Ocena dziaa w zakresie doskonalenia zarzdzania BHP.pdf

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2007

w zakresie doskonalenia zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy

w przedsiêbiorstwach

dr in¿. ZOFIA PAW£OWSKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

– Pañstwowy Instytut Badawczy

Doskonalenie zarz¹dzania bezpieczeñstwem i higien¹ pracy powinno prowadziæ do zwiêkszenia jego sku-

teczności, wyra¿aj¹cego siê zarówno popraw¹ stanu bhp, jak i ogólnego funkcjonowania przedsiêbiorstwa.

W artykule przedstawiono wyniki badania wp³ywu dzia³añ realizowanych w procesie doskonalenia na wybrane

mierniki funkcjonowania przedsiêbiorstwa i wskazano te dzia³ania, których realizacja ma najwiêkszy wp³yw na

zwiêkszenie skuteczności zarz¹dzania.

An assessment of the effectiveness of OSH management in enterprises

Improvements in OSH management should result in an increase in its effectiveness. This paper presents the results of research

on the influence of activities related to improving OSH management on selected performance indicators. It also identifies

activities that have the highest influence on their effectiveness.

ocena bezpieczeñstwa i higieny pracy

podwykonawców

monitorowanie i analizowanie przyczyn

absencji chorobowej.

W procesie doskonalenia powinny byæ reali-

zowane przede wszystkim te dzia³ania, których

wp³yw na skutecznośæ zarz¹dzania bezpie-

czeñstwem i higien¹ pracy jest najwiêkszy.

Ocena tego wp³ywu ma wiêc istotne znaczenie

w doskonaleniu zarz¹dzania bhp.

Wstêp

Na potrzebê doskonalenia zarz¹dzania bez-

pieczeñstwem i higien¹ pracy w przedsiêbior-

stwach wskazuj¹ zarówno przepisy prawa, jak

równie¿ normy określaj¹ce wymagania i wy-

tyczne odnosz¹ce siê do systemów zarz¹dzania

bhp. Podstawowym celem dzia³añ sk³adaj¹cych

siê na doskonalenie zarz¹dzania bhp powinno

byæ zwiêkszenie jego skuteczności, która wyra-

¿a siê zarówno popraw¹ stanu bezpieczeñstwa

i higieny pracy, jak i ogólnego funkcjonowania,

co w efekcie wp³ywa korzystnie na wyniki eko-

nomiczne przedsiêbiorstwa. Za najistotniejsze

w doskonaleniu zarz¹dzania bhp uznaje siê

powszechnie te dzia³ania, które wzmacniaj¹

zaanga¿owanie najwy¿szego kierownictwa

i pracowników w problemy bezpieczeñstwa

i higieny pracy oraz świadcz¹ o usprawnianiu

procesu planowania, a tak¿e potwierdzaj¹ d¹-

¿enie do ustanawiania ambitnych celów [1, 2,

3]. Wśród dzia³añ zwi¹zanych z doskonaleniem

zarz¹dzania bhp, realizowanych w przedsiê-

biorstwach, wymieniæ mo¿na [4]:

zwiêkszenie uprawnieñ pracowników

i ich udzia³u w dzia³aniach dotycz¹cych bhp

na rzecz poprawy stanu bhp (wspó³zawodnic-

two, propozycje usprawnieñ na stanowiskach

pracy itp.)

zwiêkszenie czêstotliwości i zakresu

informacji na temat bhp, przekazywanych

najwy¿szemu kierownictwu

lepsze informowanie i komunikowanie

siê w sprawach bhp (np. zwiêkszenie liczby

spotkañ z pracownikami, dni poświêcone

bezpieczeñstwu)

uwzglêdnianie w ocenach ryzyka zawo-

dowego nowo powstaj¹cych czynników ryzyka

(np. obci¹¿enie uk³adu miêśniowo-szkieleto-

wego, monotonia)

rejestrowanie i analizowanie zdarzeñ

potencjalnie wypadkowych

doskonalenie metod analizowania przy-

czyn wypadków przy pracy i zdarzeñ poten-

cjalnie wypadkowych w celu identyfikowania

ich przyczyn źród³owych

zwiêkszenie liczby przegl¹dów stanu

bhp, anga¿owanie w przegl¹dy wiêkszej liczby

pracowników

Wp³yw dzia³añ w zakresie

doskonalenia zarz¹dzania bhp

na jego skutecznośæ

W celu dokonania oceny wp³ywu dzia³añ

w zakresie doskonalenia zarz¹dzania bhp

na jego skutecznośæ przeprowadzono badania

w grupie 51 osób zaanga¿owanych w ten proces

w przedsiêbiorstwach – w tym pracowników

s³u¿by bhp, cz³onków zespo³ów wdra¿aj¹cych

systemy zarz¹dzania bhp oraz kierowników ko-

mórek organizacyjnych. Za miarê skuteczności

tego zarz¹dzania przyjêto wybrane mierniki

funkcjonowania przedsiêbiorstwa, do których

zaliczono: liczby wypadków przy pracy, zdarzeñ

potencjalnie wypadkowych, dni ogólnej absencji

chorobowej, stanowisk, na których ograniczono

ryzyko zawodowe, a tak¿e fluktuacjê kadry,

wydajnośæ i jakośæ pracy, wiedzê i kompetencje,

poziom zadowolenia pracowników z pracy,

przestrzeganie zasad bhp oraz świadomośæ pro-

blemów bezpieczeñstwa i higieny pracy. Wp³yw

ka¿dego z dzia³añ w zakresie zarz¹dzania bhp

na mierniki funkcjonowania by³ oceniany w skali

od 1 („na pewno nie ma korzystnego wp³ywu”)

do 4 („na pewno ma korzystny wp³yw”).

okresowe sporz¹dzanie sprawozdañ

o stanie bhp i ich publikowanie

organizowanie szkoleñ na temat zagadnieñ

zwi¹zanych z doskonaleniem zarz¹dzania bhp

zwiêkszenie czêstotliwości szkoleñ do-

tycz¹cych bhp

modelowanie i optymalizacja procesów

zarz¹dzania bhp

doskonalenie dokumentacji systemu

zarz¹dzania (upraszczanie, wprowadzenie

elektronicznego obiegu dokumentacji)

stosowanie nowoczesnych programów

komputerowych

realizacjê programów motywuj¹cych

pracowników do anga¿owania siê w dzia³ania

Ocena skutecznoœci dzia³añ

popularyzacja problematyki bhp (np. w ra-

diowêźle, gazetce zak³adowej, Internecie)

zapewnienie regularnego audytowania

systemu zarz¹dzania bhp przez jednostkê

zewnêtrzn¹

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2007

Do mierników funkcjonowania, których

zwi¹zki z dzia³aniami w zakresie dosko-

nalenia zarz¹dzania bhp dostrzegane

s¹ najczêściej, nale¿¹:

świadomośæ problemów bhp

przestrzeganie zasad bhp

uznawane za dzia³ania o bardzo du¿ym lub

du¿ym wp³ywie na niemal wszystkie mierniki

funkcjonowania – oprócz fluktuacji kadry.

Jednak zwiêkszenie czêstotliwości i zakresu

informacji o bezpieczeñstwie i higienie pracy,

przekazywanych najwy¿szemu kierownictwu,

nie zosta³o zaliczone do dzia³añ o najwy¿szym

wp³ywie na mierniki funkcjonowania. Ozna-

czaæ to mo¿e, ¿e wiêkszośæ przedstawicieli

przedsiêbiorstw nie dostrzega bezpośredniego

zwi¹zku miêdzy informowaniem najwy¿szego

kierownictwa o problemach bhp a jego zaan-

ga¿owaniem w ich rozwi¹zywanie.

Chocia¿ doskonalenie metod analizowania

przyczyn wypadków przy pracy i zdarzeñ

potencjalnie wypadkowych, zwiêkszanie

uprawnieñ pracowników i ich udzia³u w dzia-

³aniach dotycz¹cych bhp, zwiêkszenie liczby

przegl¹dów stanu bhp i anga¿owanie w te

przegl¹dy wiêkszej liczby pracowników, a tak¿e

ustalanie ambitnych celów nie zosta³y zaliczone

do dzia³añ o najwiêkszym ogólnym wp³ywie

na przyjête mierniki funkcjonowania, to nale¿y

zwróciæ uwagê na fakt, ¿e s¹ one uznawane

za bardzo wa¿ne w obszarze bhp: ich wp³yw

na mierniki odnosz¹ce siê bezpośrednio do tego

obszaru zosta³ oceniony jako bardzo du¿y.

Tylko nieznacznie ni¿ej oceniany jest w tym

obszarze wp³yw lepszego komunikowania siê

w sprawach dotycz¹cych bhp, rejestrowania

i analizowania zdarzeñ potencjalnie wypadko-

wych, programów motywuj¹cych pracowników

do anga¿owania siê w dzia³ania na rzecz bhp

oraz popularyzacji tej problematyki.

Monitorowanie i analizowanie przyczyn

absencji chorobowej zosta³o ocenione jako

dzia³anie o stosunkowo niewielkim wp³ywie

na ogólne funkcjonowanie i na poszczególne

mierniki, w³¹czaj¹c w to liczbê dni ogólnej ab-

sencji chorobowej. Jest to sygna³, ¿e programy

odnosz¹ce siê do ograniczania absencji cho-

robowej pracowników s¹ realizowane bardzo

rzadko, a absencja z tego powodu na ogó³

nie jest ³¹czona z warunkami pracy.

doskonalenie metod analizowania przy-

czyn wypadków przy pracy i zdarzeñ po-

tencjalnie wypadkowych (ró¿nice dotycz¹

5 mierników funkcjonowania)

rejestrowanie i analizowanie zdarzeñ

potencjalnie wypadkowych (ró¿nice dotycz¹

4 mierników funkcjonowania).

Nieco mniejsze s¹ ró¿nice w ogólnej ocenie

wp³ywu zwiêkszenia uprawnieñ pracowni-

ków i ich udzia³u w dzia³aniach dotycz¹cych

bhp, organizowania szkoleñ w zakresie bhp,

uwzglêdniania w ocenach ryzyka zawodowego

nowo powstaj¹cych czynników ryzyka oraz

prowadzenia analiz kosztów i korzyści – doty-

cz¹ one w ka¿dym z tych przypadków trzech

mierników funkcjonowania.

Do mierników funkcjonowania, w od-

niesieniu do których ró¿nice ocen dotycz¹-

ce ich zwi¹zków z dzia³aniami na rzecz do-

skonalenia zarz¹dzania bhp s¹ najwiêksze,

nale¿¹:

Najni¿ej oceniany jest wp³yw dzia³añ

w zakresie doskonalenia zarz¹dzania bhp

na fluktuacjê kadry, liczbê dni ogólnej absencji

chorobowej, a tak¿e na wydajnośæ pracy.

W celu zidentyfikowania tych dzia³añ

w zakresie doskonalenia, których realizacja

wywiera najkorzystniejszy wp³yw na skutecz-

nośæ zarz¹dzania bhp, czyli na wiele mierników

funkcjonowania równocześnie, obliczono

– na podstawie ocen poszczególnych dzia³añ

– wskaźnik wp³ywu, którego wartośæ mo¿e siê

zawieraæ w przedziale 0 – 1, przy czym 0 ozna-

cza, ¿e dzia³anie na pewno nie ma wp³ywu

na wszystkie mierniki funkcjonowania, zaś 1,

¿e dzia³anie na pewno ma wp³yw na wszystkie

mierniki funkcjonowania. Wartości tego wskaź-

nika odnosz¹ce siê do analizowanych dzia³añ

przedstawiono na rysunku (str. 10.).

wiedza i kompetencje (ró¿nice w ocenie

wp³ywu a¿ 8 dzia³añ)

poziom zadowolenia pracowników

z pracy, jakośæ pracy (ró¿nice w ocenie wp³ywu

7 dzia³añ)

wydajnośæ pracy (ró¿nice w ocenie wp³y-

wu 6 dzia³añ)

liczba zdarzeñ potencjalnie wypadkowych

(ró¿nice w ocenie wp³ywu 5 dzia³añ).

W szczególności przedstawiciele przed-

siêbiorstw, w których wdro¿ono system

zarz¹dzania bhp w porównaniu do przedsta-

wicieli przedsiêbiorstw, w których tego systemu

nie wdro¿ono:

Do dzia³añ w zakresie doskonalenia systemu

zarz¹dzania bhp, których wp³yw na funk-

cjonowanie przedsiêbiorstwa jest oceniany

jako najwiêkszy (wskaźnik wp³ywu wiêkszy

ni¿ 0,65) zaliczyæ mo¿na:

prawie dwa razy czêściej s¹ w pe³ni

przekonani, ¿e zaanga¿owanie pracowników

w ustalanie celów i planów w obszarze bhp

wp³ywa pozytywnie na poziom zadowolenia

pracowników z pracy i sześæ razy rzadziej

neguj¹ wystêpowanie takiego wp³ywu

opracowywanie programów uspraw-

nieñ ergonomicznych (np. ograniczenie

dolegliwości uk³adu miêśniowo-szkieleto-

wego, stresu w pracy)

zwiêkszenie zaanga¿owania najwy¿-

szego kierownictwa w ustalanie celów

i planów

zwiêkszenie zaanga¿owania pracow-

ników w ustalanie celów i planów

realizacjê programów motywuj¹cych

pracowników do anga¿owania siê w dzia-

³ania na rzecz bhp (wspó³zawodnictwo,

propozycje usprawnieñ na stanowiskach

pracy itp.).

prawie dwa razy czêściej s¹ pewni,

¿e programy usprawnieñ ergonomicznych

wp³ywaj¹ pozytywnie na poziom zadowolenia

pracowników z pracy

prawie dwa razy czêściej wyra¿aj¹ pew-

nośæ, ¿e zwiêkszenie uprawnieñ pracowników

i ich anga¿owanie w dzia³ania dotycz¹ce bhp

wp³ywa na zmniejszenie liczby zdarzeñ poten-

cjalnie wypadkowych

piêæ razy czêściej uznaj¹, ¿e zwiêkszenie

uprawnieñ pracowników i ich anga¿owanie

w dzia³ania dotycz¹ce bhp na pewno wp³ywa

na wydajnośæ pracy i dwa razy rzadziej neguj¹

istnienie takiego wp³ywu

ponad dwa razy czêściej dostrzegaj¹

zwi¹zek miêdzy zwiêkszaniem uprawnieñ

pracowników a fluktuacj¹ kadry

prawie sześæ razy czêściej wyra¿aj¹ pew-

nośæ, ¿e programy motywuj¹ce pracowników

do anga¿owania siê w dzia³ania na rzecz bhp

Wp³yw wdro¿enia systemu

zarz¹dzania bhp

na ocenê skuteczności dzia³añ

w zakresie doskonalenia

Wyniki badañ wykaza³y, ¿e wp³yw wielu

dzia³añ w zakresie doskonalenia zarz¹dzania

bhp na poszczególne mierniki funkcjonowania

jest oceniany ró¿nie w przedsiêbiorstwach, któ-

re wdro¿y³y system zarz¹dzania w tym obsza-

rze i tam, gdzie takiego systemu nie wdro¿ono.

Do dzia³añ takich nale¿¹ przede wszystkim:

popularyzacja problematyki bhp (ró¿nice

dotycz¹ a¿ 7 mierników funkcjonowania)

modelowanie procesów zarz¹dzania

bhp (ró¿nice dotycz¹ a¿ 7 mierników funk-

cjonowania)

Uwagê zwraca fakt wysokiej oceny wp³y-

wu programów usprawnieñ ergonomicznych

na ogólne funkcjonowanie. Uzyskane wyniki

wskazuj¹, ¿e zdaniem przedstawicieli przedsiê-

biorstw maj¹ one du¿y lub bardzo du¿y wp³yw

na niemal wszystkie mierniki funkcjonowania.

Zwiêkszenie zaanga¿owania najwy¿szego

kierownictwa oraz pracowników, a tak¿e

motywowanie pracowników do anga¿owania

siê w dzia³ania na rzecz bhp s¹ powszechnie

wiedza i kompetencje

liczba wypadków przy pracy i liczba

zdarzeñ potencjalnie wypadkowych

liczba stanowisk, na których ograni-

czono ryzyko zawodowe.

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 2/2007

zarz¹dzania bhp. Analiza wskazuje, ¿e w ci¹gu

ostatnich 2 lat w przedsiêbiorstwach, które

wdro¿y³y systemy zarz¹dzania, dzia³ania takie

realizowane by³y znacznie czêściej (średnio

3 – 5 razy). Równocześnie zwraca uwagê

brak realizacji niektórych spośród tych dzia³añ

(np. programów motywuj¹cych pracowników

do anga¿owania siê w dzia³ania na rzecz bhp

czy popularyzacji tej problematyki) w sto-

sunkowo du¿ej grupie przedsiêbiorstw, które

systemu nie wdro¿y³y.

Podsumowanie

Doskonal¹c proces zarz¹dzania bhp, nale¿y

zwróciæ przede wszystkim uwagê na potrzebê

realizacji tych dzia³añ, które w istotny sposób

mog¹ wp³yn¹æ na zwiêkszenie jego skutecz-

ności. Za szczególnie istotne dla tego procesu

przedstawiciele przedsiêbiorstw uznaj¹ przede

wszystkim wdra¿anie programów usprawnieñ

ergonomicznych, co skutkuje zarówno popra-

w¹ warunków pracy, jak i wp³ywa korzystnie

na jakośæ oraz wydajnośæ pracy. Dzia³ania

w kierunku doskonalenia zarz¹dzania podej-

muj¹ znacznie czêściej te przedsiêbiorstwa,

które wdro¿y³y systemy zarz¹dzania ni¿ te,

które systemów takich nie wdro¿y³y.

Rys. Wartości wskaźnika wp³ywu dla poszczególnych dzia³añ w zakresie doskonalenia zarz¹dzania bezpieczeñstwem

i higien¹ pracy

Values of a performance indicator for individual activities aimed at improving OSH management

Wdro¿enie systemu zarz¹dzania bhp

stymuluje podejmowanie dzia³añ zmierza-

j¹cych do doskonalenia zarz¹dzania bezpie-

czeñstwem i higien¹ pracy. Równocześnie

wp³ywa ono na kszta³towanie świadomości

znaczenia tych dzia³añ dla funkcjonowania

przedsiêbiorstwa.

PIŚMIENNICTWO

[1] Raport z zadania badawczego IV-9.01: Partycypacja

bezpośrednia a stres i bezpieczeñstwo pracy. CIOP,

2004

[2] T.W. Marsh, R. Davies, R.A. Phillips, A.R. Duff, I.T.

Robertson, A. Weyman & M.D. Cooper The Role of

Management Commitment in Determining the Success

of a Behavioural Safety Intervention. “Journal of the

Institution of Occupational Safety & Health”. 2 (2)

45-56, 1998

[3] Results of a survey of direct participation in Europe ,

http://www.eurofound.eu.int/publications/files/

EF9803EN.pdf

[4] Raport z zadania badawczego 08.1: Opracowanie

zasad i kryteriów doskonalenia systemów zarz¹dzania

bezpieczeñstwem i higien¹ pracy w przedsiêbiorstwie .

CIOP, 2005

maj¹ korzystny wp³yw na ich wiedzê i kom-

petencje

ponad dwa razy czêściej s¹ pewni,

¿e informowanie i komunikowanie siê wp³ywa

na wiedzê i kompetencje

znacznie wy¿ej oceniaj¹ znaczenie reje-

strowania i analizowania zdarzeñ potencjalnie

wypadkowych, a w szczególności jego wp³yw

na jakośæ i wydajnośæ pracy, wzrost wiedzy

i kompetencji, poziom zadowolenia pracowni-

ków z pracy, a tak¿e na liczbê tych zdarzeñ

wy¿ej oceniaj¹ znaczenie sporz¹dzania

okresowych sprawozdañ o stanie bhp i ich publi-

kowania, stwierdzaj¹c 5 razy czêściej, ¿e wp³ywa

to na pewno korzystnie na jakośæ pracy i po-

nad 2 razy czêściej, ¿e wp³ywa to na pewno

na przestrzeganie zasad bhp; czêściej równie¿

dostrzegaj¹ zwi¹zek tego rodzaju dzia³añ z za-

dowoleniem pracowników z pracy

znacznie wy¿ej oceniaj¹ znaczenie mode-

lowania i optymalizacji procesów zarz¹dzania

bhp, a w szczególności czêściej wyra¿aj¹

pewnośæ, ¿e mo¿e ono wp³yn¹æ na jakośæ

i wydajnośæ pracy (takiego pogl¹du nie wyrazi³

nikt w przedsiêbiorstwach nie wdra¿aj¹cych

systemów), a tak¿e na wiedzê i kompetencje

znacznie wy¿ej oceniaj¹ znaczenie po-

pularyzacji problematyki bhp, a w szczegól-

ności znacznie czêściej uznaj¹, ¿e wp³ywa ona

na pewno korzystnie na jakośæ i wydajnośæ pracy

(zdania tego nie podziela nikt z przedsiêbiorstw

nie wdra¿aj¹cych systemu), czêściej widz¹

zwi¹zki popularyzacji tej tematyki ze zmniej-

szeniem liczby dni ogólnej absencji chorobowej,

zmniejszeniem liczby wypadków przy pracy

i zdarzeñ potencjalnie wypadkowych oraz ok.

4 razy czêściej, ¿e wp³ywa równie¿ na poziom

zadowolenia z pracy

wy¿ej oceniaj¹ wp³yw audytów zewnêtrz-

nych na funkcjonowanie, stwierdzaj¹c ponad

5 razy czêściej, ¿e oddzia³uj¹ one na pewno

korzystnie na świadomośæ problemów bhp

i ponad 2 razy czêściej, ¿e wp³ywaj¹ równie¿

na wiedzê i kompetencje.

W obu grupach przedsiêbiorstw wystêpuj¹

równie¿ istotne statystycznie ró¿nice dotycz¹-

ce realizacji dzia³añ w zakresie doskonalenia

Publikacja opracowana na podstawie wy-

ników uzyskanych w ramach II etapu pro-

gramu wieloletniego pn. „Dostosowywanie

warunków pracy w Polsce do standardów

Unii Europejskiej” dofinansowywanego

w latach 2005-2007 w zakresie zadañ s³u¿b

pañstwowych przez Ministerstwo Pracy

i Polityki Spo³ecznej. G³ówny koordynator:

Centralny Instytut Ochrony Pracy – Pañstwo-

wy Instytut Badawczy

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: