Olczak Agnieszka - Dziecko w internecie - zagrożenia i ochrona.pdf - psychologia internetu (virtualny świat) - bzylik

Agnieszka Olczak

agnieszka.olczak@interia.pl

Instytut Pedagogiki i Psychologii

Rafał Olczak

r.olczak@kmti.uz.zgora.pl

Katedra Mediów i Technologii Informacyjnych

Uniwersytet Zielonogórski

Zielona Góra

Dziecko w Internecie – zagro ň enia i ochrona

Internet stanowi niezwykle bogate Ņródło informacji, rozrywki, moŇliwoĻci

nawiĢzywania kontaktów. Dziħki globalnej sieci równieŇ edukacja uzyskała nowy wymiar

tworzĢc dostħp do nieprzebranych zasobów informacji i narzħdzi ułatwiajĢcych

poszukiwanie okreĻlonych danych [Gajda , 2003]. Jak wskazuje J. Delors [1998], nowe

technologie bħdĢ odgrywaę wiodĢcĢ rolħ w edukacji współczesnego społeczeıstwa.

By jednak przyniosły zakładane korzyĻci i przyczyniły siħ do rozwoju społeczeıstwa

uczĢcego siħ, koniecznoĻciĢ staje siħ wczesna edukacja w zakresie umiejħtnego

i bezpiecznego korzystania z nowych technologii, w tym zwłaszcza z Internetu. Jak kaŇde

Ņródło informacji Internet ma dobre i złe strony. Potrzebna jest swoista „edukacja

internetowa”, by łagodzię złe skutki a promowaę pozytywne. O tym, Ňe jest to niezwykle

waŇne, ĻwiadczĢ organizowane akcje edukacyjne, kampanie społeczne, np. Dziecko

w Sieci (www.dzieckowsieci.pl), kierowane do rodziców i nauczycieli. Wczesne uczenie

dzieci racjonalnego korzystania z Internetu jest koniecznoĻciĢ, zwłaszcza jeĻli przyjrzymy

siħ liĻcie zagroŇeı, z jakimi mogĢ zetknĢę siħ młodzi uŇytkownicy, a ograniczona

ĻwiadomoĻę dorosłych o niebezpieczeıstwach, jakie niesie za sobĢ nieumiejħtne

korzystanie z Internetu, a takŇe czħsto uboga wiedza na temat ochrony dzieci przed owymi

niebezpieczeıstwami sprawia, Ňe młodzi uŇytkownicy skazani sĢ na samodzielnĢ

penetracjħ zasobów globalnej sieci, uczenie siħ na błħdach oraz naraŇanie siħ na liczne

pułapki i zagroŇenia.

Spróbujemy ukazaę przykładowe moŇliwoĻci ochrony dzieci przed owymi

niebezpieczeıstwami. Uczynimy to na dwóch płaszczyznach – technicznej – przedstawimy

kilka propozycji filtrów i programów zaliczanych do grupy Parental Control oraz

pedagogicznej – zaproponujemy kilka skutecznych, jak nam siħ wydaje, sposobów, które

mogĢ przyczyniaę siħ do niwelowania zagroŇeı.

„Ciemne strony Internetu”

Internet uwaŇany jest za najbardziej demokratyczne medium, do którego dostħp

majĢ juŇ praktycznie wszyscy. TreĻci przekazywane przy jego pomocy sĢ tak róŇne, jak

róŇni sĢ jego uŇytkownicy. Sprawia to, Ňe „sieę, która miała łĢczyę ludzi i słuŇyę róŇnorodnĢ

i potrzebnĢ informacjĢ, zaczyna ich dzielię na jej zwolenników i przeciwników. Coraz wiħcej

jest tych, którzy doceniajĢc znaczenie społeczne, edukacyjne i naukowe Internetu, chcĢ

wprowadzię doı elementy cenzury czy raczej – upowszechnię systemy utrudniajĢce dostħp

do niektórych stron” [Juszczyk, 2000]. Mimo, iŇ pojħcie cenzury nie kojarzy siħ dobrze, staje

siħ ona niejako koniecznoĻciĢ w zwiĢzku z rozrastajĢcym siħ „smogiem informacyjnym”

oraz innymi zagroŇeniami, uwaŇanymi za „ciemnĢ stronħ Internetu” zwłaszcza, gdy do tej

globalnej sieci zaczynajĢ zaglĢdaę dzieci.

Lista owych zagroŇeı jest doĻę długa. W niniejszym opracowaniu skoncentrujemy

siħ w głównej mierze na kilku wybranych, takich jak:

1) szkodliwe oprogramowanie,

2) Internet jako Ņródło informacji dla przestħpców, oszustów i wyłudzaczy,

3) dostħp do treĻci pornograficznych,

4) pedofilia,

5) obrót danymi osobowymi.

Jednym z zagroŇeı wynikajĢcych z korzystania z Internetu jest róŇnego rodzaju

szkodliwe oprogramowanie, takie jak wirusy, spyware, czyli oprogramowanie szpiegowskie

czy teŇ dialery. Programy te bez wiedzy uŇytkownika instalujĢ siħ na jego komputerze

i sĢ wykorzystywane przez ich twórców do przeglĢdania danych, przechwytywania haseł,

numerów kart kredytowych, danych osobowych, czy w koıcu do niszczenia zawartoĻci

twardych dysków. Dialery, bħdĢce zmorĢ osób korzystajĢcych z połĢczeı modemowych,

po samodzielnym zainstalowaniu siħ na komputerze wykorzystujĢ fakt łĢczenia siħ

z Internetem, automatycznie przekierowujĢc w sposób niezauwaŇalny połĢczenia na

numery 0–700 ...

Kolejnym zagroŇeniem wobec dzieci w Internecie jest coraz szerzej

rozpowszechniajĢca siħ pornografia. Trafienie przez dziecko na takĢ stronħ nie wymaga od

niego Ňadnych umiejħtnoĻci, czy teŇ wiedzy w tym zakresie. Twórcy stron pornograficznych

stosujĢc najróŇniejsze metody, doprowadzajĢ do tego, iŇ otwierajĢ siħ one automatycznie.

ZnajĢc sposób działania wyszukiwarek, gromadzenia przez nie informacji na temat

zawartoĻci stron www istniejĢcych w Internecie, moŇna je (wyszukiwarki) w łatwy sposób

oszukaę. Witryny z zawartoĻciĢ pornograficznĢ pojawiaę siħ bħdĢ pod takimi hasłami, jak:

ksiĢŇka, kino, film, muzyka, mp3 itp.

Zjawisko pedofilii wystħpuje najczħĻciej w sferze programów komunikacyjnych, które

cieszĢ siħ duŇĢ popularnoĻciĢ wĻród internautów. Dzieci bardzo chħtnie korzystajĢ

z popularnych komunikatorów (np. Gadu-Gadu, Tlen), czatów czy forów w celu zawierania

nowych znajomoĻci, rozmawiania z rówieĻnikami, zdobywania nowych przyjaŅni. DuŇĢ

popularnoĻciĢ cieszĢ siħ równieŇ blogi (internetowe pamiħtniki), w których dzieci opisujĢ

swoje przeŇycia, marzenia, problemy, radoĻci i smutki. Pedofile wykorzystujĢ fakt

anonimowoĻci, jaki daje Internet, szukajĢc w tej sferze swoich przyszłych ofiar. ZmieniajĢc

w prosty sposób toŇsamoĻę sĢ w stanie nawiĢzaę kontakt z dzieckiem podajĢc siħ za jego

rówieĻnika, zdobyę jego zaufanie, a nawet przyjaŅı i w koıcu doprowadzię do spotkania

w rzeczywistym Ļwiecie.

Sieę jest nowĢ płaszczyznĢ komunikacji, po której dzieci poruszajĢ siħ swobodniej

od dorosłych. Jednak swoboda nie idzie w parze z umiejħtnoĻciĢ rozpoznawania zagroŇeı,

przez co stały siħ łatwym celem przestħpców na tle seksualnym, marketerów, specjalistów

od reklamy oraz wszelkiego rodzaju oszustów i naciĢgaczy [Waglowski, 2002].

Przestħpcy medialni wykorzystujĢ naturalnĢ ufnoĻę i ciekawoĻę dzieci. PotrafiĢ na

róŇne sposoby wydobyę od nich informacje na temat domu, znajdujĢcych siħ w nim

przedmiotów oraz zwyczajów, jakie panujĢ w danej rodzinie (godziny pracy rodziców,

terminy wyjazdów wakacyjnych itp.). SĢ to informacje, które bardzo ułatwiĢ im przestħpczy

proceder.

