wyklad 01 zdrowie psychiczne.pdf

ZDROWIE PSYCHICZNE

Zdrowie psychiczne należy – zgodnie ze współczesnym stanem nauki ujmować w sposób

dynamiczny i stopniowalny, w ścisłym powiązaniu z wartościami do realizacji których

człowiek dąży w określonym środowisku fizycznym i psychospołecznym. Określony

stopień zdrowia psychicznego zarówno ujemny jak i dodatni, stanowi rezultat

zachodzącego w człowieku długotrwałego procesu będącego bądź regresem, bądź

rozwojem zmierzającym do realizacji niezbędnej podstawy rozumnego istnienia: poczucia

sensu życia opartego na coraz głębszym pojmowaniu wartości transcendentnych i

społecznych.

ZDROWIE PSYCHICZNE TRUDNO JEST ZDEFINIOWAĆ.MOŻNA WYODRĘBNIĆ KILKA

NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANYCH UJĘĆ:

brak patologii psychicznej, jako przeciwieństwo choroby psychicznej chociaż zdrowie

psychiczne nie może polegać tylko na braku objawów patologicznych;

przeciwstawienie zdrowia i choroby jest raczej mało przydatne ponieważ choroba

psychiczna jest równie źle zdefiniowana jak i zdrowie psychiczne;

zdrowie psychiczne jest to stan dobrego emocjonalnego samopoczucia, umożliwiający

sprawne funkcjonowanie w środowisku społecznym, uzyskiwanie satysfakcjonujących

osiągnięć i rozwoju osobowości [Sadock – 2000].

definicja zdrowia psychicznego, pomimo pewnych trudności da się jednak ująć w jakiś

lapidarny zwrot, o tyle definicja nie zdrowia jest dużo trudniejsza, bo granica między

zdrowiem psychicznym, a chorobą psychiczną jest b. płynna.

określenie „zaburzenia”, a nie „choroby” psychiczne – pojęcie choroba psychiczna zostało

przyjęte do pojęcia/określenia „psychozy”.

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA

Stan zdrowia psychicznego dorosłego człowieka zależy od ogólnego rozwoju danej osoby

od wszystkich czynników, które przez cały ten okres wywierały wpływ na jej osobowość.

Dojrzewanie psychiki polega nie na stopniowym rozroście ilościowych cech psychicznych

dziecka, bo człowiek dorosły stanowi inną jakość psychiczną niż dziecko.

Największa dynamika rozwoju ma miejsce w życiu płodowym, a następnie stopniowo

zmniejsza się. Chociaż rozwoju psychicznego człowieka nie można określić precyzyjnie

(procentowo), to można przyjąć, że przebiega on mniej więcej proporcjonalnie do rozwoju

fizycznego.

Waga ciała od chwili zapłodnienia jajeczka do narodzin wzrasta 11 mln razy, a od

urodzenia do okresu dojrzewania 20 razy.

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA C.D.

B. szybkie tempo rozwoju dotyczy ok. niemowlęctwa, zaś dużo wolniejsze, choć też

wysokie ma miejsce w ok. wczesnego dzieciństwa [2-5 r.ż.].

Po okresowym niewielkim zwolnieniu rozwoju [7-11 r.ż.] dochodzi do niewielkiego

przyspieszenia w ok. dojrzewania, po czym ma miejsce stopniowe zahamowanie rozwoju

fizycznego, natomiast rozwój psychiczny w tym okresie utrzymuje nieznacznie wyższe

tempo, lecz po 25 r.ż. i tutaj obserwuje się pewną stabilizację.

1 Z 8

W ocenie większości autorów podstawowe kształtowanie osobowości odbywa się do 8 r.ż.

(podstawowe reakcje psychiczne na czynniki społeczne dotyczące funkcjonowania

psychicznego).

Rozwój człowieka odbywa się skokami, co uzależnione jest zarówno od czynników

biologicznych, kształtujących jakościowo różne okresy rozwoju psychicznego, jak i od

czynników środowiskowych, które skokowo kształtują osobowość.

