Seneka_myśli.pdf

Lucjusz Anneusz Seneka

MYŚLI

De Providentia

1 • 5

...Bonus tempore tantum a deo differt. Discipulus eius aemulatorque et vera progenies,

quam

parens ille magnificus, virtutum non lenis exactor, sicut severi patres, durius educat.

2 • 1

Nihil accidere bono viro mali potest: non miscentur contraria.

2 • 4

Marcet sine adversario virtus; tune apparet quanta sit quantumque polleat, cum quid

possit

patientia ostendit.

2 • 6

Non fert ullum ictum illaesa felicitas; at cui assidua fuit cum incommodis suis rixa, callum

per iniurias duxit, nec ulli malo cedit sed etiam si cecidit de genu pugnat.

2 • 12

Mors illos consecrat, quorum exitum et qui timent laudant.

4 • 1

Prosperae res et in plebem ac vilia ingenia deveniunt: at calamitates terroresque

mortalium

sub iugum mittere proprium magni viri est. Semper vero esse felicem et sine morsu

animi

transire vitam ignorare est rerum naturae alteram partem.

4 • 3

Miserum te iudico, quod numquam fuisti miser. Transisti sine adversario vitam; nemo

sciet

quid potueris, ne tu quidem ipse. Opus est enim ad notitiam sui experimento; quid

quisque

posset nisi temptando non didicit.

4 • 4

Avida est periculi virtus et quo tendat, non quid passura sit cogitat, quoniam etiam quod

passura est gloriae pars est.

4 • 5

Ipsis, inquam, deus consulit, quos esse quam honestissimos cupit, quotiens illis

materiam

praebet aliquid animose fortiterque faciendi ad quam rem opus est aliqua rerum

difficultate:

gubernatorem in tempestate, in acie militem intellegas.

4 • 6-8

Nolite, obsecro vos, expavescere ista, quae dii immortales velut stimulos admovent

animis:

calamitas virtutis occasio est. Illos merito quis dixerit miseros qui nimia felicitate

torpescunt,

quos velut in mari lento tranquillitas iners detinet; quidquid illis inciderit, novum veniet.

Magis

urgent saeva inexpertos, grave est tenerae cervici iugum.

Hos itaque deus, quos probat, quos amat, indurat, recognoscit, exercet; eos autem

quibus

indulgere videtur, quibus parcere, molles venturis malis servat. Erratis enim, si quem

iudicatis

exceptum: veniet et ad illum diu felicem sua portio; quisquis videtur dimissus esse,

dilatus est.

Quare deus optimum quemque aut mala valetudine aut luctu aut aliis incommodis

afficit?

Quia in castris quoque periculosa fortissimis imperantur.

4 • 10-11

Cum omnia quae excesserunt modum noceant, periculosissima felicitatis intemperantia

est;

movet cerebrum, in vanas mentes imagines evocat, multum inter falsum ac verum

mediae

caliginis fundit. Quidni satius sit perpetuam infelicitatem advocata virtute sustinere quam

infinitis

atque immodicis bonis rumpi? Lenior ieiunio mors est, cruditate dissiliunt. Hanc itaque

rationem dii sequuntur in bonis viris quam in discipulis suis praeceptores, qui plus

laboris ab

is exigunt, in quibus certior spes est.

4 • 12

Quid mirum, si dure generosos spiritus deus temptat? Numquam virtutis molle

documentum

est.

Praebendi fortunae sumus, ut contra illam ab ipsa duremur: paulatim nos sibi pares

faciet,

contemptum periculorum assiduitas periclitandi dabit.

4 • 15

Nihil miserum est quod in naturam consuetudo perduxit. Paulatim enim voluptati sunt

quae

necessitate coeperunt.

4 • 15-16

Quid miraris bonos viros, ut confirmentur, concuti? Non est arbor solida nec fortis nisi in

quam frequens ventus incursat: ipsa enim vexatione constringitur et radices certius figit;

fragiles

sum quae in aprica valle creverunt. Pro ipsis ergo bonis viris est, ut esse interriti possint,

multum inter formidolosa versari et aequo animo ferre quae non sunt mala, nisi male

sustinenti.

5 • 1

Hoc est propositum deo quod sapienti viro, ostendere haec quae vulgus appetit, quae

reformidat,

nec bona esse, nec mala; apparebit autem bona esse, si illa non nisi bonis viris tribuerit,

et mala esse, si tantum malis irrogaverit.

5 • 2

Nullo modo magis potest deus concupita traducere, quam si illa ad turpissimos defert,

optimis abigit.

5 • 7

Fata nos ducunt et quantum cuique temporis restat prima nascentium hora disposuit.

Causa

pendet ex causa, privata ac publica longus ordo rerum trabit: ideo fortiter omne

patiendum est,

quia non, ut putamus, incidunt cuncta sed veniunt. Olim constitutum est quid gaudeas,

quid

fleas, et quamvis magna videatur varietate singulorum vita distingui, summa in unum

venit:

accipimus peritura perituri.

5 • 8

Grande solacium est cum universo rapi; quidquid est quod nos sic vivere, sic mori iussit,

eadem necessitate et deos alligat.

5 • 8-9

Ille ipse omnium conditor et rector scripsit quidem fata, sed sequitur, semper paret,

semel

iussit. Quare tamen deus tam iniquus in distributione fati fuit, ut bonis viris paupertatem

vulnera et acerba funera ascriberet? Non potest artifex mutare materiam: hoc passa est.

Quaedam

separari a quibusdam non possunt, cohaerent, individua sunt.

5 • 10

Ignis aurum probat, miseria fortes viros.

O Opatrzności

1 • 5

...Jedyną różnicę miedzy dobrym człowiekiem a Bogiem stanowi czas. Człowiek dobry

jest

uczniem Boga i jego naśladowcą, i prawdziwym synem, którego ów wspaniały rodzic,

nieustępliwie

wymagający dzielności, wychowuje w twardej dyscyplinie, podobnie jak surowi ojcowie.

2 • 1

Dobrego człowieka nie może spotkać nic złego: przeciwieństwa nie chodzą ze sobą w

parze.

2 • 4

Słabnie męstwo bez przeciwnika. Swoją wielkość i siłę wtedy objawia, kiedy wytrwaniem

okazuje, do czego jest zdolne.

2 • 6

Nieprzerwane powodzenie nie wytrzyma żadnego ciosu. Lecz kto nieustannie zmaga się

swoja niedolą, ten cierpieniom zawdzięcza hart, i nie ustąpi przed żadnym złem, a nawet

jeśli

upadnie, będzie walczył jeszcze na klęczkach.

2 • 12

Ten przez śmierć staje się bogom podobny, czyj zgon nawet ci podziwiają, którzy się

boją

śmierci.

4 • 1

Nawet ludzie pospolici i mierni osiągają sukcesy; lecz tylko wielki człowiek zdolny jest

odnieść triumf nad grozą i nieszczęściami, jakie spadają na śmiertelników. Być zawsze

szczęśliwym

i przejść przez życie bez zgryzoty serca - to nie znać drugiej strony porządku świata.

4 • 3

Uważam cię za nieszczęśliwego, bo nigdy nie byłeś nieszczęśliwy. Przeszedłeś przez

życie

bez walki. Nikt się nie dowie, ani nawet ty sam, co potrafisz. Aby poznać samego siebie,

trzeba

się wystawiać na próby. Tylko tak może przekonać się każdy, na co go stać.

4 • 4

Prawdziwe męstwo chciwe jest niebezpieczeństwa, i myśli o tym, dokąd zmierza, a nie

przecierpi, bo także cierpienie będzie częścią sławy.

4 • 5

Bóg, powiadam, wspiera tych, którzy według jego pragnienia mają osiągnąć najwyższą

cnotę, ilekroć dostarcza im okazji do jakiegoś śmiałego i dzielnego czynu. Wymaga to

jednak

zmierzenia się z jakąś rzeczywistą trudnością: sternika ocenisz w czasie burzy, żołnierza

- w boju.

4 • 6-8

Zaklinam was, nie lękajcie się ciężkich doświadczeń, którymi bogowie nieśmiertelni

dodają

niejako bodźca ludzkim duszom. Nieszczęście jest okazją do wykazania męstwa.

Słusznie

mógłby ktoś nazwać nieszczęśliwymi tych, którzy gnuśnieją w nadmiernym dobrobycie,

tych, których jakby na spokojnym morzu więzi w bezruchu martwa cisza. Cokolwiek im

się

zdarzy, będzie dla nich zaskoczeniem. Srogi los bardziej się daje we znaki ludziom nie

zahartowanym,

a jarzmo uciążliwe jest dla miękkiego karku.

Tak więc Bóg hartuje, bada, ćwiczy tych, których poddaje próbom, których kocha. Tych

zaś, których, jak się wydaje, oszczędza i którym pobłaża, tych zostawia bezsilnymi

wobec

przyszłych nieszczęść. Mylicie się bowiem, jeśli sądzicie, że ktoś może tu być wyjątkiem:

również na tego, kto był długo szczęśliwy, przyjdzie kolej. Ktokolwiek zdaje się być od

tego

zwolniony, otrzymał tylko odroczenie.

Dlaczego Bóg na najlepszych zsyła chorobę albo smutek, albo inne dolegliwości ? Bo

przecież i na wojnie niebezpieczne rozkazy otrzymują najdzielniejsi.

4 • 10-11

Jakkolwiek wszystko, co przekracza miarę, przynosi szkodę, to jednak najbardziej

niebezpieczne

jest nieumiarkowane szczęście. Rozstraja ono mózg, wywołuje urojenia w próżnym

umyśle, okrywa gęstym tumanem mgły przedział między prawdą a kłamstwem. Czyż nie

lepiej

jest z pomocą męstwa znosić ciągłe nieszczęścia, niż dać się złamać przez

nieskończone i

bezmierne powodzenie? Łagodniejsza jest śmierć z głodu, skoro niestrawność

rozsadza. Bogowie

kierują się więc wobec ludzi prawych taką regułą jak wychowawcy wobec swoich

uczniów: wymagają większej pracy od tych, w których większa nadzieja.

4 • 12

Cóż dziwnego, że Bóg twardo doświadcza szlachetne dusze? Miękkość nie jest nigdy

sprawdzianem cnoty.

Powinniśmy się nadstawiać na uderzenia Losu, aby się zahartować na nie dzięki niemu:

powoli sprostamy mu, ustawiczne wystawianie się na cios zrodzi w nas pogardę dla

niebezpieczeństw.

4 • 15

Nie ma żadnego nieszczęścia w tym, co przyzwyczajenie uczyniło naturą. Stopniowo

bowiem

staje się przyjemnością to, co wynikło z konieczności.

4 • 15-16

Dlaczego się dziwisz, że dobrzy ludzie poddawani są wstrząsom dla umocnienia?

Mocne i

krzepkie jest tylko takie drzewo, w które często uderza wichura: właśnie od uderzeń

wichury

zwiera się w sobie i mocniej zapuszcza korzenie. Kruche jest, które wyrosło w

słonecznej

dolinie. A więc i ludzie szlachetni, dla swej własnej korzyści, aby mogli stać się

nieustraszeni,

powinni często obracać się wśród niebezpieczeństw i obojętnie znosić zdarzenia, które

są

złem jedynie dla tego, kto źle je znosi.

5 • 1

Bóg, podobnie jak i mędrzec, zmierza do wykazania, że to, czego pożąda i czego się boi

pospólstwo, nie jest ni dobre, ni złe. Okazuje się, że dobre jest, czym Bóg obdarza

jedynie

dobrych ludzi, a złe, co zsyła tylko złym.

5 • 2

Bóg w żaden sposób nie może bardziej skompromitować rzeczy, których pożądamy, niż

użyczając ich ludziom podłym, a odbierając szlachetnym.

5 • 7

Przeznaczenie nami włada, i już w pierwszej godzinie po urodzeniu każdemu

przydzielona

jest jego porcja czasu. Przyczyny wzajemnie się zazębiają, a to co osobiste i ogólne

łączy się

z długim łańcuchem rzeczy: dlatego należy wszystko znosić mężnie, gdyż wbrew

naszemu

mniemaniu nic nie zdarza się przypadkowo, lecz nieuchronnie przychodzi. Dawno już

zostało

ustalone, czym się będziesz cieszył, czym smucił, i chociaż wydaje się, że życie

poszczególnych

ludzi bardzo się różni od siebie, sprowadza się wszystko do jednego: skazani na zgubę

dostajemy to co skazane na zgubę.

5 • 8

Jest wielką pociechą, że unosi nas ta sama siła, co i kosmos. Czymkolwiek jest to, co

każe

nam tak żyć i tak umierać, również i bogów pęta tą samą koniecznością.

5 • 8-9

Wprawdzie ów potężny stwórca i władca wszechrzeczy sam ułożył wyroki

Przeznaczenia,

lecz zawsze ich przestrzega i jest posłuszny temu, co raz postanowił. Dlaczego jednak

Bóg

był tak niesprawiedliwy w przysądzaniu losu, że dobrym ludziom przypisał nędzę, rany i

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: