Karnawał, czyli staropolskie zapusty

Przewidywane osiągnięcia ucznia:

• Potrafi zdefiniować pojęcie zabawa.

• Rozwiązuje krzyżówki i rebusy.

• Współpracuje w zespole.

• Zna zwyczaje karnawałowe.

• Samodzielnie szuka różnych informacji w tekście i wykorzystuje je w czasie rozmów.

• Redaguje kilka zdań na wskazany temat.

• Posługuje się kalendarzem i dokonuje prostych obliczeń kalendarzowych.

• Wykonuje maski karnawałowe.

• Uważnie słucha innych.

• Zdobyte informacje wykorzystuje w działaniach praktycznych.

Przydadzą się:

„Świerszczyk” nr 4/2006,

koperty z zagadkami dla dzieci, materiały do wykonania masek karnawałowych (np. karton, nożyczki, klej, spinacze biurowe, zszywacz biurowy, taśma dwustronna, czapka bejsbolówka, gumka bieliźniana, papier kolorowy, krepina, brokat), „Wycinanka” („Już w szkole”, klasa 1. i 2., semestr 1., Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005)

Przebieg zajęć:

◙ Uczniowie losują koperty, w których znajdują się zadania dla każdego dziecka: zagadki z „Kto zagadki ładnie zgadnie, tego nuda nie dopadnie” („Świerszczyk” nr 4) oraz wykreślanka literowa usprawniająca syntezę wzrokową (zadaniem dzieci jest wykreślenie powtarzających się liter i ułożenie hasła z  pozostałych: H H H K H H H H L H H H H H A H H H H H H S H H H H O H H H W H H H H A H H H H H H H Z H H H H A H H H H H H B H H H A H H W H H A H H H H H H KH H H A H H H R H H H H H H N H H H H H H A H H H H W H H H H H H H H H H H H A H H H H H H Ł H H O  H H H H W H H H H H H A H H H H H H H H H H H – hasło: klasowa zabawa karnawałowa).

◙ Co to jest zabawa? – definiowanie pojęcia zabawa za pomocą metody śniegowej kuli.

Dzieci w parach definiują pojęcie zabawa, następnie pary łączą się w czwórki i uzgadniają wspólną wersję definicji, potem to samo robią ośmioosobowe grupy itd. Na końcu zapisują tak zredagowany tekst w ostatecznej wersji.

◙ Nauczyciel wyjaśnia dzieciom, czym jest karnawał, np.: Zimowy okres balów i zabaw to karnawał, nazywany dawniej zapustami. Rozpoczyna się po święcie Trzech Króli (6 stycznia) i trwa do środy popielcowej, która rozpoczyna czas wielkiego postu. Dawniej największą rozrywką karnawału były kuligi, urządzane przez bogatych właścicieli ziemskich: szlachtę i magnatów. Kuligi były zawsze bardzo starannie przygotowywane przez sąsiadów z całej okolicy. Ustalano kolejność odwiedzin, przygotowywano noclegi, zaopatrywano spiżarnie... Jechano od dworu do dworu saniami ciągniętymi przez konie, z muzyką i śpiewem, a wieczorami biesiadowano, śpiewano i tańczono. Często bawiono się do białego rana. Obecnie kuligi są organizowane przede wszystkim dla dzieci i są raczej atrakcją zimową niż formą karnawałowej zabawy. W karnawale w miastach organizowano pochody maskaradowe, a po wsiach chodzili przebierańcy (np. kozy, bociany, niedźwiedzie, diabły), którzy odwiedzali domy sąsiadów, śpiewali wesołe przyśpiewki i zbierali dary. Organizowano również maskarady, czyli bale maskowe. Najsłynniejsze odbywały się w Gdańsku i w Warszawie. W okresie międzywojennym rozpoczęto organizowanie balów dobroczynnych, z których dochód przeznaczano dla potrzebujących. Zwyczaj ten przetrwał do dziś.

◙ Uzupełnianie wiadomości o zwyczajach i tradycjach karnawałowych.

• Jakie znamy zwyczaje karnawałowe? – wypowiedzi dzieci na podstawie własnych doświadczeń.

• Głośne, indywidualne czytanie informacji o zapustach w rubryce „Chcę wiedzieć więcej… o zapustach” („Świerszczyk” nr 4/2006).

• Wspólne ułożenie i zapisanie kilku zdań na temat zwyczajów karnawałowych.

◙ Obliczenia kalendarzowe: odszukanie w kalendarzu daty święta Trzech Króli, sprawdzenie, kiedy w tym roku będzie środa popielcowa, ostatki, tłusty czwartek, a na końcu obliczenie, ile dni, ile tygodni trwa karnawał w 2006 roku.

◙ Wykonanie masek karnawałowych według pomysłów nauczyciela i dzieci lub według instrukcji w „Kolorowych zabawach” („Świerszczyk” nr 4/2006) albo wykonanie masek z „Wycinanki” („Już w szkole” klasa 1., semestr 1., Wydawnictwo Nowa Era, Warszawa 2005).

◙ Zabawa ruchowa ze śpiewem – dzieci ubrane w maski bawią się w kółeczku, śpiewając piosenkę „Poleczka”, np.:

Nazywają mnie Poleczka,

umiem skakać jak piłeczka,

bardzo, bardzo jestem skoczna,

a jak zacznę, to nie spocznę.

Hop, hop, la, la, la,                           

kto zatańczy tak jak ja.

Źródło: „Zuchowe nutki”, oprac. Bolesław Perl, Wydawnictwo Harcerskie, Warszawa 1968

Można też wykorzystać inną piosenkę wybraną przez nauczyciela.