iluzoryczne

oszczędności

metropolitalnych i wdro-

żenie polityki miejskiej.

Istotne były także deklaracje

uznające konieczność pod-

niesienia rangi samorządu,

jako integralnej części ad-

ministracji publicznej

w zarządzaniu krajem, do-

strzegające potrzebę, by

samorząd stał się rzeczni-

kiem reform kraju – reform

planowanych w sposób

realistyczny z uwzględ-

nieniem możliwości

inansowych państwa i jed-

nostek samorządowych.

Deklaracje ministra Boniego

są właściwym wskaza-

niem kierunku polityki

rządu. Błędy biurokratycz-

nej centralizacji widoczne

w poprzedniej kadencji

rzutują jednak na wiary-

godność tych zapowiedzi.

Może więc celowe byłoby,

gdyby premier pan Tusk

znalazł czas (między spo-

tkaniami w sprawie ACTA

a tłumaczeniem się w spra-

wie Narodowego Centrum

Sportu) na spotkanie z re-

prezentantami korporacji

samorządowych. Byłoby to

podkreślenie, że program

ministra Boniego nie jest

tylko deklaracją wiary jed-

nego z ministrów.

Wspomniana wyżej pla-

nowana nowelizacja

ustawy o wspieraniu ro-

dziny i systemie pieczy

zastępczej jest projek-

tem poselskim. Poselski

też jest projekt ponowne-

go zcentralizowania decyzji

o likwidacji i przekształ-

ceniach samorządowych

szkół (uzależnienia decyzji

samorządów od opinii ku-

ratorium). W jednym i w

drugim przypadku niewia-

dome są intencje rządu:

czy chce on wzmacniać

czy osłabiać samorządność

lokalną.

W tym roku pojawią się

kolejne trudne problemy.

Samorządy województw

i powiatów mogą zostać

przytłoczone ciężarem

osztów związanych

z restrukturyzacją i oddłu-

żeniem szpitali. Obawiać

się także można perturba-

cji dotyczących utrzymania

i inansowania kolejowych

Przewozów Regionalnych.

Do tego dochodzą wciąż

otwarte spory o koszt utrzy-

mania i oświetlenia dróg

krajowych. Nadal aktual-

nym tematem jest ustalenie

standardów usług eduka-

cyjnych i związana z nimi

wysokość przekazywanych

subwencji. W tych wszyst-

kich sporach nie jest tak,

że samorządy lekceważąc

sytuację inansową kraju

domagają się zwiększe-

nia swoich dochodów, by

potem marnować pieniądze

na biurokrację. Ustawowo

przekazano samorządom

część zadań publicznych.

Niezbędne jest więc zapew-

nienie im środków na ich

realizację. To jest obowiązek

niepodlegający dysku-

sji. Oszczędności można

wymusić, standaryzując

i obliczając koszty realizacji

tych zadań. Ale nie można

działać po uważaniu, lekce-

ważąc matematykę. Jestem

przekonany, że minister

Boni rozumie problemy

samorządów i będzie ich

dobrym partnerem.

Chciałby to samo za rok po-

wiedzieć także o innych

ministrach.

Jarosław

Kapsa

Urząd Miasta

Częstochowy

dr Mirosław

Pawełczyk

radca prawny, partner

zarządzający w Kancelarii Radców

Prawnych Pawełczyk & Szura

w Katowicach

P o raz pierwszy w III

nadzieję, że pozycja mi-

nistra w rządzie będzie

wystarczająco silna, by

mógł spełnić swoje zapo-

wiedzi. Na posiedzeniu

Komisji Wspólnej Rządu

i Samorządu, które odbyło

się 22 lutego, minister

Boni przedstawił budują-

cy program działań. Zakłada

on m.in.: wzmocnienie

możliwości inansowych

samorządu, zmiany ustro-

RP mamy kontynu-

ację pracy rządu po

wyborach i to już

rzutuje na ocenę pierwszego

okresu jego pracy. Jest jak

w żarcie ś.p. Kisielewskiego

o socjalizmie: rząd pracowi-

cie rozwiązuje problemy,

które sam stworzył.

Problemem najbardziej

zapalnym na linii rząd

– samorząd stały się – także

przez rząd stworzone

– limity zadłużenia. Tego

typu problemów można

wymienić więcej, jak choćby

niekonsekwencja w

obniżaniu wieku szkolnego,

nierealna pod względem

inansowym ustawa

z 9 czerwca 2011 r.

o wspieraniu rodziny

i systemie pieczy zastępczej

– Dz.U. nr 149, poz. 887

z późn. zm. (w Sejmie

rozpoczęły się już prace nad

jej nowelizacją), czy pilna

potrzeba rekompensowania

w dochodach samorządów

wzrostu podatków i danin

(VAT i składki rentowej).

Stąd z ostrożnym pesymi-

zmem można patrzeć w

przyszłość.

Światłem w tunelu jest

powierzenie spraw sa-

morządowych panu

Michałowi Boniemu i jego

Ministerstwu Administracji

i Cyfryzacji. Miejmy

Ś wiatowy kryzys

i nie do pominięcia. Może

też stanowić argument

w dyskusji o tym,

jaki powiat należy zlikwi-

dować, a jaki nie.

Jeżeli w decyzjach

redukcji powiatów prze-

ważającą wagę będą

miały względy politycz-

no-układowe, to przy

niewiadomej, jaką jest

układ sceny politycz-

nej, problem likwidacji

powiatów należy roz-

patrywać jako odległą

przyszłość. Mając na

uwadze złą jakość i wolne

tempo prowadzenia prac

legislacyjnych w naszym

parlamencie, przynaj-

mniej w okresie bieżącej

jego kadencji pomysł li-

kwidacji powiatów można

zakwaliikować jako pro-

jekt dalekiej przyszłości.

Podsumowując, przy

nadchodzących „latach

chudych” nie stać nas

na decyzje złe lub nietra-

ione. Jednym z efektów

i końcowych problemów

związanych z likwidacją

powiatów może być także

rozrost biurokracji. Może

się bowiem bardzo mocno

zwiększyć zatrudnienie

w administracji. Podczas

gdy dzisiaj np.: wydział

komunikacji starostwa za-

trudnia ok. 6 – 7 osób, po

likwidacji powiatu trzeba

będzie przenieść te funkcje

do gmin. W związku z tym

wydaje się, że likwidacja

powiatów może przynieść

tylko rozrost biurokracji,

co akurat zniweczy

szczytny cel, jakim jest

poszukiwanie oszczędno-

ści. Powiaty są obarczone

tak dużym zakresem obo-

wiązków, że ich likwidacja

zagrażałaby wielu in-

stytucjom, potrzebnym

mieszkańcom. Powiat

to nie tylko rada i inne

stanowiska, ale przede

wszystkim instytucje,

takie jak szpitale czy po-

licja, a to one przede

wszystkim decydują

o elementarnym kształ-

cie ustrojowym kraju.

Podział administracyjny

Polski, jaki teraz mamy,

jest wynikiem realizacji

interesów merytorycz-

nych. Kiedyś było tak, że

administracja rządowa

wykonywała wiele obo-

wiązków gmin. Ale było

to bardzo nieefektywne,

a urzędnicy nie byli zmo-

tywowani. Powrót do tego,

co już przecież było, nie

jest najlepszym pomysłem.

inansowy i

wywołany przez

niego kryzys

gospodarczy jest niezaprze-

czalnym faktem. Jego

skutki są odczuwalne

dla samorządów w takim

samym stopniu, jak dla

Skarbu Państwa czy

przedsiębiorstw. Budżet

stanowi centralny punkt

całego systemu inansów

publicznych i mimo

postępującej decentralizacji

zadań publicznych inanse

publiczne nadal pozostają

bardzo silnie scentralizo-

wane. Funkcjonowanie

całej sfery instytucji

publicznych – zarówno

rządowych, jak i samorzą-

dowych – zależne jest więc

od transferu środków

z budżetu państwa. Istnieje

zatem duże prawdopodo-

bieństwo, że oszczędności

osiągnięte z tytułu

postulowanej przez

niektóre środowiska

likwidacji powiatów

będą iluzoryczne, a koszty

reorganizacji zostaną

przerzucone na

mieszkańców.

Zdaniem zwolenników

likwidacji powiatów

głównym problemem do-

tyczącym powiatów jest

wysoki koszt ich funkcjo-

nowania. Na to wszystko

należy nałożyć kryzys

inansów publicznych.

Teraz pod przykrywką

redukcji kosztów postu-

luje się likwidowanie

wszystkiego po kolei, ale

czy z rozwagą i sensow-

nie, to już pozostaje pod

wielkim znakiem zapyta-

nia. Nie można bowiem

zapominać, że pracow-

nicy obsługujący powiat

to znacząca siła wybor-

cza. Identycznie dzieje

się z KRUS. Nic się nie

robi – trochę ze strachu,

trochę z wyrachowania

polityczno-wyborczego,

ale i też z powodu nie-

mocy. Próba szukania

związku między funk-

cjonowaniem powiatu

a nadmiernym obciąże-

niem budżetu państwa

jest pozbawiona logiki,

a poszukiwanie na siłę

argumentów w tym za-

kresie jest śmieszne

i nieuzasadnione. Jeżeli

przy likwidacji powiatów

będą brane pod uwagę

wskaźniki i argumenty

ekonomiczno-społeczne,

to styl i jakość zarządza-

nia powiatem będą ważne

Samorządy

domagają się

zwiększenia

swoich dochodów

nie dlatego,

że lekceważą

sytuację inansową

kraju. Ustawowo

przekazano im

część zadań

publicznych,

więc niezbędne

jest zapewnienie

środków na ich

realizację

jowe w samorządach,

zracjonalizowanie podzia-

łu terytorialnego, ustawowe

umocnienie roli obszarów

ŁS

Urzędnik decyduje, ale też i płaci

podmiot odpowiedzialny

na podstawie art. 417 k.c.

za szkody wyrządzone

przy wykonywaniu władzy

publicznej) wypłacił od-

szkodowanie, bo został do

tego zobowiązany prawo-

mocnym wyrokiem sądu

lub ugodą zawartą przed

sądem,

– zawinione działanie

lub zaniechanie urzędni-

ka spowodowało rażące

naruszenie prawa, potwier-

dzone na przykład decyzją

ostateczną stwierdzają-

cą nieważność poprzedniej

decyzji czy wyrokiem sądu

administracyjnego stwier-

dzającego przewlekłość

postępowania lub uchylają-

cym decyzję ostateczną.

Co istotne, w orzeczeniach

lub decyzjach musi być

wskazany rażący charak-

ter naruszenia. Na równi

z tą przesłanką traktuje się

także wydanie decyzji bez

podstawy prawnej.

Orzekając o winie umyśl-

nej urzędnika, sąd

zasądza od niego od-

szkodowanie w pełnej

wysokości na rzecz organu.

Jeśli szkoda jest wyrządzo-

na nieumyślnie, wówczas

odszkodowanie należą-

ce organowi nie może

przekroczyć 12-krotno-

ści wynagrodzenia (lub

uposażenia) urzędnika.

W porównaniu z kodeksem

pracy, który określa odpo-

wiedzialność majątkową

pracowników w stosunku

do pracodawców, granica

odpowiedzialności urzęd-

ników jest znacznie

wyższa. W przypadku

winy nieumyślnej pracow-

nicy mogą odpowiadać

wyłącznie do wysokości

3-krotności uzyskiwanego

wynagrodzenia.

Przed wejściem w życie ww.

ustawy o odpowiedzialności

majątkowej funkcjonariu-

szy publicznych uzyskanie

odszkodowania od Skarbu

Państwa albo jednostki sa-

morządu terytorialnego było

prawie niemożliwe. Obecnie

obowiązujące przepisy nie

są i z pewnością nie będą

wykorzystywane często.

Każdy urzędnik, który

wydaje decyzje, powinien

jednak pamiętać, że istnie-

ją realne środki pozwalające

na pociągnięcie go do odpo-

wiedzialności majątkowej za

wydane decyzje.

Filip

Poniewski

adwokat w Kancelarii KSP

Legal & Tax Advice

Z asady odpowiedzial-

w charakterze organu

administracji publicznej lub

z ich upoważnienia,

członków kolegialnego

organu administracji

publicznej, osób wykonują-

cych w urzędzie organu

administracji publicznej

pracę w ramach stosunku

pracy, stosunku służbowego

lub umowy cywilnoprawnej,

biorących udział w prowa-

dzeniu sprawy rozstrzyga-

nej w drodze decyzji lub

postanowienia przez taki

organ.

Aby doszło do pociągnięcia

urzędnika do odpowiedzial-

ności majątkowej, muszą

łącznie wystąpić następują-

ce zdarzenia:

– podmiot odpowie-

dzialny za szkodę

(odpowiednio Skarb

Państwa, jednostka samo-

rządu terytorialnego lub

ności urzędników za

wydawane decyzje

zostały uregulowane

w obowiązującej od 17 maja

ub.r. ustawie z 20 stycznia

2011 r. o odpowiedzialności

majątkowej funkcjonariuszy

publicznych za rażące

naruszenie prawa (Dz.U.

nr 34, poz. 173). Chodzi tu

przykładowo o odpowie-

dzialność majątkową

urzędników, którzy

doprowadzili do rozpozna-

nia odwołania złożonego

po terminie. Ustawa

wyłącza stosowanie innych

przepisów odrębnych

w zakresie odpowiedzialno-

ści majątkowej, np.

przepisów kodeksu pracy

czy też reguł ogólnych

zawartych w kodeksie

cywilnym w odniesieniu do:

osób działających

Samorząd

i adminiStracja

Redaktor prowadzący:

Julita Karaś-Gasparska

tel. 22 530 44 31

julita.karas@infor.pl

prenumerata

MP S

Dziennik Gazeta Prawna, 29 lutego 2012 nr 42 (3180)

gazetaprawna.pl

OŚWIATA

Jeszcze tylko dziś można zdecydować się na likwidację szkoły

Proces zamknięcia placówki oświatowej rozpoczyna się od podjęcia uchwały przez radnych. Na tym jednak

nie koniec. Później trzeba zawiadomić kuratora, rodziców, a następnie do końca maja zwolnić nauczycieli

nięcia pisma w tej sprawie

do kuratora oświaty

n rodziców uczniów – do-

wodem na skuteczne po-

wiadomienie rodziców

uczniów jest np. wysłanie

indywidualnych zawiado-

mień za poświadczeniem

odbioru

n związki zawodowe.

Trzeba jednak zaznaczyć,

że na podstawie art. 19 ust.

2 ustawy z 23 maja 1991 r.

o związkach zawodowych

(t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 79, poz.

854 z późn.zm.) gminy obo-

wiązane są do zasięgania opi-

nii związków zawodowych

odnośnie do założeń i pro-

jektów aktów prawnych,

jeżeli obejmują one zakres

przedmiotowy działalności

związku. Tak więc do zaopi-

niowania przez właściwe

organy statutowe związku

zawodowego powinien zo-

stać skierowany także pro-

jekt uchwały o zamiarze li-

kwidacji szkoły lub placówki

oświatowej wraz z uzasad-

nieniem.

Naczelny Sąd Admini-

stracyjny w uchwale z 29 li-

stopada 2010 r. (I OPS 2/10)

nie wskazał, która z uchwał:

o zamiarze czy o likwidacji

placówki podlega zaopinio-

waniu. Jednakże zgodnie

z tezą wyrażoną w uzasad-

nieniu większe realne zna-

czenie ma opinia do projektu

uchwały o zamiarze likwi-

dacji. Obowiązek zasięgania

przez organy samorządu

terytorialnego opinii odpo-

wiednich władz statutowych

związków zawodowych doty-

czy założeń lub projektów ak-

tów wykonawczych do ustaw,

podejmowanych przez orga-

ny samorządu terytorialnego

w wykonaniu szczegółowej

delegacji ustawowej, jeżeli

treść tych aktów odnosi się

wprost do przedmiotu dzia-

łalności związków zawodo-

wych. Mając powyższe na

względzie, rada gminy nie

ma już obowiązku opinio-

wać z oświatowymi związ-

kami zawodowymi uchwały

o likwidacji.

mi umowy o pracę do końca

maja. Musi jednak pamię-

tać, że stosownie do art. 20

ust. 5a ustawy z 26 stycznia

1982 r. - Karta Nauczyciela

(t.j. Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz.

674 z późn. zm.) o zamiarze

wypowiedzenia nauczycie-

lowi stosunku pracy trzeba

zawiadomić reprezentującą

nauczyciela zakładową or-

ganizację związkową, a ta

w terminie 7 dni od dnia

otrzymania zawiadomie-

nia może zgłosić na piśmie

dyrektorowi szkoły umo-

tywowane zastrzeżenia.

Wszystkie umowy powinny

wygasnąć z końcem sierp-

nia. Nauczyciele mianowa-

ni mają przy tym prawo do

sześciomiesięcznej odprawy.

przykład

Kto przejmie realizację obowiązku nauki

Rada gminy podjęła uchwałę o zamknięciu dwóch szkół

podstawowych i jednego przedszkola. oświatowe związki

powiadomiły wojewodę, że gmina zapomniała określić, gdzie

trafią uczniowie z zamkniętych szkół. Sprawa ostatecznie trafiła

do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Ten wskazał, że

gmina w chwili podejmowania uchwały o zamknięciu placówki

musi pamiętać o uczniach, którzy tam uczęszczają. Sąd przy-

znał, że przesłanka zapewnienia nauki w szkole lub placówce

publicznej nie może być uzależniona od wystąpienia zdarzenia

przyszłego i niepewnego. Uchwała musi więc jednoznacznie

wskazywać szkołę publiczną, która przejmuje realizację spełnia-

nia obowiązku nauki dla dzieci ze zlikwidowanych placówek. To

samo odpowiednio dotyczy dzieci przedszkolnych. w rezultacie

sąd z powodu takiego błędu uchylił uchwałę. Gmina nie może

więc już w tym roku zamknąć tych placówek. Całą procedurę

musi rozpocząć na nowo od następnego roku szkolnego.

artur radwan

artur.radwan@infor.pl

Do końca lutego, czyli tyl-

ko jeszcze dziś, radni mogą

podjąć uchwałę o zamiarze

zamknięcia placówki oświa-

towej. Podjęcie takiej uchwa-

ły to dopiero pierwszy krok

w procedurze wygaszania,

która ostatecznie zostanie

zamknięta z końcem roku

szkolnego, czyli 31 sierpnia.

Samorząd może też zdecydo-

wać się na przekazanie szko-

ły stowarzyszeniu. Dotyczy

to jednak tylko małych szkół

– do 70 uczniów i odmiennie

niż w przypadku likwidacji,

ostatecznie decyduje o tym

kurator oświaty.

Kurator opiniuje jedynie

możliwość przekazania

szkoły osobie izycznej lub

prawnej. Gdy opinia jest po-

zytywna, gmina może pod-

pisać umowę o przekazaniu

z uprawnionym podmiotem.

Nie ma wymogu opiniowa-

nia przez kuratora samej

umowy w sprawie przeka-

zania, która jest zawierana

miedzy gminą a stowarzy-

szeniem.

Drugim sposobem jest do-

ręczenie przez wójta projek-

tu uchwały o przekazaniu

szkoły. Następnie kurator

opiniuje projekt w tym sa-

mym terminie. Po uzyskaniu

pozytywnej opinii uchwała

może zostać podjęta przez

radę.

Nie jest konieczne podej-

mowanie oddzielnej uchwa-

ły o samym zamiarze prze-

kazania placówki. Umowa

zawierana między gminą

a stowarzyszeniem powin-

na w szczególności określać

obwód szkoły lub warunki

przyjmowania uczniów, wa-

runki korzystania z mienia

przejętej szkoły lub placów-

ki, tryb kontroli przestrze-

gania umowy oraz warunki

i tryb rozwiązania umowy

za wypowiedzeniem. Prze-

kazanie szkoły może nastą-

pić w dowolnym okresie.

Oznacza to, że przekazanie

nie musi nastąpić z dniem

rozpoczęcia roku szkolnego

(1 września).

Podobnie jak przy likwida-

cji, gmina jest obowiązana

przynajmniej pół roku wcze-

śniej powiadomić pracowni-

ków szkoły oraz związki za-

wodowe o podjęciu decyzji

o przekazaniu szkoły.

Na podstawie umowy

o przekazanie stowarzysze-

nie jest zobowiązane z dniem

przejęcia szkoły lub placów-

ki zaproponować nauczycie-

lom na piśmie nowe warun-

ki pracy i płacy. Brak zgody

pedagoga na zaproponowa-

ne warunki oznacza wypo-

wiedzenie umowy z zacho-

waniem trzymiesięcznego

okresu wypowiedzenia. Sto-

warzyszenie, które poprowa-

dzi szkołę, nie będzie musia-

ło zatrudniać nauczycieli na

podstawie Karty Nauczycie-

la. Wystarczy zwykła umowa

o pracę.

Trzeba poinformować

Zgodnie z art. 59 ust. 1 i 2

ustawy z 7 września 1991 r.

o systemie oświaty, jeżeli or-

gan prowadzący szkołę ma

zamiar ją zlikwidować, ma

obowiązek co najmniej sześć

miesięcy przed terminem li-

kwidacji zawiadomić o takim

zamiarze:

n właściwego kuratora

oświaty – datą, od której

trzeba liczyć bieg sześcio-

miesięcznego terminu,

jest dzień podjęcia uchwa-

ły o zamiarze likwidacji

szkoły, a nie np. data wpły-

Gdy uczniów jest mało

Gdy uczniów w klasie jest za-

ledwie kilku, to taki uczeń

kosztuje gminę wielokrot-

ność subwencji oświato-

wej W przypadku gdy gmi-

ny nie stać na utrzymanie

małej szkoły (w której uczy

się do 70 uczniów), bo koszt

jej utrzymania wzrasta np.

ze względu na małą liczbę

uczniów, to zamiast likwi-

dować taką szkołę, można ją

przekazać stowarzyszeniu.

Organ prowadzący szkołę

może zdecydować się na jej

przekazanie osobom izycz-

nym lub prawnym niebędą-

cym jednostkami samorządu

terytorialnego. Może to być

zatem stowarzyszenie rodzi-

ców powołane np. w celu za-

chowania określonej szko-

ły. Przekazanie następuje

na podstawie uchwały rady

gminy lub powiatu. Moż-

na tego dokonać w dwojaki

sposób.

Rada podejmuje uchwałę

o przekazaniu szkoły, któ-

rą przekazuje kuratorowi

oświaty. Ten wyraża swo-

ją opinię w terminie 14 dni

od dnia doręczenia uchwały.

Obligatoryjny termin

Po uzyskaniu opinii kuratora

oświaty gmina może podjąć

uchwałę o likwidacji szkoły

lub innej placówki. Opinia ta

nie jest jednak dla niej wią-

żąca. Terminem likwidacji

jest obligatoryjnie koniec

roku szkolnego.

Uchwała o likwidacji szko-

ły powinna zostać podjęta

w takim czasie, aby zgodnie

z przepisami prawa oświato-

wego przeprowadzić proce-

dury rozwiązania stosunku

pracy z zatrudnionymi na-

uczycielami i innymi pra-

cującymi tam osobami. Po

zamknięciu szkoły samo-

rząd musi zadbać o uczniów,

ustalić dla nich nową sieć

publicznych placówek i do-

stosować do nich obwody.

[przykład]

Warto wziąć po uwagę korzyści

Zyski z przekazania obiektu na rzecz stowarzyszenia:

n uniknięcie likwidacji szkoły,

n ochrona miejsc pracy dla nauczycieli,

n zakaz likwidacji szkoły przez nowy organ prowadzący,

n obowiązek ponownego przejęcia szkoły przez samorząd,

jeżeli nowy organ prowadzący nie będzie mógł jej dalej

prowadzić,

n nadzór nad jakością nauczania pozostaje w kompetencji

kuratora oświaty,

n właścicielem majątku szkoły nadal jest samorząd,

n dotację na każdego ucznia szkoła otrzyma z budżetu sa-

morządu od dnia jej przejęcia (szkoły powoływane w na-

stępstwie likwidacji otrzymywały dotację dopiero od

1 stycznia, a nie od momentu rozpoczęcia działalności).

Rozwiązanie umów

Samorząd, który skutecz-

nie podjął uchwałę o likwi-

dacji, musi zadbać o środki

na odprawy dla zwalnianych

nauczycieli. Z kolei dyrek-

tor powinien rozwiązać

z wszystkimi pracownika-

podstawa prawa

Art. 5 i 59 ustawy z 7 września 1991 r.

o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2004 r.

nr 256, poz. 2572 z późn. zm.).

ekspert radzi

Czy obecne przepisy pozwalają gminom rozsądnie wydawać pieniądze na oświatę

Czy samorządy mogą

wycofać się z likwidacji po

29 lutego 2012 r.? Jak zracjo-

nalizować wydatki, aby nie

likwidować szkoły? Co zrobić

z nauczycielami z likwidowa-

nej szkoły?

U stawa z 7 września

podjęcia kolejnych czynności

niezbędnych do skutecznego

przeprowadzenia całego

procesu. Podjęcie uchwały

intencyjnej nie decyduje

jeszcze o likwidacji,

a jedynie o jej zamiarze,

i organ prowadzący może

jeszcze z likwidacji zrezy-

gnować. Niedopełnienie

wszystkich procedur

niezbędnych do podjęcia

uchwały intencyjnej może

także spowodować stwier-

dzenie jej nieważności przez

organ nadzoru, a to oznacza

odłożenie likwidacji o rok.

Likwidacja jest nieuchronna

po podjęciu uchwały

likwidacyjnej.

Decyzje o likwidacji placó-

wek należą do tych, które

podejmuje się po szczegóło-

wej analizie sieci szkół, de-

mograii i kosztów, z pełną

świadomością skutków,

jakie niosą, i wrażliwości

obszaru działań, których

dotyczą. W istocie naj-

większy wpływ na wydatki

jących utrzymać placówkę,

np. poprzez wydzielenie

budynku i przeznaczenie

jego części na inną funkcję,

realizowanie zadań eduka-

cyjnych w klasach łączonych

czy łączenie szkół w zespół,

co w sposób istotny pozwala

ograniczyć wydatki na ad-

ministrację.

W dużym mieście szczegól-

nie wówczas, gdy funkcjo-

nuje na prawach powiatu,

łatwiej jest tworzyć sieć

wszystkich placówek i do-

stosowywać ich funkcje do

demograii i potrzeb miesz-

kańców. W wyniku analizy

sieci placówek, w których

uczniowie realizują obo-

wiązek szkolny i istnieje

konieczność ustalenia tzw.

rejonów szkół, samorząd

może też zmieniać rejoni-

zację, co pozwoli harmonij-

niej rozłożyć liczbę dzieci

w poszczególnych placów-

kach. Warto też podkre-

ślić, że w obecnym stanie

prawnym można uniknąć

procedury likwidacyjnej

i małą szkołę przekazać do

prowadzenia organizacji

pozarządowej.

Organ prowadzący powi-

nien monitorować losy

nauczycieli likwidowanej

szkoły. Nie dopuszczamy do

sytuacji, w której nauczy-

ciel otrzymuje odprawę

i jednocześnie znajduje za-

trudnienie w innej szkole.

W porozumieniu z dyrekto-

rami wszystkich placówek

przenosimy nauczycieli do

innych szkół i zapewnia-

my zatrudnienie pracowni-

kom administracji i obsługi,

by nikt z likwidowanej pla-

cówki nie czuł się pozosta-

wiony sam sobie. Ważne

też jest, by nie dopuścić do

konieczności likwidowania

dużej liczby placówek, gdyż

staje się wówczas niemoż-

liwe znalezienie zatrud-

nienia dla tak dużej grupy

osób.

Chciałabym, uznając

wartość oferty wielu szkół

i przedszkoli niepublicz-

nych, zwrócić uwagę na

brak regulacji prawnych,

które pozwoliłyby rozsądniej

wydawać ciągle za małe pie-

niądze na edukację. W wielu

krajach Europy samorząd

może nie wyrazić zgody na

rejestrację placówki niepu-

blicznej, uznając, że istnie-

jąca sieć placówek zapewnia

dobry dostęp do edukacji.

Taka możliwość pozwoliła-

by uniknąć sytuacji pozwa-

lającej na funkcjonowanie

szkół z 5 czy 7 uczniami lub

szkół ponadgimnazjalnych

dla dorosłych, w których

uczy się 15 uczniów, a także

takich, które otrzymują

dotację na kilkuset, a kilku-

nastu kończy edukację, kilku

zaś przystępuje do egzami-

nu dojrzałości. Zaoszczędzo-

ne w ten sposób pieniądze

zwiększyłyby subwencję ad-

resowaną do samorządów

i w pewnym stopniu ogra-

niczyłyby liczbę likwidowa-

nych szkół.

1991 r. o systemie

oświaty (t.j. Dz.U.

z 2004 r. nr 256, poz. 2572

z poźn. zm.) szczegółowo

reguluje procedury dotyczą-

ce likwidacji placówek

oświatowych. Do końca

lutego właściwa rada (gminy

lub powiatu) musi podjąć

uchwałę intencyjną, czyli

uchwałę o zamiarze likwida-

cji placówki, i dopełnić

wymaganych ustawą

czynności: zawiadomić

skutecznie rodziców lub

uczniów (dorosłych),

zasięgnąć opinii właściwego

kuratora oświaty i związków

zawodowych. Natomiast

uchwała o likwidacji

placówki niesie konieczność

EwA ŁowkiEl

wiceprezydent Gdyni,

zajmuje się m.in. oświatą

w oświacie ma liczebność

uczniów w oddziale, ale

procesy demograiczne po-

wodują, że organy prowa-

dzące mają coraz mniejszą

możliwość jej kształtowania.

Dotyczy to zarówno sytu-

acji, gdy w roczniku pojawi

się niewielu uczniów, ale

też gdy mamy ich np. 35

i nie sposób utworzyć tak

licznej klasy, co powodu-

je konieczność powstania 2

oddziałów. Można poszu-

kiwać rozwiązań pozwala-

Not. AR

Dziennik Gazeta Prawna, 29 lutego 2012 nr 42 (3180)

gazetaprawna.pl

Debata DGP

Osłabianie samorządów prowadzi do utraty szansy na dogonienie Europy

Prof. Elżbieta Chojna-Duch

Katedra Prawa Finansowego Wydziału Prawa

i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego,

członek Rady Polityki Pieniężnej

Prof. Michał Kulesza

kierownik Zakładu Nauki Administracji na Wydziale

Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego,

partner w Kancelarii Domański Zakrzewski Palinka

Prof. Eugeniusz Ruśkowski

kierownik Katedry Finansów Publicznych

i Prawa Finansowego Uniwersytetu

w Białymstoku

Dr Mirosław Czekaj

skarbnik Warszawy

Gminy i miasta to największy inwestor w sektorze

inansów publicznych w Polsce – wynika z raportu

„Finanse podsektora samorządowego w wybranych

krajach OECD w latach 1999 – 2010”. Dziwią

więc działania rządu ograniczające deicyt i dług

jednostek oraz przekazywanie kolejnych zadań

bez zapewnienia odpowiednich środków

ranych środkami unijnymi.

Oczywiście nastąpił też przy-

rost deicytu i długu, ale nie-

współmiernie mniejszy niż

przyrost nakładów inwesty-

cyjnych. Co więcej, jest to

deicyt okresowy i z czasem

wygaśnie. W 2010 r. deicyt

wyniósł 15 mld zł, za 2011 r.

będzie niższy i wyniesie ok.

10 mld. Dla nikogo nie powin-

no być też zaskoczeniem, że

w 2014 czy 2015 r. samorzą-

dy osiągną nadwyżki. To jest

zupełnie naturalne i wynika

z ich programów inwestycyj-

nych i prognoz inansowych,

bowiem samorządy będą ge-

nerowały w swych budżetach

środki na spłatę zadłużenia.

okazałoby się, że samorządy

łącznie planują go na pozio-

mie 12 mld, to automatycznie

doszłoby do cięć na poziomie

1,5 mld. Miałoby to poważne

skutki inansowe dla samorzą-

dów ograniczających deicyt,

choć po zakończeniu roku de-

icyt zrealizowany wyniósłby

– opierając się w wyliczeniach

na dotychczasowych tenden-

cjach – 7 mld, czyli znacznie

poniżej limitu.

Ponadto, wprowadzenie

limitowania deicytu było-

by trzecim mechanizmem

ograniczeń – po regule nie-

przekraczania przez wydatki

bieżące poziomu dochodów

bieżących i regule określania

zdolności do obsługi zadłuże-

nia przez poziom trzyletnich

kroczących tzw. nadwyżek

bieżących w sytuacji, gdy sa-

morządy nie działają już tyl-

ko na podstawie budżetu, ale

w oparciu o wieloletnie plany.

Warto zwrócić też uwagę

na ewentualne skutki limito-

wania deicytu z punktu wi-

dzenia kolejnej perspektywy

unijnej i realnych możliwości

wygospodarowania przez sa-

morządy odpowiednich środ-

o inansach publicznych – z 8

grudnia, z połowy lutego i z 20

lutego. Problem polega na gor-

secie iskalnym, który obecnie

został nałożony na jednostki

samorządu terytorialnego.

Polega on na obciążaniu nas

nowymi zadaniami bez pie-

niędzy lub zmiany kwaliikacji

zadania na własne.

Prof. Michał Kulesza: W mojej

ocenie postępowanie w taki

sposób, że najpierw przekazuje

się samorządom zadania, a na-

stępnie informuje, że dostaną

na nie 80 proc. środków, jest

skandaliczne, łamie konsty-

tucyjną zasadę adekwatności

i zasadę uwzględniania inte-

resów w toku. Samorządy nie

mają przecież możliwości po-

większenia dochodów, a kosz-

ty wykonania tych zadań są

sztywne. To są zadania prze-

jęte od rządu do realizacji i dla-

tego dotąd były inansowane

w 100 proc. dotacją na zadania

własne. Takie postępowanie

jest jednym z elementów nisz-

czenia samorządu.

Mówiąc obrazowo, to za-

rzynanie kury znoszącej zło-

te jajka. Oczywiście, moż-

ki samorządu terytorialnego.

Rzeczywiście z jednej strony

samorząd terytorialny obcią-

żony jest nowymi zadaniami,

co prowadzi do wzrostu za-

trudnienia, a z drugiej stro-

ny ograniczone w ostatnich

latach są jego wpływy budże-

towe. Obserwujemy co roku

zmiany legislacyjne, które

przyczyniają się do tego pro-

cesu. Wskazują one na spadek

dynamiki podstawowych do-

chodów podatkowych, które

są też udziałem budżetów sa-

morządów, choć utrzymuje się

ciągle znaczna różnica mię-

dzy ich planowanym a wyko-

nywanym wynikiem. Do spad-

ku dochodów przyczyniło się

też spowolnienie gospodarcze.

Struktura wpływów również

zmieniała się na niekorzyść

samorządów. Jednocześnie

nastąpił ogromny wzrost wy-

datków inwestycyjnych. Jak

wiadomo, w ostatnich latach

samorządy podjęły się na sze-

roką skalę realizacji wielu no-

wych projektów współinanso-

wanych ze środków unijnych.

Szczyt wykorzystania środków

z obecnej perspektywy inan-

sowej przypadał na lata 2010

i 2011. Spowodowało to wzrost

samorządowych wydatków

budżetowych. Rosnące zadłu-

żenie samorządu nie powinno

więc nikogo dziwić.

Obowiązuje jednak rów-

nocześnie nasz kraj, jako

kraj członkowski, zobowiąza-

nie wobec UE do ogranicza-

nia wskaźników iskalnych,

którego częścią jest też dei-

cyt budżetowy całego sekto-

ra publicznego. Zobowiązania

w zakresie ograniczania długu

i deicytu nie są jedynie dekla-

racjami. Musimy je wypełnić,

aby uniknąć sankcji inan-

sowych i aby wiarygodność

Polski była coraz wyższa. Za-

cieśnianie iskalne i optymali-

zacja zarządzania pieniędzmi

publicznymi jest konieczna,

zarówno na szczeblu rządo-

wym, jak i samorządowym.

Dr Mirosław Czekaj: Odnotowa-

ny w ostatnich latach spadek

dochodów z podstawowych

źródeł to wydarzenie bez

precedensu. Napływ środ-

ków unijnych na inansowa-

nie inwestycji nieco przysło-

nił te statystyki. Przykładowo

największa jednostka samo-

rządowa w Polsce – miasto

stołeczne Warszawa – z pod-

stawowych podatków: PIT,

CIT i PCC, nie osiągnęło jesz-

cze poziomu 2008 r. W ubie-

głym roku dochody z PCC były

o 17 proc. niższe niż w 2008 r.,

z CIT – o 28 proc. niższe, a z

PIT – o 2,4 proc. niższe. Łącz-

nie jest to nominalnie 8 proc.

mniej dochodów do dyspozycji

z tego źródła niż w 2008 roku,

mimo że realizacja zadań jest

obecnie bardziej kosztowna

niż w 2008 r.

Jaka jest rola

samorządów w Polsce

Prof. Michał Kulesza: Obecnie

jesteśmy w fazie recentrali-

zacji systemu samorządów

w Polsce, czyli ich osłabiania.

Proces ten przebiega falami.

Raz występuje fala decentra-

lizacji, wzmacniania roli jed-

nostek samorządowych, a po

niej następuje fala recentra-

lizacji. Takie zmiany można

zaobserwować od roku 1990.

O ile jednak w latach 90. tych

te fale następowały po sobie,

w związku z przejmowaniem

władzy na zmianę przez ugru-

powania postsolidarnościowe

i post-PRL-owskie, o tyle od

2001 r. do dziś trwa faza re-

centralizacji, a stała tenden-

cja osłabiania samorządu jest

niezależna od tego, kto aktu-

alnie sprawuje rządy. Widać

to w wielu dziedzinach, ale

w szczególności w prowa-

dzonej polityce ministerstw,

w tym głównie Ministerstwa

Finansów, która polega na

przerzucaniu ciężaru za dłu-

gi sektora rządowego na pod-

sektor samorządowy.

Co istotne, nie wiadomo, czy

taka polityka Ministerstwa Fi-

nansów jest w ogóle koniecz-

na, ponieważ okazuje się, że

proponowane ograniczenia na

dziś nie mają sensu, a w nie-

odległej przyszłości, gdy kryzys

zakończy się, będą miały bar-

dzo negatywne skutki inan-

sowe dla wielu samorządów,

zwłaszcza miast. Biorąc to pod

uwagę, trudno się dziwić, że

samorządy nie zgodziły się na

regułę wydatkową.

Prognozy dotyczące

długu i deicytu

Prof. Eugeniusz Ruśkowski: Inte-

resujące jest to, że samorzą-

dy nie zgodziły się na plany

ministra inansów, mimo że

twierdzą, że ich deicyt spad-

nie w tym roku poniżej 10

mld, a w 2013 r. poniżej 9 mld.

Skąd dyskusja w takim razie?

Dr Mirosław Czekaj: Problem

w tym, że zgodnie z propo-

zycją resortową mechanizm

reguły wydatkowej jest nasta-

wiony w pierwszej kolejności

na limitowanie deicytu pla-

nowanego, a dopiero w dru-

giej kolejności na limitowa-

nie faktycznie zrealizowanego

deicytu.

W sytuacji gdy samorzą-

dy będą powiększały deicy-

ty planowane, to weryikacja

względem limitu ustawowego

nastąpi pod koniec roku. Jeśli

nastąpi przekroczenie plano-

wanego deicytu ponad limit,

to samorządy będą praktycz-

nie zmuszone natychmiast

obniżyć plan wydatków, mimo

że już wcześniej zobowiązania

zostały zaciągnięte, a na ich

opłacenie zostały zapewnione

środki. Obniżenie planu wy-

datków uniemożliwi inanso-

wanie wcześniej zaciągniętych

zobowiązań, co spowoduje ko-

nieczność zapłaty odsetek i kar

umownych od niewykonanych

zobowiązań. Po zakończeniu

roku i podliczeniu wyników

wszystkich samorządów praw-

dopodobnie okaże się, że ogra-

niczenia nie były potrzebne,

ponieważ samorządy zrealizo-

wały o 40 proc. mniejszy dei-

cyt. Przykładowo, gdyby limit

deicytu ustalono na poziomie

10,5 mld, a pod koniec roku

Rola jednostek samorządu terytorialnego

została sprowadzona do formy

gospodarstw pomocniczych rządu

Dr Lesław Fijał: Po 19 latach pra-

cy w samorządzie mam poczu-

cie, że rola jednostek samo-

rządu terytorialnego została

sprowadzona do formy gospo-

darstw pomocniczych rządu.

ków własnych, szczególnie na

inansowanie programów in-

westycyjnych

na zjeść rosół, ale pojawia

się fundamentalne pytanie:

skąd weźmiemy drugą kurę?

Jeśli upadną samorządy, to

upadnie również aktywność

lokalna. Ten, kto doprowadzi

do unicestwienia tej podsta-

wowej cechy samorządu, jaką

jest aktywność gospodarcza

i społeczna oraz odpowie-

dzialność za sprawy publicz-

ne, będzie latami wymieniany

we wszystkich podręcznikach

historii.

Maciej Rapkiewicz: Oprócz roli

samorządów we wzroście go-

spodarczym poprzez dokony-

wanie wydatków inwestycyj-

nych warto także pamiętać

o znaczeniu w przyciąganiu

zagranicznych inwestycji

bezpośrednich, również we

współpracy ze specjalnymi

strefami ekonomicznymi.

Maciej Rapkiewicz: W Kanadzie

w ogóle nie ma prawnych li-

mitów ograniczających za-

dłużenie, a samorządy mogą

zadłużać się do granic ekono-

micznej wypłacalności. Uwa-

żam jednak, że w naszym sys-

temie nie byłoby to dobrym

rozwiązaniem z uwagi na wy-

soki moral hazard związany

z faktycznym brakiem moż-

liwości upadłości jednostki.

Mówiąc o reakcji samorzą-

dów na kryzys, powinniśmy

pamiętać, jak w tym czasie

działają spółki, w których

udział samorządu jest domi-

nujący, a one nie zawsze dzia-

łają tak jak przedsiębiorstwa

prywatne.

Dr Mirosław Czekaj: Polskie sa-

morządy nauczyły się pla-

nować długoterminowo,

wykorzystując wieloletnie

prognozowanie i wieloletnią

politykę długu. Przenoszą

coraz więcej decyzji inan-

sowych z poziomu rocznego

budżetu na poziom wielo-

letniej prognozy inansowej

umożliwiającej zaciąganie

wieloletnich zobowiąza, np.

inwestycyjnych. Przyczyniło

się to do wzrostu inwestycji,

w szczególności tych wspie-

Dr Lesław Fijał: Wspomniany

przeze mnie gorset iskal-

ny polega również na tym,

że bez konsultacji z samo-

rządem, przyjmując ustawę

o rozbudowie szerokopasmo-

wego internetu, dokonano

kuriozalnej zmiany w pra-

wie budowlanym. Budowlą

bowiem nie jest kabel w obu-

dowie położony w kanalizacji,

ale kabel swobodnie rzuco-

ny na ulicy już jest. W efek-

cie ten obudowany nie jest

opodatkowany podatkiem od

Prof. Elżbieta Chojna-Duch: Do-

skonalenie jakości zarządza-

nia inansami publicznymi

na wszystkich szczeblach za-

rządzania jest obecnie bar-

dzo ważnym i trudnym pro-

blemem, szczególnie w dobie

światowego kryzysu ekono-

micznego, którego skutki od-

czuwają także nasze jednost-

Dr Lesław Fijał: Dzielenie dei-

cytu, które proponuje resort

inansów, to kuriozum. Mi-

nisterstwo przedstawiło trzy

projekty nowelizacji ustawy

Dziennik Gazeta Prawna, 29 lutego 2012 nr 42 (3180)

gazetaprawna.pl

Debata DGP

Osłabianie samorządów prowadzi do utraty szansy na dogonienie Europy

Dr Lesław Fijał

skarbnik Krakowa

Maciej Rapkiewicz

członek zarządu Instytutu Sobieskiego

Dr Krzysztof. S. Cichocki

pracownik Instytutu Badań Systemowych

Polskiej Akademii Nauk

Dr Michał Bitner

adiunkt w Katedrze Finansów Publicznych

i Prawa Finansowego na Wydziale Prawa

i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

nieruchomości, a ten leżący

jest. Dla samorządu oznacza

to utratę znacznych wpły-

wów z podatku od nierucho-

mości. Zmiany tego rodzaju

są wprowadzane bez żadnej

konsultacji z samorządem.

Zostaliśmy również posta-

wieni w sytuacji, gdy 15 listo-

pada musieliśmy przedstawić

projekty naszych budżetów.

Minister inansów zgodnie

z konstytucją i ustawą o inan-

sach publicznych, trzy miesią-

ce przed rozpoczęciem roku

budżetowego, przedłożył pro-

jekt ustawy budżetowej. Wy-

słał nam informację o wiel-

kości dochodów z PIT oraz

wielkości dotacji i subwencji.

Następnie w grudniu dokonał

podmianki, o której nie mó-

wią ani konstytucja, ani usta-

wa o inansach publicznych.

Przepisy określają jedynie, że

w wyjątkowych przypadkach

możliwe jest późniejsze przed-

łożenie projektu, a więc wpro-

wadzenie autopoprawki. Inny-

mi słowy, nie można istotnie

zmienić projektu budżetu,

a obecny rząd go podmienił.

Miasto natomiast na podsta-

wie starych danych uchwaliło

budżet i oszacowało o 20 mln

zł mniejsze wpływy z CIT, niż

to wynikało z przyjętej stopy

wzrostu gospodarczego. Obec-

nie czekamy, kiedy minister

przyśle nam nowe wielkości.

A za chwilę będzie już trzeci

miesiąc roku.

Kolejna sprawa świadcząca

o braku szacunku dla spraw

samorządu to słynne rozpo-

rządzenie ministra inansów

z 23 grudnia 2010 r., zwane

pakietem wigilijnym, obec-

nie powtórzone 28 grudnia,

ale opublikowane 31 grudnia

o godz. 20.41 w internecie.

Każe ono zaliczać do długu

umowy wieloletnie z okre-

ślonych tytułów, które z kolei

mamy przedstawione w wie-

loletnim planie inansowym

i na nie są wskazane źródła

inansowania. A więc do dłu-

gu dwa razy mamy zaliczać

to samo? Nie rozumiem logi-

ki tego postępowania. Spra-

wa z deicytem samorządów

jest absurdalna i dziwię się,

że strona samorządowa pod-

jęła dyskusję na temat reguły

wydatkowej.

nie – nie w porządku, choć

samo ujawnienie w limitach

długu kredytu kupieckiego

oceniam pozytywnie.

przedzających rok budżetowy.

Jeśli tylko uwzględnimy po-

przednie lata, to w związku

z kryzysem nadwyżka opera-

cyjna w relacji do dochodów

wielu samorządów drastycz-

nie spadnie. Oznacza to, że sa-

morządy będą musiały mocno

ograniczyć swój dług, a część

tego długu przeznaczana jest

na udział własny przy pozyski-

waniu środków europejskich.

Reguła uwzględniająca tylko

zachowanie się samorządów

w przeszłości ogranicza wie-

le z nich i spowoduje, że nie

będą premiowane samorzą-

dy, które zwiększają nadwyżkę

operacyjną i efektywnie zarzą-

dzają środkami. Jeśli w roku

budżetowym albo w roku na-

stępnym planu wieloletnie-

go nadwyżka będzie coraz

większa, to one i tak przez

okres dwóch lat będą musia-

ły ograniczyć zadłużenie i zre-

zygnować z wielu środków UE,

z których mogłyby inansować

rozwój infrastruktury i popra-

wiać poziom usług.

się o tym, aby skompenso-

wać ubytki w dochodach tych

gmin, na których terenie sze-

rokim gestem rzucono te róż-

ne formy ochronne, głównie

w ramach programu Natura

2000. Dla mnie oczywiste jest,

że za chwilę będziemy zbierać

rozlane mleko.

nych w Polsce. Prawdopodob-

nie lata 2013 – 2015 będą lata-

mi zakończonymi nadwyżką

podsektora. Jeżeli następ-

nie będziemy mieli powtór-

kę z okresu 2007 – 2013, tzn.

projekt Komisji Europejskiej

zostanie zrealizowany i na i-

nansowanie polityki spójności

zostanie przeznaczonych 360

mld euro, to prawdopodob-

nie problem wróci. Będzie to

jednak tym razem problem

deicytu ograniczonego przez

nową regułę. Pojawi się więc

problem braku możliwości

korzystania z tych środków.

planach. Wydatki mogą też

rosnąć.

Druga kwestia to zarządza-

nie samorządami. Możliwo-

ści ograniczenia wydatków

są ograniczone, ale nie zna-

czy to, że ich nie ma. Czasem

wystarczy, aby jednostka po-

prawiła nieefektywne proce-

dury. Bywa na przykład tak,

że dług wynosi 150 zł, a pro-

cedura jego odzyskania polega

na tym, że księgowa w samo-

rządzie ma cztery razy wysłać

wezwanie do zapłaty. To ge-

neruje tylko koszty i nie ma

nic wspólnego z efektywno-

Prof. Eugeniusz Ruśkowski: Pro-

jektowana ustawa odnosząca

się do redukcji samorządowe-

go deicytu budżetowego na

2012 r. ma wejść w życie pod

koniec pierwszego kwarta-

łu tego roku. Jej pierwotny

projekt Ministerstwo Finan-

sów opublikowało w grudniu

2011 r. Ingerencja w samo-

dzielność inansową samorzą-

dów i w ich budżety w połowie

roku jest czymś niebywałym

z punktu widzenia prawidło-

wej legislacji. Jeszcze miesiąc

temu liczyliśmy się z wylicze-

niami Krajowej Rady Regio-

nalnych Izb Obrachunko-

wych, z których wynikało, że

samorząd terytorialny musi

zredukować swoje inwesty-

cje o kwotę rzędu 5 – 6 mld

zł. To samo potwierdzał Zwią-

zek Gmin Wiejskich RP. Mimo

wszystko ustawa miała wejść

w życie. Taka ustawa narusza

samodzielność samorządu te-

rytorialnego i proporcjonal-

ność redukcji deicytu z sekto-

rem rządowym. Samorząd nie

powinien w ogóle podejmo-

wać dyskusji na temat próby

wprowadzenia niekonstytu-

cyjnych przepisów.

Pomimo wprowadzania

dodatkowych ograniczeń

samodzielności inansowej

jednostek samorządu tery-

torialnego mocniejsze jed-

nostki jakoś wyjdą na swoje,

ale obawiam się, że wkrótce

będziemy dyskutować o likwi-

dacji białych plam w systemie

jednostek samorządu teryto-

rialnego, którymi będą słabe

samorządy niemające środ-

ków na wkład własny i rozwój.

Dr Lesław Fijał: Według mnie

decentralizacja inansów pu-

blicznych, niezależnie od tego,

co się pod tym pojęciem kryje,

sprowadza się do decentraliza-

cji deicytu budżetu państwa.

A skoro tak, to rozprawa nad

rozmiarem deicytu jest nie-

zmiernie ważna, ale na temat

deicytu jako pojęcia genera-

lizującego różne sytuacje. Dla

mnie ważna jest treść ekono-

miczna deicytu – samorzą-

dów i tej generowanej przez

budżet państwa. Jeśli będziemy

generalizować i mówić, że to

jest jeden deicyt, to jesteśmy

w błędzie. Gospodarce i temu

państwu zrobimy więcej nie-

szczęścia niż dobrego. Dlatego

w zależności od tego, jaka jest

treść deicytu, powinny być od-

rębne metody jego oceny i me-

tody postępowania nawet wo-

bec Komisji Europejskiej, jeśli

ktokolwiek się zobowiązał, że

będzie go tak ograniczał. Bo go

ograniczy, generalizując, a to

zniszczy rynek.

Przekazywanie zadań bez inansowania

to zarzynanie kury znoszącej złote jajka

Chciałem na koniec powo-

łać się na przykład jednego

z kantonów szwajcarskich

– Fryburga. Rzeczywiście ma

on bardzo surową regułę do-

tyczącą równoważenia budże-

tu, ale wskazuje na sytuacje

wyjątkowe. Jedną z takich sy-

tuacji jest przypadek, w któ-

rym PKB przez dwa kolejne

trymestry spada. Bez takiej

reguły wyjątkowej, dotyczą-

cej np. przepływów unijnych,

szansa na rozwój może zostać

zaprzepaszczona.

ścią. Można również szukać

oszczędności na różnych po-

lach, np. ubezpieczeń. Fran-

cja czy Finlandia są krajami,

w których jednostki samo-

rządowe tworzą towarzystwa

ubezpieczeń wzajemnych, co

obniża wydatki na ubezpie-

czenia. Jeżeli jednostka jest

duża, tworzy takie towarzy-

stwo samodzielne, a mniejsze

samorządy kooperują ze sobą

i wspólnie tworzą takie pod-

mioty. U nas to nie istnieje.

Ponadto, w sytuacji gdy bra-

kuje pieniędzy, powinno się

myśleć o poważnych zmia-

nach w obowiązującym sys-

temie. W mojej ocenie warto

rozważyć likwidację powiatów.

Podział na dwie grupy

Prof. Michał Kulesza: Samorzą-

dy już dziś można podzielić na

dwie wyraźne grupy. Są samo-

rządy – głównie miejskie i wo-

jewódzkie – które jakoś dają

sobie radę. Są też samorządy

– głównie wiejskie i powiato-

we – które dryfują w zupełnie

inną stronę. Gdybyśmy wzię-

li statystyki samorządów, to

mamy ok. 300 samodzielnych

miast, ok. 500 miast z gmina-

mi, 1700 gmin wiejskich i 300

powiatów. Tak naprawdę to je-

dynie wśród tych samodziel-

nych miast mamy istotną sta-

tystycznie liczbę jednostek,

których sytuacja inansowa

jest dobra. Większość samo-

rządów w Polsce stacza się na

pozycję gmin i powiatów, któ-

re ja nazywam socjalnymi, czy-

li takimi, które nadal żyją, bo

nie dało się umrzeć. Ale żyją

z zasiłków rządowych, czyli

tej subwencji wyrównawczej.

Jest też w Polsce ok. 1 tys. gmin

wiejskich, które tkwią w świe-

cie absurdu, ponieważ znaczna

część ich terenu to chronione

obszary przyrodnicze różnego

rodzaju. I tych gmin nie stać

na nic, bo nie mają żadnych

dochodów publicznoprawnych

ani prywatnoprawnych, a lu-

dzie chcą mieć normalną szko-

łę czy drogi. Polska wprowadza

te tereny chronione swobodną

ręką, ale zupełnie zapomina

Dr Michał Bitner: Chciałem

zwrócić uwagę na dwa za-

gadnienia. Jedno wynika z ra-

portu i dotyczy nierównowagi

między dynamiką wydatków

bieżących i dochodów bieżą-

cych. Nie zaobserwowaliśmy

niczego niepokojącego, jeżeli

chodzi o dynamikę wydatków

bieżących. Ona utrzymuje się

na średnim poziomie, który

występuje w Polsce od wielu

lat, i to pomimo dokładania

nowych zadań. Nie można

więc powiedzieć, że samorzą-

dy relatywnie nie oszczędza-

ją. To zjawisko załamania sto-

sunku nadwyżki operacyjnej

do dochodów wiąże się więc

nie ze wzrostem wydatków

bieżących, tylko z drastycz-

nym spadkiem dochodów.

Drugą kwestią jest dynamika

procesu inwestycyjnego w sa-

morządach i jego cykliczność.

Prof. Ruśkowski przewrotnie

pytał, po co ta nowa regula-

cja, skoro za 2 – 3 lata deicyt

zamieni się w nadwyżkę. To,

że ona pojawia się, ma jed-

noznaczny związek z cyklem

realizowania projektów unij-

Prof. Michał Kulesza: Rozma-

wiamy nie tylko o deicycie,

ale o historycznej szansie,

jaką Polska dostaje w ciągu

tej dekady, o charakterze cy-

wilizacyjnym. Z jednej strony

mamy tę szansę, a z drugiej

zobowiązania ministra inan-

sów wobec Unii Europejskiej.

To gdzie jesteśmy? Przedsta-

wiony raport wywołuje nie-

zmiernie wiele tego typu re-

leksji, tym bardziej że jest to

opracowanie bardzo rzetelne.

Moim zdaniem należy

wreszcie rozpocząć poważ-

ną debatę na temat inanso-

wania samorządów oraz tej

szansy historycznej. Albo ją

zawalimy, albo wykorzystamy.

Prof. Michał Kulesza: Artykuł 10

ustawy o gospodarce komu-

nalnej pozwala gminom po-

dejmować działania poza sferą

użyteczności publicznej, m.in.

w zakresie budowania instytu-

cji ubezpieczeniowych i ban-

kowych. Takie projekty były,

tylko parlament ich nie przy-

jął. To nie jest tak, że samorząd

zaniedbał sprawę. Samorząd

spotyka się ze szklaną ścianą.

Dobrze by było, gdyby działo

się tak, jak pan mówi. Szczerze

mówiąc, jeśli samorząd słyszy,

że ma się starać o racjonali-

zację swoich wydatków, a z

drugiej strony widać, że rząd

robi wszystko, by te wydatki

były nieracjonalne, to powstaje

trudna sytuacja. Państwo jest

obowiązane działać w sposób

przejrzysty i przyjacielski,

wspierając działania proro-

zwojowe.

Dr Krzysztof Cichocki: Sprawdzi-

liśmy, jak wygląda adekwat-

ność środków do zadań. Weź-

my pod uwagę np. wydatki

na edukację wszystkich jed-

nostek samorządów ogółem

i miast na prawach powiatu.

Okazało się, że wydatki te są

o 38 – 40 proc. wyższe niż wy-

sokość subwencji edukacyj-

nej. Samorządy rzeczywiście

muszą dokonywać cudów, by

zarządzać wydatkami bieżą-

cymi, ale nie pozostaje to bez

wpływu na wydatki inwesty-

cyjne, na deicyt oraz dług.

Indywidualne reguły zadłu-

żenia zależeć będą od nadwyż-

ki operacyjnej z trzech lat po-

Maciej Rapkiewicz: Dużym czyn-

nikiem zagrożenia pozostaje

sytuacja międzynarodowa i w

streie euro. Jeśli mielibyśmy

tę drugą odsłonę poważnego

kryzysu, to w istotny sposób

wpłynie to na sytuację samo-

rządów. Będziemy mieli do

czynienia ze spadkiem do-

chodów w stosunku do tych

określonych w wieloletnich

Maciej Rapkiewicz: W mojej oce-

nie wprowadzenie przez mi-

nistra inansów rozwiązań

z krótkim vacatio legis jest

– mówiąc niezwykle delikat-

Debatę prowadzili i spisali:

Łukasz Zalewski i Tomasz Żółciak

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: