Info.txt

22 marca 2007 roku ? pięćdziesišta rocznica urodzin Jacka Kaczmarskiego. Niestety, zamiast wieczek na torcie, uczcimy jš zapalajšc znicze na grobie artysty. Liczba wiec, która się tego dnia na grobie pojawi wiadczy o tym, że:
exegi monumentum aere perennius
regalique situ pyramidum altius
quod non imber edax non aquilo impotens
possit dirvere avt innumerabilis

Kolejnš cegiełkš owego pomnika niech będzie wydawnictwo, które oddajemy słuchaczom do ršk dzi, w kontekcie kolejnej rocznicy.

"Arka Noego" to wydawnictwo zbiorcze, trzecie, po "Synu marnotrawnym" i "Suplemencie" powięcone twórczoci Jacka Kaczmarskiego.

"Syn marnotrawny" zawiera wszystkie oficjalnie wydane płyty. Poczšwszy od Murów, nagranych w studio Polskiego Radia w 1979 r., aż po Mimochodem nagrane w sali koncertowej Polskiego Radio w roku 2001. Znajšcy życiorys Jacka Kaczmarskiego wiedzš, że te 23 lata były bardzo burzliwym wydawniczo okresem. Poczšwszy od wycofanego na przemiał Krzyku, płyt nagrywanych w rozmaitych miejscach globu od Australii po Szwecję, poprzez odtwarzanie z magnetofonowych koncertowych nagrań Muzeum i Raju aż po także odtwarzanš z niestudyjnych nagrań Stajenkę.

Płyty zbioru "Syn marnotrawny" nie zawierajš całej twórczoci Jacka Kaczmarskiego ? z tych samych powodów, dla których częć płyt doczekała się oficjalnego wydania dopiero po wielu latach, inne nie były wydawane w Polsce ? częć programów nigdy nie została nagrana studyjnie. Nie oznacza to, że utwory wchodzšce w ich skład nie sš znane słuchaczom ? zostały nagrane na przekrojowych płytach koncertowych, których w dyskografii Jacka Kaczmarskiego jest kilka, z różnych okresów twórczoci ? na tej zasadzie dobrane zostały utwory na Carmagnoli, Stršceniu Aniołów, Litanii, Live, 20 (5) lat póniej, Złotej kolekcji. Pozostałe znane sš z drugoobiegowych kaset, niektórzy pamiętajš je z zagłuszanych audycji Radia Wolna Europa, a inni sami nie wiedzš skšd znajš ? a znajš.

"Suplement" to zestaw wszystkich tych "nie wiadomo skšd" znanych lub nieznanych utworów. Na szeciu płytach można znaleć każdš piosenkę Jacka Kaczmarskiego gdzie kiedy zasłyszanš czy znalezionš w jakim piewniku. Kryterium doboru utworów była ich nieobecnoć w zbiorze "Syn marnotrawny", dzięki czemu udało się całš wczeniej nieopublikowanš spuciznę Kaczmarskiego zamknšć w szeciu płytach, ale nie udało się przy tym odtworzyć innego istotnego aspektu jego twórczoci ? spójnoci i kształtu programów. "Arkš Noego" ? wydawnictwem, które macie Państwo w rękach ? mamy ambicję i tę lukę uzupełnić.

Czym jest pojęcie "program" dla Jacka Kaczmarskiego? Jak wielu poetów grupował on swoje utwory w cykle połšczone mylš przewodniš, stanowišce zamknięte całoci, których sens wykraczał poza prostš sumę treci poszczególnych utworów. W jego przypadku dodatkowš spoistociš takiego cyklu była kreacja sceniczna łšczšca te utwory w konkretne "tu i teraz" zamykajšce słuchaczy na godzinę, dwie ? w konkretnej tematyce, klimacie i narzucajšc kolejnoć i dramaturgię scenicznš całoci. Dodatkowo łšczyły poszczególne utwory komentarze i zapowiedzi podpowiadajšce cieżkę interpretacyjnš, albo przeciwnie ? poszerzajšce pole interpretacji konkretnych utworów.

Pierwsze programy, prezentowane na scenie z Przemysławem Gintrowskim i Zbigniewem Łapińskim narzuciły słuchaczom intuicyjne zrozumienie koncepcji programu: ˇ Muzeum ? opisuje prawie dwadziecia obrazów polskiego malarstwa historycznego z ostatnich 200 lat historii (wyjštek stanowiš Osły i ludzie wg Goi) ˇ Raj ? odwołuje się do wštków biblijnych Były to spójne koncepcje tematyczne i sceniczne, w przypadku Raju pomylane wręcz jako widowisko wizualno-muzyczne.

Póniej, na emigracji, Kaczmarski pozostał wierny swojej koncepcji tworzenia wierszy w ramach konkretnych cykli programowych, ale okolicznoci prezentowania twórczoci uległy zmianie, co rzutowało na odbiór utworów przez publicznoć. Dwa programy pisane w Polsce (Niewolnicy i 90 dni spokoju) zostały zarzucone przez Kaczmarskiego ze względu na wydarzenia historyczne, które zdezaktualizowały ich wymowę. "Na przełomie 1979 i 1980 roku (?) rozpoczšłem pisanie programu pod tytułem Niewolnicy, który, wykorzystujšc realia wiata antycznego, mówić miał o ubezwłasnowolnieniu polskiego społeczeństwa, od robotników poczšwszy, na rodowisku artystycznym i naukowym kończšc. Program nigdy nie został ukończony, gdyż wydarzenia lat 80-81 zaprzeczyły jego aktualnoci. Pozostały jednak piosenki, które nie utraciły swojej aktualnoci, a nawet, niestety, z upływem lat stały się jeszcze bardziej aktualne."