Coraz czħĻciej dzieci korzystajĢ równieŇ z moŇliwoĻci handlowych, jakie dajĢ aukcje

internetowe (np. Allegro, ĺwistak), jednak o jakoĻci i wartoĻci zakupionych przedmiotów

dowiadujĢ siħ dopiero po dokonaniu zapłaty, co czħsto wykorzystywane jest przez

oszustów.

Dzieci naleŇĢ do atrakcyjnej grupy klientów. Jak stwierdzajĢ badacze problemu,

wydajĢ one sporo pieniħdzy na zabawki, słodycze, itp., majĢ teŇ ogromny wpływ na wiele

decyzji o zakupach, podejmowanych przez dorosłych. Czħsto to właĻnie dzieci doradzajĢ

rodzicom, jaki kupię sprzħt RTV, czy nawet samochód. SpecjaliĻci od marketingu chħtnie

wiħc, równieŇ za poĻrednictwem Internetu, kierujĢ reklamy do dzieci, których dane osobowe

sĢ niezwykle atrakcyjne. Nieuczciwi marketerzy wyłudzajĢ je i handlujĢ nimi, kuszĢc dzieci

konkursami, przyciĢgajĢc upominkami, nagrodami [Fenik i inni, 2005].

NieĻwiadomoĻę rodziców w zakresie wspomnianych zagroŇeı pogłħbia dodatkowo

ten problem. Przeprowadzone przez nas w 2005 roku badania sondaŇowe na grupie 41

rodziców ukazały szerokoĻę problemu. AŇ 29 rodziców, z 41 osobowej grupy respondentów,

deklaruje, Ňe kontroluje, po jakich stronach porusza siħ ich dziecko, a jedynie 6 rodziców

nie czyni tego, poniewaŇ ufa dziecku. Tyle samo teŇ przyznaje, Ňe nie sprawdza tego,

bo nie wie, w jaki sposób moŇe to zrobię. Mimo tego, Ňe zdecydowana wiħkszoĻę rodziców

(29 osób z grupy 41 rodziców) twierdzi, Ňe sprawdza swoje dzieci w tym zakresie,

nie potrafiĢ oni wskazaę, po jakich stronach porusza siħ dziecko. Prawidłowych odpowiedzi

udziela tylko 7 rodziców, pozostali majĢ jedynie bardzo ogólnĢ orientacjħ co do tematyki

stron, bĢdŅ mylĢ strony www z programami, komunikatorami, a zdecydowanie najwiħksza

grupa nie podaje Ňadnych przykładów (16 osób). ĺwiadczy to o tym, Ňe owo

zainteresowanie jest czħsto jedynie deklaratywne i wyraŅnie ukazuje naglĢcĢ potrzebħ

edukowania w tym zakresie nie tylko młodzieŇy i dzieci, ale takŇe ich rodziców.

Konieczne jest przybliŇenie rodzicom moŇliwoĻci programowych metod ochrony

dziecka przed niepoŇĢdanymi treĻciami znajdujĢcymi siħ w Internecie. Jak wykazały nasze

badania, tylko 14 rodziców przyznaje, Ňe w ich domowym komputerze jest ograniczony

dostħp do niepoŇĢdanych stron i treĻci poprzez zainstalowany konkretny program, ale

jedynie 3 rodziców wie, jaki jest to program i potrafi go prawidłowo nazwaę. SzeĻciu

rodziców przyznaje, Ňe nie ma takich ograniczeı, a 20 osób twierdzi, Ňe jedynym

zabezpieczeniem jest zawarta z dzieckiem umowa o niekorzystaniu z pewnych stron.

Pojedyncze osoby przyznajĢ, Ňe nie majĢ wiedzy, jakie programy mogĢ w tym pomóc, bĢdŅ

nie widzĢ potrzeby instalowania dodatkowego oprogramowania.

Programowe metody ochrony dzieci przed zagro ň eniami internetowymi

Do najpopularniejszych programowych metod ochrony dziecka przed zagroŇeniami

wynikajĢcymi z nieumiejħtnego korzystania z Internetu moŇemy zaliczyę:

1) filtry rodzinne umieszczone na serwisach internetowych,

2) programy typu Parental Control (np. Motyl , Cenzor, Cyber Patrol ).

Obecnie trwajĢ teŇ prace nad nowatorskim rozwiĢzaniem, łĢczĢcym technologiħ

biometrycznĢ z najnowszymi metodami zarzĢdzania toŇsamoĻciĢ i dostħpem. Choę jest

to dopiero projekt, zatrzymamy siħ nad nim w dalszej czħĻci opracowania ze wzglħdu

na wysokĢ skutecznoĻę, jakĢ rokuje.

NajprostszĢ formĢ obrony przed zagroŇeniami internetowymi sĢ filtry rodzinne,

dostħpne na prawie wszystkich popularnych portalach. Portal onet.pl umoŇliwia włĢczenie

„Filtru Rodzinnego” w wyszukiwarce Polskiego Internetu. Jego zadaniem jest minimalizacja

prawdopodobieıstwa pojawiania siħ stron zawierajĢcych duŇo wulgarnych, obscenicznych

i raŇĢcych uczucia i dobre obyczaje treĻci. Po włĢczeniu filtru strony zawierajĢce

pornografiħ lub wulgaryzmy nie bħdĢ pojawiaę siħ wĻród wyników wyszukiwania. Filtr ten

moŇna zabezpieczyę hasłem tak aby inne osoby korzystajĢce z tego samego komputera nie

mogły go wyłĢczyę. Jednak, jak ostrzegajĢ administratorzy portalu, działanie filtra jest

automatyczne i dlatego nie gwarantujĢ, Ňe jego uŇycie zapewni absolutnĢ eliminacjħ stron,

zawierajĢcych treĻci przeznaczone tylko dla osób dorosłych (www.onet.pl).

Kolejnym sposobem ochrony sĢ tak zwane „cybernianie”, czyli programy typu

Parental Control. To samodzielne programy instalowane na komputerze uŇytkownika,

których zadaniem, podobnie jak filtrów rodzinnych umieszczonych na portalach

internetowych, jest ustrzeŇenie najmłodszych internautów przed niepoŇĢdanymi stronami.

„Rodzic bĢdŅ inny administrator komputera, po zainstalowaniu takiej aplikacji w systemie,

w pierwszej kolejnoĻci blokuje hasłem dostħpu moŇliwoĻę przekonfigurowania ustawieı, tak

aby sprytne małolaty nie były w stanie obejĻę wprowadzonych zabezpieczeı” [ Internet

ocenzurowany... 2004, nr 6]. PodstawowĢ cechĢ takich programów jest kontrola

wyĻwietlanych witryn internetowych, ponadto niektóre z nich potrafiĢ kontrolowaę czas,

który młody uŇytkownik spħdza przy komputerze, blokowaę dostħp do innych zasobów

naszego komputera, czy teŇ uniemoŇliwię uŇywanie lub instalowanie okreĻlonych

programów.

Obecnie na rynku znajduje siħ wiele programów typu Parental Control. SĢ to

produkty wytworzone przez polskie firmy programistyczne oraz przez firmy znane na całym

Ļwiecie. Do tej grupy programów naleŇĢ miħdzy innymi: Motyl – program, który blokuje

strony internetowe, analizujĢc wczeĻniej ich treĻę pod kĢtem zawartoĻci niedozwolonych

słów oraz Cenzor, którego cechuje wysoka skutecznoĻę w blokowaniu stron zawierajĢcych

niecenzuralne treĻci. Programy te posiadajĢ listħ słów i adresów, dziħki której decydujĢ, czy

dana strona ma byę zablokowana czy wyĻwietlona w przeglĢdarce. Lista ta jest stworzona

przez twórców programu i moŇe byę regularnie aktualizowana przez Internet.

Programem przodujĢcym w kategorii narzħdzi nadzorujĢcych jest Cyber Patrol .

Jak przystało na program zaawansowany, jego uŇytkownicy oprócz własnych definicji słów

i adresów, mogĢ liczyę takŇe na obszerne bazy aktualizowanych na bieŇĢco sygnatur.

Oprócz blokowania niepoŇĢdanych stron internetowych, program moŇe ingerowaę w pocztħ

elektronicznĢ, blokowaę wybrane grupy dyskusyjne, filtrowaę teksty okienkowych

czatroomów, blokowaę uruchamianie zainstalowanych programów (np. komunikatorów) oraz

bardzo precyzyjnie kontrolowaę godziny komputerowych sesji [ Internet ocenzurowany...,

2004].

Byę moŇe dopiero połĢczenie kilu róŇnych technologii pozwoli na stworzenie

odpowiednich zabezpieczeı. Przykładem moŇe tu byę projekt, którego celem jest

stworzenie nowatorskiego rozwiĢzania, zdecydowanie poprawiajĢcego bezpieczeıstwo

dzieci w Internecie. Współpracħ nad projektem podjħły dwie firmy RSA Security oraz

i-Mature. Owocem tej współpracy ma byę zastosowanie rozwiĢzaı kryptograficznych firmy

RSA Security w architekturze zabezpieczeı nowatorskiej technologii rozpoznawania grup

wiekowych (Age-Group Recongnition – AGR) opracowanej przez firmħ i-Mature.

Technologia ta pozwala ustalię zakres wiekowy danego uŇytkownika, przy pomocy prostego

testu biometrycznego, polegajĢcego na analizie układu kostnego. Jak zapewniajĢ twórcy tej

technologii, umoŇliwi ona skutecznĢ kontrolħ dostħpu do serwisów i treĻci internetowych.

AGR zablokuje dzieciom dostħp do serwisów internetowych dla dorosłych, a dorosłym

dostħp do serwisów i czatów dla dzieci. ZaletĢ tego rozwiĢzania, jak twierdzĢ jego twórcy,

jest wyjĢtkowe połĢczenie dwóch technologii dajĢce moŇliwoĻę uwierzytelnienia na

podstawie wieku, którego nie moŇna nikomu przekazaę i które eliminuje moŇliwoĻę

omyłkowego zarejestrowania uŇytkownika. Technologia AGR moŇe byę stosowana nie tylko

w serwisach z usługami czatów, lecz takŇe w kaŇdym innym, w którym zostanie

zainstalowana. W odróŇnieniu od dotychczasowych technologii weryfikacja przynaleŇnoĻci

do grup wiekowych odbywa siħ na bieŇĢco, w czasie rzeczywistym i nie wymaga

wczeĻniejszego zainstalowania bazy danych lub listy uŇytkowników. Wyniki testów

biometrycznych nie sĢ nigdzie zapisywane, co gwarantuje uŇytkownikom zachowanie

poufnoĻci (www.dns.com.pl/WWW/News.nsf/id/JKAR-69THVB). Do testu biometrycznego

uŇyte zostanie specjalne urzĢdzenie analizujĢce układ kostny dłoni uŇytkownika. Tester

pozwala na zakwalifikowanie danej osoby do okreĻlonej grupy wiekowej, a kategorie

wiekowe mogĢ byę dostosowane do potrzeb odbiorców.

Edukacyjne metody ochrony dziecka

Nowe technologie mogĢ byę, i zapewne sĢ, sprzymierzeıcem dorosłych w zakresie

ochrony dzieci przed wspomnianymi wyŇej zagroŇeniami. Nie moŇna jednak zapominaę

o podstawowych, sprawdzonych juŇ, metodach wychowawczych, które takŇe mogĢ byę

tu bardzo skuteczne. MyĻlimy głównie o:

1) rozmowie i uwadze, jakĢ rodzice poĻwiħcajĢ swoim dzieciom,

2) umowie zawieranej z dzieckiem.

Rozmowa z dzieckiem jest nieodzowna. Racjonalne penetrowanie zasobów Internetu

powinno byę omówione szczególnie starannie, z ukazaniem wszystkich pozytywów

i negatywów. Wskazanie zagroŇeı, wyjaĻnienie, dlaczego naleŇy unikaę okreĻlonych stron,

bĢdŅ treĻci pozwoli dziecku zrozumieę skĢd biorĢ siħ róŇnego rodzaju zakazy kierowane do

niego ze strony rodziców.

W przeprowadzonych badaniach zapytaliĻmy rodziców o to, czy rozmawiajĢ

z dzieęmi o Internecie i na co zwracajĢ wówczas szczególnĢ uwagħ. Deklaracje rodziców

okazały siħ niemal jednogłoĻne, bowiem aŇ 38 osób odpowiedziało na powyŇsze pytanie

twierdzĢco, a tylko pojedynczy rodzice zaprzeczyli, bĢdŅ nie udzielili Ňadnej odpowiedzi.

RównieŇ kafeteria poruszanych przez nich problemów jest ciekawa i bogata, choę w duŇej

mierze stanowi zestaw zakazów i nakazów obowiĢzujĢcych dziecko. Jak twierdzĢ,

Olczak Agnieszka - Dziecko w internecie - zagrożenia i ochrona.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: