ENCYKLIKA LABOREM EXERCENS OJCA �WI�TEGO JANA PAW�A II O PRACY LUDZKIEJ (Z OKAZJI 90. ROCZNICY ENCYKLIKI RERUM NOVARUM), W KT�REJ ZWRACA SI� DO CZCIGODNYCH BRACI W BISKUPSTWIE, DO KAP�AN�W, DO RODZIN ZAKONNYCH, DO DROGICH SYN�W I C�REK KO�CIO�A ORAZ DO WSZYSTKICH LUDZI DOBREJ WOLI Czcigodni Bracia, Umi�owani Synowie i C�rki, Pozdrowienie i Apostolskie B�ogos�awie�stwo! Z PRACY swojej ma cz�owiek po�ywa� chleb codzienny (por. Ps 128 [127], 2; por. tak�e Rdz 3, 17 nn.; Prz 10, 22; Wj 1, 8-14; Jr 22, 13) i poprzez prac� ma si� przyczynia� do ci�g�ego roz- woju nauki i techniki, a zw�aszcza do nieustannego podnoszenia poziomu kulturalnego i moralnego spo�ecze�stwa, w kt�rym �yje jako cz�onek braterskiej wsp�lnoty; praca za� oznacza ka�d� dzia�alno��, jak� cz�owiek spe�nia, bez wzgl�du na jej charak- ter i okoliczno�ci, to znaczy ka�d� dzia�alno�� cz�owieka, kt�- r� za prac� uzna� mo�na i uzna� nale�y po�r�d ca�ego bogactwa czynno�ci, do jakich jest zdolny i dysponowany poprzez sam� swoj� natur�, poprzez samo cz�owiecze�stwo. Stworzony bowiem na obraz i podobie�stwo Boga Samego (por. Rdz 1, 26) w�r�d widzia- lnego wszech�wiata, ustanowiony aby ziemi� czyni� sobie poddan� (por. Rdz 1, 28), jest cz�owiek przez to samo od pocz�tku powo- �any do pracy. Praca wyr�nia go w�r�d reszty stworze�, kt�rych dzia�alno�ci zwi�zanej z utrzymaniem �ycia nie mo�na nazywa� prac� - tylko cz�owiek jest do niej zdolny i tylko cz�owiek j� wykonuje, wype�niaj�c r�wnocze�nie prac� swoje bytowanie na ziemi. Tak wi�c praca nosi na sobie szczeg�lne znami� cz�owieka i cz�owiecze�stwa znami� osoby dzia�aj�cej we wsp�lnocie os�b - a znami� to stanowi jej wewn�trzn� kwalifikacj�, konstytuuje niejako sam� jej natur�. I WPROWADZENIE 1. O PRACY LUDZKIEJ W 90 LAT PO ENCYKLICE "RERUM NOVARUM" W dniu 15 maja br. up�yn�o 90 lat od og�oszenia przez wiel- kiego Papie�a "kwestii spo�ecznej", Leona XIII, prze�omowej en- cykliki zaczynaj�cej si� od s��w "Rerum novarum", pragn� przeto niniejszy dokument po�wi�ci� w�a�nie pracy ludzkiej, a bardziej jeszcze pragn� go po�wi�ci� cz�owiekowi w szerokim kontek�cie tej rzeczywisto�ci, jak� jest praca. Je�li bowiem, jak wyrazi- �em si� w encyklice Redemptor hominis, wydanej na pocz�tku mego pos�ugiwania na rzymskiej stolicy �w. Piotra, cz�owiek "jest pierwsz� i podstawow� drog� Ko�cio�a"1, i to w�a�nie w oparciu o niezg��bion� tajemnic� Odkupienia w Chrystusie, wypada przeto stale wraca� na t� drog� i pod��a� ni� wci�� na nowo wedle r�- nych aspekt�w, w kt�rych ods�ania nam ona ca�e bogactwo i r�w- nocze�nie ca�y trud ludzkiego bytowania na ziemi. Praca jest jednym z tych aspekt�w, aspektem odwiecznym i pierwszoplanowym, zawsze aktualnym i wci�� na nowo domagaj�cym si�, by o niej my�le� i �wiadczy�. Coraz to nowe bowiem powsta- j� pytania i problemy, coraz nowe rodz� si� nadzieje, ale tak�e obawy i zagro�enia, zwi�zane z tym podstawowym wymiarem ludz- kiego bytowania, z kt�rego �ycie cz�owieka jest zbudowane na co dzie�, z kt�rego czerpie w�a�ciw� sobie godno�� - ale w kt�rym zawiera si� zarazem nieustaj�ca miara ludzkiego trudu, cierpie- nia, a tak�e krzywdy i niesprawiedliwo�ci, si�gaj�cych g��boko w �ycie spo�eczne w obr�bie poszczeg�lnych narod�w i w zakresie mi�dzynarodowym. Je�li wi�c prawd� jest, �e z pracy r�k swoich po�ywa cz�owiek chleb (por. Ps 128 [127], 2) - i to nie tylko �w chleb codzienny, kt�rym utrzymuje si� przy �yciu jego cia�o, ale tak�e chleb wiedzy i post�pu, cywilizacji i kultury - to r�wnocze�nie prawd� odwieczn� jest, �e chleb ten po�ywa "w po- cie czo�a" (por. Rdz 3,19), to znaczy nie tylko przy osobistym wysi�ku i trudzie, ale tak�e w�r�d wielu napi��, konflikt�w i kryzys�w, jakie w zwi�zku z rzeczywisto�ci� pracy wstrz�saj� �yciem poszczeg�lnych spo�ecze�stw, a tak�e ca�ej ludzko�ci. Obchodzimy 90-t� rocznic� encykliki Rerum novarum w przed- dzie� nowych przemian w uk�adach technologicznych, ekonomicz- nych i politycznych, kt�re wed�ug opinii wielu specjalist�w b�- d� wywiera� na �wiat pracy i produkcji wp�yw nie mniejszy od tego, jaki mia�a rewolucja przemys�owa w ubieg�ym wieku. Wielo- rakie s� te czynniki o og�lnym zasi�gu: powszechne wprowadzenie automatyki do r�nych dziedzin produkcji, wzrost ceny energii i surowc�w podstawowych, wzrastaj�ca �wiadomo�� ograniczono�ci �rodowiska naturalnego oraz niedopuszczalnego zanieczyszczenia tego� �rodowiska. W parze z tym idzie pojawienie si� na arenie politycznej lud�w, kt�re po wiekach podda�stwa domagaj� si� w�asnego, nale�nego im miejsca w�r�d narod�w i udzia�u w decy- zjach mi�dzynarodowych. Te nowe warunki i ��dania b�d� wymaga� przekszta�cenia i rewizji struktur wsp�czesnej ekonomii oraz podzia�u pracy. Nie mo�na wykluczy�, �e zmiany takie dla milio- n�w pracownik�w kwalifikowanych b�d� niestety oznacza� brak pracy, czyli bezrobocie, przynajmniej okresowe lub konieczno�� przekwalifikowania - �e zmiany te poci�gn� za sob� z wielkim prawdopodobie�stwem zmniejszenie lub powolniejszy wzrost dobro- bytu materialnego dla kraj�w bardziej rozwini�tych; ale mog� tak�e przynie�� popraw� losu i nadziej� milionom ludzi, kt�rzy dzi� �yj� w warunkach n�dzy uw�aczaj�cej godno�ci cz�owieka.Nie jest zadaniem Ko�cio�a przeprowadzanie naukowych analiz wszyst- kich tych zmian oraz ich mo�liwych nast�pstw we wsp�yciu lu- dzi i lud�w. Natomiast Ko�ci� uwa�a za swoje zadanie sta�e przypominanie o godno�ci i o prawach ludzi pracy oraz pi�tnowa- nie takich sytuacji, w kt�rych bywaj� one gwa�cone, staraj�c si� przez to tak oddzia�ywa� na bieg tych przemian, aby wraz z nimi dokonywa� si� prawdziwy post�p cz�owieka i spo�ecze�stwa. 2. W ORGANICZNYM ROZWOJU DZIA�ANIA I NAUKI SPO�ECZNEJ KO�- CIO�A Praca jako problem cz�owieka znajduje si� na pewno w samym centrum owej "kwestii spo�ecznej", ku kt�rej na przestrzeni ostatnich prawie stu lat od wydania encykliki Rerum novarum zwraca si� w spos�b szczeg�lny nauczanie Ko�cio�a oraz rozlicz- ne poczynania zwi�zane z jego apostolskim pos�annictwem. Je�eli na niej pragn� skoncentrowa� niniejsze rozwa�ania, to nie ina- czej, jak tylko w organicznym zwi�zku z ca�� tradycj� tego nau- czania i tych poczyna�. R�wnocze�nie jednak czyni� to wedle ewangelicznego wskazania, a�eby z dziedzictwa Ewangelii wydoby- wa� "rzeczy nowe i stare" (por. Mt 13, 52). Z pewno�ci� praca jest "rzecz� star�" - tak star� jak cz�owiek i jego �ycie na ziemi. R�wnocze�nie za� og�lna sytuacja cz�owieka w �wiecie wsp�czesnym, rozpoznawana i analizowana w r�nych aspektach geograficznych, kulturalnych i cywilizacyjnych, domaga si� te- go, aby ods�ania� nowe znaczenia pracy ludzkiej - a tak�e, aby formu�owa� nowe zadania, jakie w tej dziedzinie stoj� przez ka- �dym cz�owiekiem, przed rodzin�, przed poszczeg�lnymi narodami i ca�� ludzko�ci�, wreszcie r�wnie� przed samym Ko�cio�em. Na przestrzeni lat, jakie dziel� nas od ukazania si� encyk- liki Rerum novarum, kwestia spo�eczna nie przesta�a zajmowa� uwagi Ko�cio�a. �wiadcz� o tym liczne dokumenty Urz�du Nauczy- cielskiego, zar�wno wypowiedzi Papie�y, jak te� Soboru Watyka�- skiego II, �wiadcz� enuncjacje poszczeg�lnych Episkopat�w, �wiadczy dzia�alno�� r�nych o�rodk�w my�li oraz praktycznych inicjatyw apostolskich, b�d� to w wymiarze mi�dzynarodowym, b�d� te� poszczeg�lnych Ko�cio��w lokalnych. Trudno tutaj wszy- stkie te przejawy �ywego zaanga�owania si� Ko�cio�a i chrze�ci- jan w kwestii spo�ecznej wymienia� szczeg�owo, jest ich bowiem bardzo wiele. W wyniku Soboru centralnym o�rodkiem koordynacyj- nym w tej dziedzinie sta�a si� Papieska Komisja "Iustitia et Pax", kt�ra znajduje swe odpowiedniki w poszczeg�lnych Konfere- ncjach Episkopat�w. Nazwa tej instytucji jest bardzo wymowna. Wskazuje ona na to, �e kwesti� spo�eczn� nale�y ujmowa� w jej wymiarze integralnym i kompleksowym. Zaanga�owanie na rzecz sprawiedliwo�ci musi by� gruntownie zespolone z zaanga�owaniem na rzecz pokoju w �wiecie wsp�czesnym. Przem�wi�o tutaj z pew- ...
Euromaster