Pierwsze emigracyjne programy, Zbroja i Przejcie Polaków przez Morze Czerwone skrystalizowały się w czasie, kiedy Kaczmarski koncertował na emigracji. Wymowa ich została przytłoczona zapotrzebowaniem na znane, ważne, rozpoznawalne utwory z poprzednich programów.

Następne programy, Mój zodiak i Notatnik australijski były to cykle koncepcyjne, które nie doczekały się jednak oprawy muzycznej i nie były w zwišzku z tym nigdy przedmiotem "opowieci scenicznej" funkcjonujšc jako cykl wierszy po prostu.

Piosenki, które znamy z płyty Kosmopolak pisane sš niejako na marginesie poematu pod tym samym tytułem. Tematycznie sš sobie bliskie, kwestia układu i spójnoci całoci pozostaje jednak drugorzędna, jako że specyfika pracy w RWE wymusiła na Kaczmarskim inny niż uprzednio harmonogram twórczy ? przedstawiał swoje piosenki w cotygodniowych audycjach, a materiał na kasetę (pierwotnie Kosmopolak wydany był w drugim obiegu na przełomie 1987 i 1988 roku, potem ten sam materiał wydał już oficjalnie Pomaton) został wybrany z nagrań rejestrowanych na rozmaitych sesjach w studio RWE. Podobnie rzecz się miała z Dziećmi Hioba i Głupim Jasiem.

W czasie pracy Kaczmarskiego w RWE powstał jeszcze szereg utworów, które nie znalazły się w żadnym z tych zbiorów, funkcjonowały na falach eteru, a miejsce w oficjalnej dyskografii znalazły dopiero podczas powstawania "Suplementu".

Dopiero w 1992 roku wraca w twórczoci Kaczmarskiego formuła, od której zaczšł swojš drogę artystycznš: powstaje zwarty program o okrelonej tematyce, nagrany studyjnie i prezentowany scenicznie na około pięćdziesięciu koncertach w całej Polsce. Wojna postu z karnawałem funkcjonuje wród słuchaczy Jacka jako słowo-klucz oznaczajšce nie tylko konkretnš płytę czy okres twórczoci poety, ale pewne postawy życiowe, problemy i wizje. Podobnie Sarmatia, która powstała rok póniej. Charakterystyczna dla Kaczmarskiego jest też pewna łšcznoć tematyczna kolejnych programów. Tak samo jak w przypadku Zbroi i Przejcia Polaków przez Morze Czerwone, a póniej Dwóch Skał i Mimochodem ? pierwszy stanowi wprowadzenie i tworzy swoisty "klimat intelektualny" dla drugiego.

Kolejny program jest zjawiskiem unikatowym w twórczoci Kaczmarskiego. Jest to cykl pastorałek, czyli program bardzo specyficzny, czerpišcy siłę z konwencji pieni kolędowych, choć w prezentowanym w piosenkach spojrzeniu na sacrum silnie odciska się charakterystyczny dla Kaczmarskiego punkt widzenia "odmiennych mowš, wiarš, obyczajem".

W następnych programach zauważymy pewnš odmianę tematycznš: sztafaż historyczny ustępuje miejsca rozważaniom nie odwołujšcym się do tej konwencji, choć oczywicie poszczególne piosenki wykorzystujš skojarzenia historyczne i malarskie i wymagajš od słuchacza równej erudycji, co poprzednie. Programy jako takie nie sš jednak osadzone w konwencji historycznej, przez co myl przewodnia staje się na pierwszy rzut oka trudniejsza do uchwycenia.

Od powrotu do Polski prezentacja słuchaczom nowych piosenek odbywa się w rytmie wydawania kolejnych płyt i koncertów prezentujšcych materiał płyty, a każda z nich jest zamkniętym spójnym programem. Oczywicie na koncertach pojawiajš się także najważniejsze piosenki z poprzednich programów. Publicznoć, tak samo jak ta emigracyjna dziesięć lat wczeniej oczekuje, oprócz nowych piosenek, także tych wczeniejszych, znanych, ważnych. Na koncertach sš jednak wydzielone w osobny blok, pojawiajšc się po częci zwišzanej z nowym programem. Powstajš też płyty przekrojowe, niezwišzane z żadnym konkretnym programem, oraz płyta w konwencji różnej od klasycznej, jakš jest Bankiet.

"Arka Noego" składa się z trzech częci. Pierwsza i druga to odpowiednio "Syn marnotrawny" i "Suplement" ? w kształcie, w jakim funkcjonujš jako samodzielne wydawnictwa. Trzecia częć to osiem płyt: Zbroja i Przejcie Polaków przez Morze Czerwone ? dwa niewydane dotychczas programy, Między nami ? album zawarty w "Synu marnotrawnym", ale tutaj w klasycznej (a dla wielu miłoników twórczoci Jacka ? kanonicznej) wersji wykonawczej (live, na gitarę i głos) oraz pięć płyt zawierajšcych materiał z archiwum Radia Wolna Europa ? "Kwadranse Jacka Kaczmarskiego", czyli piosenki z rozbudowanym, autorskim komentarzem.