ROZWÓJ PSYCHICZNY CZŁOWIEKA C.D.

Pojawieniu się nowych cech rozwoju towarzyszy proces zanikania „starych”. W okresie

wczesnodziecięcym zanikowi ulega szereg stereotypowych reakcji obronnych,

uwarunkowanych genetycznie mechanizmów adaptacyjnych, a także szereg zachowań

psychicznych koniecznych w okresie dziecięcym, które są nie do przyjęcia w ok.

późniejszym.

Rozwój poszczególnych funkcji psychicznych nie postępuje harmonijnie. Procesy

intelektualne osiągają swój szczyt [16-18 r.ż.] a nawet ok. 30 r.ż.

Przemiany psychiczne nie mają swojego końca. Każdy okres życia cechują dalsze

dynamiczne przemiany (nawet w późnej starości).

W rozwoju psychicznym człowieka obowiązuje zasada dążenia do doskonałości. Jeżeli z

przyczyn biologicznych, psychologicznych lub społecznych pewne cechy nie mogą się

rozwinąć w pełni, to jest to kompensowane lub maskowane przez rozwój innych cech

psychiki. Ta kompensacja wad psychicznych może być tak doskonała, że są ujawniane

jedynie w sytuacjach wyjątkowych obciążeń.

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZDROWIE PSYCHICZNE

Należy tu szereg czynników:

Wzajemne relacje między zmianami ilościowymi i jakościowymi w sferze psychicznej

Tempo i ciągłość rozwoju

Harmonijność w rozwój poszczególnych cech osobowości w powiązaniu z określonymi

zmianami anatomiczno – fizjologicznymi w o.u.n. i endokrynnymi

W zakresie funkcji intelektualnych, które są przejawem życia psychicznego (poznawanie,

pamięć, procesy myślowe, orientacja).

W zakresie rozwoju sfery uczuciowej człowieka stopniowe uzupełnianie oraz

przejmowanie kierowania całokształtem życia uczuciowego [do 7 r.ż. rozwijają się z uczuć

pierwotnych, uczucia archaiczne, a z nich pomiędzy 10-15 r.ż. rozwijają się uczucia

wyższe].

Rozwój życia uczuciowego człowieka decyduje o jego strukturze osobowości (charakteru).

Dysfunkcje w rozwoju osobowości charakteryzują się opóźnieniem rozwoju życia

uczuciowego w stosunku do rozwoju intelektualnego = niedojrzałością emocjonalną

CZYNNIKI KSZTAŁTUJĄCE ZDROWIE PSYCHICZNE C.D.

Rozwój woli opiera się na uspołecznieniu potrzeb bardziej społecznych niż biologicznych.

Wytwarzane jest przekonanie o hierarchii potrzeb, zwiększeniem decyzyjności oraz

zdecydowania, panowania nad sobą i wytrwałością w dążeniu do celu.

Psychika → całokształt procesów i cech psychicznych takich jak (zjawiska emocjonalne,

pamięciowe, procesy myślowe, intelektualne, motywacyjne) → osobowość człowieka

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU

2 Z 8

Współczesna psychologia prowadzi badania nad całokształtem złożonych mechanizmów

regulujących zachowanie się człowieka w różnych sytuacjach „psychologicznie trudnych”

[konflikty, stres].

Trudna sytuacja jako bodziec →receptor → oun:

– reakcja ze strony układu wegetatywnego → układ krążenia, skóra narządy

wewnętrzne i inne

– reakcja ze strony układu endokrynnego oś przysadka podwzgórze → hormony →

nadnercza, tarczyca, i inne gruczoły wewnątrzwydzielnicze

– reakcja ze strony układu ruchowego → kości mięśnie

w/w dają nieswoistą reakcję organizmu na sytuację trudną.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU C.D.

Stres → sytuacja w której dążenie ukierunkowane na cel ulega zablokowaniu.

W życiu codziennym są to:

• zawiedziona nadzieja

• niezaspokojone potrzeby

• nierozwiązane problemy

• napięcia emocjonalne

• niespełnione prośby

• odmowa słusznych praw

• ograniczenie lub pozbawienie słusznych żądań

Nagła przeszkoda w planowanym działaniu może być sytuacją frustracyjną, stresową, z

wyjątkiem jednak sytuacji nieprzewidzianych takich jak: klęski żywiołowe, śmierć bliskiej

osoby

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU C.D.

Niektóre zagrożenia są powodem niepokoju i lęku dla wielu osób, co z czasem prowadzi

do wystąpienia:

• zaburzeń nerwicowych

• zaburzeń psychicznych

• tendencji samobójczych i samobójstw

W obliczu różnych zagrożeń człowiek traci sens życia. Współczesna cywilizacja i jej

przyspieszone tempo życia i rozwoju nieustannie tworzy: ludzi nieodpornych,

nieprzystosowanych, co w konsekwencji nasila niepokój i lęk oraz poczucie zagrożenia

prowadzące do występowania zaburzeń psychicznych. W takich warunkach rozwój

osobowości jest utrudniony, a życie ciągle generuje różne stresy utrudniające normalny

rozwój osobowości i prowadzi do rozwoju zachowań właściwych dla licznych patologii

społecznych (uzależnienia, zachowania przestępcze), ale może też być dla wielu okazją

do przyspieszonego dojrzewania osobowości.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU C.D.

• Do integracji osobowości dochodzi poprzez dezintegrację, zagrożenia i stresy.

• Zagrożeniem może być każdy bodziec wywołujący lęk.

• Charakterystyczną cechą dla stresu są takie zmiany w otoczeniu, które wywołują

3 Z 8

wysoki stan napięcia emocjonalnego i stanowią przeszkodę w normalnych

reakcjach danej osoby.

• Przejawem napięć stresowych może być: lęk, gniew, wstyd, agresja, zachowania

rezygnacyjne itp.

Wpływ stresu na funkcjonowanie człowieka i kształtowanie jego osobowości, może

prowadzić w życiu codziennym do agresji w kontaktach interpersonalnych, spadku

postępowania konstruktywnego, gorsze wykonywanie zadań, sztywność w procesach

adaptacyjnych, podejmowanie nieskutecznych prób radzenia sobie w sytuacji

psychologicznie trudnej i chaotycznego działania.

ROZWÓJ OSOBOWOŚCI W WARUNKACH STRESU C.D.

Najbardziej skrajnym przejawem sytuacji stresowych są:

• tendencje i próby samobójcze

• autodestruktywność pośrednia (uzależnienia, ryzykowne działanie, itp.)

Obserwuje się, że współcześnie wyraźnemu obniżeniu uległa odporność ludzi na różne

sytuacje stresowe, co może być następstwem braku należytego ukształtowania i

informowania pewnych cech osobowości w procesie wychowawczym.

Świadczyć o tym może wzrost uzależnień i samobójstw wśród młodzieży.

MECHANIZMY STRESU W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH

STRES – reakcja biologiczna – odpowiedź organizmu na zmieniające się i

nieprzewidywalne czynniki środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Reakcja ta ma

charakter ogólnoustrojowy i w stosunku do wywołujących ją bodźców, czy sytuacji

zwanych stresorami, jest niespecyficzna, tzn. niezależnie od charakteru stresorów jej

podstawowe mechanizmy pozostają takie same.

REAKCJA STRESOWA - to przygotowanie organizmu do wypracowania nowych,

skuteczniejszych reakcji, czyli poprawienia zdolności adaptacyjnych. Reakcja stresowa to

ogólnoustrojowa, niespecyficzna, stawiająca jednostkę w gotowości do działania. Odbywa

się to poprzez aktywizację podstawowych struktur stresu: osi podwzgórzowo –

przysadkowo – nadnerczowej [P-P-N], miejsca sinawego i układu wegetatywnego,

wstępujących dróg dopamino- i noradrenergicznych oraz tzw. układu zahamowania

behawioralnego. Zaham. behaw. ma istotne znaczenie – należy zaprzestać działania,

które może przynieść niepożądane następstwa, należy przemyśleć całą sytuację i znaleźć

z niej wyjście. Zostają wyhamowane inne funkcje nieistotne w danej chwili (procesy

immunologiczne, rozrodcze, anaboliczne). Organizm przygotowuje się do nadmiernego

wysiłku – następ. aktyw. osi P-P-N.

MECHANIZMY STRESU W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH C.D.

Następstwem aktywacji osi P-P-N i wynikający z tego wzrost stężenia kortyzolu

przez korę nadnerczy oraz adrenaliny przez rdzeń nadnerczy, a także wzrost

czynności układu sympatycznego (sekrecja noradrenaliny). Prowadzi to do zmian,

które przygotowują się do podjęcia zwiększonego wysiłku:

• wzrost glukoneogenezy

• obniżenie wychwytu glukozy przez tkanki

• przepływ krwi do naczyń mięśni i mózgu

• przyspieszenie tętna i wzrost kurczliwości m. sercowego

4 Z 8

• rozszerzenie dróg oddechowych i przyspieszenie oddechu

• wzrost agregacji płytek krwi

Takie przestawienie organizmu pozwala na uniknięcie lub zwalczenie sytuacji

zagrażającej oraz wypracowanie nowych struktur poznawczo – behawioralnych, które

umożliwiają właściwą kontrolę środowiska wewnętrznego i zewnętrznego. Sytuacja

stresująca (stresor) znika i przestaje aktywować mechanizmy stresu.

MECHANIZMY STRESU W ZABURZENIACH DEPRESYJNYCH C.D.

Właściwe poradzenie sobie ze stresem, to wytworzenie nowego mechanizmu

adaptacyjnego, prowadzącego do usunięcia sytuacji stresowej i w wyniku tego –

ustąpienia reakcji stresowej.

Znaczenie takiego sposobu radzenia sobie ze stresem jest niezwykle istotne dla

prawidłowego rozwoju organizmu. Determinuje on rozwój jednostki, pozwala na

wytworzenie i udoskonalenie mechanizmów adaptacyjnych, które pozwalają na

zachowanie integralności i autonomii jednostki, czyli przeżycie.

Inaczej przedstawia się sprawa, gdy stres nie ulega rozwiązaniu z powodu

niedostatecznego funkcjonowania mechanizmów obronnych i osłabionego hamowania

zwrotnego w obrębie osi P-P-N. Konsekwencje tego są dla organizmu niekorzystne.

Dlatego taki przewlekły stres nazywa się distresem, w odróżnieniu od opisywanej

korzystnej dla organizmu ostrej reakcji stresowej – eustresu.

STRES PRZEWLEKŁY

Występująca w przewlekłym stresie długotrwała aktywacja osi P-P-N, układu

autonomicznego oraz efektów dla organizmu, usposabia do rozwinięcia się procesów

patologicznych, które wiążą się przede wszystkim z przewlekłą, hiperkortyzolemią,

aktywacją ukł. autonomicznego. Stres przewlekły, w przeciwieństwie do ostrego (eustresu)

odgrywa rolę dezadaptacyjną, co może prowadzić do rozwoju licznych schorzeń.

STRES OSTRY A STRES PRZEWLEKŁY

Stres ostry:

– wzrost immunoprotekcji

– mobilizacja zasobów energetycznych

– wzrost funkcji poznawczych

– wzrost RR i tętna

– zachamowanie osi PPN

– spadek produkcji dwuwęglanów i produkcji śluzówki

Stres przewlekły:

– immunosupresja

– oporność insulinowa otyłość, spadek białka, wzrost lipidów i cholesterolu

– neurodegeneracja, zaburzenia psychiczne

– nadciśnienie tętnicze, zaburzenia krążenia

– niepłodność zaburzenia miesiączkowania

– wzrost podatności na owrzodzenia żołądka i dwunastnicy

–

5 Z 8

STRES PRZEWLEKŁY - ROLA PATOGENETYCZNA

Utrzymujące się przez długi czas w stresie przewlekłym:

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: