TADEUSZ DREWNOWSKI- LITERATURA OLSKA 1944- 1989. PRÓBA SCALENIA
WSTĘP
- Tomasz Burek Jaka historia literatury jest nam dzisiaj potrzebna? 1979
o literatura jako historia arcydzieł
o arcydzieło jako środek na totalitaryzm
****************************************************************
NOWA CAŁOŚĆ, NOWA JAKOŚĆ
- 1946- nowe wydanie Księgi narodu i pielgrzymstwa polskiego ze wstępem G. H.- Grudzińskiego
- 1947- uchwała emigracji o niepublikowaniu w kraju, 1956- potwierdzenie
Ośrodki emigracyjne
- Londyn
o oskarżany o epigonizm i wymieranie
o bojkot kraju
- Rzym
o „Kultura”- wyrosła z „Buntu Młodych”, „Polityki” i pism armii Andersa
o wyśmianie bojkotu kraju
- Nr 19 produkuje- I utwór socrealistyczny
- Lament papierowej głowy- I utwór odwilżowy
- Herbert dzielił pisarzy na lewo- i prawo- brzeżnych względem Bugu
- Sennik współczesny Konwickiego- wg Miłosza powieść o winie
Obnażanie stalinizmu po II wojnie światowej:
- Herling- Grudziński Inny świat
- Józef Czapski Na nieludzkiej ziemi
- Czesław Miłosz Zniewolony umysł
- Ważyk Poemat dla dorosłych
- Woroszylski Dziennik węgierski
- Kazimierz Brandys, Matka Królów, Nierzeczywistość
- Różewicz, Nic w płaszczu Prospera, Wyszedł z domu
- Vincenz Dialog z Sowietami
- Andrzejewski Apelacja, Miazga
- dzienniki Dąbrowskiej
- Konwicki Mała Apokalipsa
- Herbert Raport z oblężonego miasta
- Kołakowski Główne nurty marksizmu
- Kapuściński Imperium
Emigracja marcowa 1968:
- Sławomir Mrożek
- Jan Kott
- Witold Wirpsza
- Maria Kurecka
- Leszek Kołakowski
- Krzysztof Pomian
- Adam Tarn
- Stanisław Wygodzki
- Jerzy Pomianowski
- Arnold Słucki
- Włodzimierz Odojewski
Zbliżenie emigracji i kraju:
- Mrożek publikujący cały czas i wystawiający w kraju
- teksty ocenzurowne w kraju wydawane za granicą (Andrzejewski, Marek Nowakowski, Kazimierz Orłoś, Bogdan Madej, Józef Hen)
POGRANICZA
POGRANICZE EPOK
- historia:
o 22 czerwca 1941- ZSRR wstępuje do koalicji antyhitlerowskiej
o 1941- pakt Sikorski- Majski; II Korpus armii Andersa (80tys)
o 1943- Wanda Wasilewska i Alfred Lampe występują z prośbą stworzenia „centralnego ośrodka dla spraw polskich”→ powstaje Związek Patriotów Polskich
o 1945- powstaje Rząd Tymczasowy
o 12 czerwca 1945- rozmowy Londynu i premiera Mikołajczyka w Moskwie
§ ustalenia jako akt łaski dały 4 teki legalnemu Rządowi londyńskiemu
o 1945- moskiewski proces przeciwko 15 polskim przywódcom politycznym (Okulnickiemu i towarzyszom)
o powstaje PSL z SL; ściągają do niego byłe leśne oddziały wojskowe; działalność ich nie przyniosła jednak wiele dla kraju, brak kompromisów ze strony Mikołajczyka (Gomułka: „władzy nie oddamy”)
- teksty:
o Kazimierz Wierzyński Do sumienia świata- sarkastyczny protest przeciw pozostawieniu przez świat Polski na pastwę ZSRR i traktatów powojennych
- sytuacja społeczna:
o obawa przed kołchozami i 17 republiką
o protest wobec zajmowania ziemi
o ogólny witalizm i energia po skończonej wojnie
o szaber i agresja w stosunku do mniejszości narodowych
o rewolucja, ale:
§ łagodna jak szyba łabędzia (Różewicz Rachunek 1946)
§ wykorzystanie wywłaszczenia fabryk i ziemian dokonanych przez hitlerowców
§ wykorzystanie stanu powojennego
o konflikt komunistów krajowych i wojennej emigracji komunistycznej
§ różne tradycje SdKPiL i KPP
§ Bierut i Gomułka
§ 1- pozycja internocjalistyczna- związania z Moskwą
§ 2- stanowisko komunizmu narodowego, sprostania rządom we własnym kraju (Gomułka)
o szansa PPS została zaprzepaszczona przez brak polityków konsekwentnych i została ostatecznie połączona z PPR
KATASTROFIZM I NOWATORSTWO
1944
o Manifest lipcowy w Chełmie
o Przyboś Póki my żyjemy
o Jastrun Godzina strzeżona
o Putrament Wojna i wiosna
o Wazyk Serce granatu
- w Lublinie pow. Związek Zawodowy Literatów Polskich
- wyd. „Odrodzenia”
- nowa literatura i kultura tworzona przez twórców ze Wschodu, jednak nie nawiązująca do tej tradycji
- miasta:
o Lublin
§ dyr. Ossolineum Jerzy Borejsza pomaga ludziom sztuki i ściąga ich tutaj→ później założyciel „Czytelnika”
o Kraków
o Łódź
o Toruń
1945
- rozwój teatrów
- rozwój czasopism
o „Kuźnica”
§ marksistowska, Łódź, Stefan Żółkiewski
§ reprezentuje realizm
o „Odrodzenie”
§ lewicowe, Kraków (z Lublina), Karol Kuryluk
o „Twórczość
§ lewicowe, Kraków, Kazimierz Wyka
o „Nowiny Literackie”
§ lewicowe, Kraków, Jarosław Iwaszkiewicz
o „Wieś”
§ radykalno- ludowe
o katolickie:
§ paxowskie „Dziś i Jutro”
§ „Tygodnik Warszawski” (1948- zamknięty i aresztowania redaktorów)
§ „Tygodnik Powszechny” (ks. Jan Piwowarczyk, Jerzy Turowicz, wydawała kuria biskupia; współ. Stefan Kisielewski, Jan Józef Szczepański, Stanisław Lem)
· irracjonalizm romantyczny w kwestii etyki i historii, realizm w kwestii stosunku do nowej rzeczywistości
1946
o 5 lipca 1946- Rada Ministrów ustala cenzurę; szczególnie dotyka PSL
o działają PIW i Czytelnik
o zamknięto prywatne drukarnie, zabroniono im druku klasyki
o wydawnictwa nie podejmują druku rękopisów zebranych w czasie wojny
o X 1946- Dąbrowska na zjeździe ZZLP atakuje cenzurę, co zostaje uznane za przesadne
- książki:
o Gałczyński Wiersze
o Kazimeirz Wyka Pogranicza powieści
o Różewicz Niepokój
o młodzi prozaicy okupacyjni
o Różewicz Czerwona rękawiczka
- do kraju wracają: Gałczyński, Borowski, Meissner, Fiedler, Słonimski, Tuwim, Pruszyński, Olgierd Terlecki, Adam Tarn, Artur Międzyrzecki
EMIGRACJA
- zał. Instytutu Literackiego i 1 nr „Kultury”→ 1947 Maisons- Laffaite
o postawa „irracjonalnych wartości”
o realizm długiego trwania
- „Wiadomości Polskie” Grydzewskiego w Londynie- zamknięte 1944→ wznowione w 1946 jako „Wiadomości”
- PEN- Club w Londynie zamknięty...
Scintilla