Czeladz-Zabytki_i_inne_ciekawe_miejsca.pdf

Oraz

PREZENTUJĄ :

„ZWIEDZAJ MOJĄ CZELADŹ”

OBIEKTY ZABYTKOWE I INNE CIEKAWE MIEJSCA WARTE ZOBACZENIA W

CZELADZI :

1. Dom przy ul. Kościelnej 2

Ten nieduży dom z podcieniami (wybudowany w końcu XVIII w.) budynek nakryty jest

dachem przyczółkowym. Trójkolumnowy podcień znajduje się w krótszej elewacji frontowej

budynku. Jest to typowy dla dawnej Czeladzi dom mieszkalny pełniący też funkcje handlowe.

Jeden z najbardziej rozpoznawalnych budynków w mieście.

2. Dom przy ul. Rynkowej 2

Jest to najstarszy budynek w mieście. Datuje się go na rok 1567 jako budowlę postawioną

przez arian (Braci Polskich), przeznaczoną na cele mieszkalne i kultowe. Dom ten długo nosił

nazwę świątyni ariańskiej, a że arianie w Czeladzi byli świadczą o tym zapisy w kronice

parafialnej gdzie czytamy, że w 1638 roku uciekli z Czeladzi heretycy (arianie) Marian Kosmala

i Anna Hadalówna. Natomiast w "Przewodniku po Zagłębiu Dąbrowskim" z 1939 roku

czytamy : Z dawnych czasów pozostał śliczny domek z podcieniami, dom p. Łakomika z 1567

roku, dom przy ul. Rynkowej z pięknymi odrzwiami. W tym domu miała mieścić się świątynia

ariańska (...). Oczywiście obecnie budynek ten ma zmieniony wygląd, chociaż na szczęście,

zostały owe piękne odrzwia, niemniej jednak przebudowie uległ fronton budynku, a

szczególnie dach, który był znacznie wyższy, jak wskazuje na to rysunek Marii Nogajowej z

1936 roku. W wykazie obiektów zabytkowych dr Zbigniew Białkiewicz datuje ten budynek na

XVIII wiek, a Feliks Kiryk w książce "Siewierz, Czeladź, Koziegłowy" na pierwszą połowę XVII

wieku. Niezależnie od tego, która z dat jest bliższa prawdy, jest to najstarszy budynek w

Czeladzi.

3. Kapliczka Chrystusa Salwatora (Zwycięzcy) – ul. Wojkowicka

Kapliczka Chrystusa Salwatora stanowiła niegdyś trzecią z czterech symbolicznych granic

miasta (tzw. druga niwa). Usytuowana była na łagodnym południowym zboczu wzgórza, na

rozwidleniu pradawnych dróg do Grodźca (Będzin), Przełajki (Siemianowice) i Wojkowic.

Dobrze wyeksponowana przez setki lat samotnie dominowała wśród rozległych pól, na

rozstaju raz zakurzonych, to zaś błotnistych traktów. Dawne wertepy i koleiny zastąpiły dziś

szerokie, asfaltowe ulice. Obecnie kapliczka sąsiaduje z przejazdem kolejowym i „otwiera"

tereny przemysłowe na północy miasta, zwracając uwagę przejeżdżających.

Jest to słupowa kapliczka murowana, o przekroju kwadratowym, otynkowana i pomalowana

na kolor sino-kremowy. Usytuowana na niewielkim cokole, jest zwieńczona dwuspadowym

daszkiem pokrytym blachą ocynkowaną. Na szczycie znajduje się ażurowy krzyż metalowy.

Wnęka kapliczki zwieńczona jest łukiem pełnym i zamykana stalową kratą. We wnętrzu

znajduje się gipsowa replika figury Chrystusa Salwatora czyli Chrystusa Zwycięzcy. Ze względu

na bezpieczeństwo, od kilku lat, XVII. wieczny oryginał przechowywany jest w skarbcu

kościoła św. Stanisława.

4. Kościół parafialny pw św. Stanisława Biskupa Męczennika

Parafia św. Stanisława BM w Czeladzi istniała już z pewnością w 1260 roku. W dokumencie z

tego roku księcia opolskiego Władysława został wymieniony jako świadek kapelan z Czeladzi.

Pierwotny kościół drewniany przetrwał do I połowy XVI wieku. W 1595 roku parafianie

wybudowali nowy kościół murowany, jednonawowy. Kościół ten był remontowany w latach

1863 - 1864, ale wkrótce stał się za mały dla rozwijającej się miejscowości. Obecna świątynia

została wybudowana według projektu Hugona Kudery z Warszawy w latach 1904 - 1913, w

stylu neoromańskim. Konsekracji dokonał bp Zdzisław Goliński 28 września 1958 roku.

Monumentalna budowla ma absydę skierowaną na południe. Fundamenty i cokół zbudowane

są z szarego kamienia wydobywanego w okolicy, natomiast cały kościół wykonano z

czerwonej cegły klinkierowej. Od północy świątynia ma dwie wieże, wymurowane do

wysokości 39 metrów. Według pierwotnych planów ich wysokość miała sięgać 66 metrów.

Między wieżami znajduje się wysoki portal. Na jego szczycie stoi figura "Serce Pana Jezusa".

Do głównego wejścia prowadzą szerokie schody. Nawa główna świątyni ma 68 m długości

oraz 24 m szerokości. Górne galerie naw bocznych wspierają się na 8 filarach, tworząc po 6

lóż z każdej strony, oddzielonych od siebie dwiema romańskimi kolumnami. Ponad lożami

znajdują się potrójne okna witrażowe. Nawa poprzeczna krzyżowa nadaje kościołowi kształt

krzyża łacińskiego. Na skrzyżowaniu naw, na czterech potężnych filarach wspiera się

ośmiokątna rotunda z kopułą, z której opuszcza się wielki żyrandol. W nawie bocznej od

strony wschodniej jest kruchta, a przy niej dwie kaplice : św. Anny oraz Serca Jezusowego i

Miłosierdzia Bożego. W lewej bocznej nawie jest drugi chór muzyczny, z galerią ozdobioną

kolumnami, wyżej zaś 8 bliźniaczych okien witrażowych. Galeria w przeciwnej nawie jest

bardzo wąska, z kamienną balustradą, wspieraną siedmioma wspornikami. Prezbiterium łączy

się z sześciokątną absydą niskimi kolumnami romańskimi, na których stoją potrójne wysmukłe

kolumny zakończone kapitelami. Sklepienie prezbiterium składa się z jednej arkady i

żebrowania w kształcie parasola. Prezbiterium i absyda ozdobione są trzydziestoma czterema

kolumnami o rozmaitych kształtach kapiteli. Wyżej nad kolumnadą znajdują się po obu

stronach balkony oparte na wspornikach mających kształt głów : króla, rycerza, szlachcica i

uczonego. Na uwagę zasługuje kompozycja malarska prof. Makarewicza w prezbiterium

przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. Artysta rozmieścił ją na trzech polach, a powyżej

znajdują się sceny ukazujące: Chrystusa w Ogrójcu, Chrystusa ukrzyżowanego i

Zmartwychwstanie.

Od momentu ustanowienia diecezji sosnowieckiej, odbywają się w czeladzkiej świątyni, w

każdą pierwszą środę września - Diecezjalne Dni Chorych. Co roku odbywa się też festiwal

muzyki sakralnej "Ave Maria". Od przybycia w 1985 r. do parafii ks. Mieczysława Oseta

świątynia odzyskuje swój dawny blask. Wykonano wiele prac konserwacyjnych i remontowych

m.in. wymieniono dach, odnowiono prezbiterium i ściany świątyni.

We wnętrzu kościoła znajdują się: organy z 1637 roku, obecnie w remoncie, krucyfiks z XVII

wieku, nagrobek Fryderyka Paczka - właściciela Milowic z 1628 roku, miedziana chrzcielnica, w

kaplicy św. Anny obraz z XVII wieku, a także obraz XVII wieczny św. Stanisława Biskupa

Męczennika. W kaplicy Serca Jezusa i Miłosierdzia Bożego znajdują się XVIII-wieczne rzeźby

świętych. Jest również akt erekcyjny Bractwa św. Anny z 1651 roku, XVII wieczne obrazy

świętych i mapa Czeladzi z 1636 roku.

więcej na stronie : http://www.parafia-czeladz.prv.pl/

5. Układ urbanistyczny miasta Czeladzi

Zachowany w swym układzie do dziś układ urbanistyczny ukształtowany został na przełomie

XIII i XIV wieku na typowym dla Śląska planie owalnicowym. Najprawdopodobniej miasto

otoczone było fosą, murami z łupka wapiennego i wałami ziemnymi z palisadami. Posiadało

dwie bramy wjazdowe (Krakowską i Bytomską). Obowiązywał tu ruch lewostronny (zmieniony

w okresie Księstwa Warszawskiego). Centrum dawnego miasta stanowił kwadratowy Rynek o

boku 73,25 m (20 prętów). Z jego czterech węgłów rozchodziły się parami wąskie uliczki. Do

dzisiaj możemy podziwiać harmonijny kształt i odpowiedniość proporcji starego centrum. W

przeciwieństwie do wielu miasteczek, gdzie rynek stanowił puste, zarośnięte trawą pole, gdzie

pomiędzy końskimi łbami tłoczyli się ludzie - czeladzki Rynek nie był ani za duży, ani zbyt

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: