Arystoteles-Tę postać jedynowładztwa, czyli monarchii, która ma na uwadze dobro ogólne, zwykliśmy nazywać królestwem, panowanie niewielu, a więc więcej niż jednego, zwiemy arystokracją (...) kiedy zaś lud rządzi ku ogólnemu pożytkowi, używamy nazwy, którą w szerszym znaczeniu określamy wszystkie ustroje politeja. Zwyrodnieniami wspomnianych ustrojów są: w stosunku do królestwa tyrania, w stosunku do arystokracji oligarchia, a w stosunku do politei demokracja. Tyrania bowiem jest jedynowładztwem dla korzyści panującej jednostki, oligarchia dla korzyści bogaczy, a demokracja dla korzyści ubogich, żadna z nich nie ma jednak na względzie dobra ogółu.”
socjalizm, liberalizm, konserwatyzm, nacjonalizm - Początki nowoczesnych ideologii-dalej przez Średniowiecze (państwo feudalne, więzi plemienne), Odrodzenie, monarchię absolutną i oświeconą (biurokracja, poszerzania zadań państwa), oraz początki nowoczesnego państwa i społeczeństwa w XIX w.
demokracja – autorytaryzm - totalitaryzm -Państwo w XIX i XX w.,
Kształtowanie się państw demokratycznych w XIX i XX w. (Anglia, USA, federalizm - centralizm). Dwudziesty wiek, wiek walki między demokracją, totalitaryzmem i autorytaryzmem (rozróżnienie między tymi systemami). Cechy charakterystyczne dla systemu totalitarnego.
Totalitaryzm- istnienie jedynej masowej partii, kierowanej przez jednego człowieka i stosunkowo niewielką grupę w społeczeństwie, system opartej na terrorze kontroli policyjnej, Kontrolowane przez państwo media, Monopol państwa na broń, Centralna kontrola i kierowanie przez państwo całą gospodarką
Cechy systemów autorytarnych (różne typy systemów autorytarnych:
Reżimy: komunistyczno-autorytarne,
faszystowsko-autorytarne, wojskowe:biurokratyczno-wojskowe,dowódców wojskowych, korporacyjno-autorytarne, rasistowsko-autorytarne,autorytarne, przeprowadzające modernizację kraju, teokratyczno-autorytarne, dynastyczno-autorytarne, sułtańsko-autorytarne.
Teorie państwa,
- funkcjonalna: oparta na funkcji, jaką spełnia państwo. organizacja mająca władzę nad wszystkimi osobami zamieszkującymi dane terytorium, mająca za cel rozwiązywanie problemów i zabezpieczanie wspólnych dóbr, utrzymanie porządku.
- elementarna - zasadnicze elementy trwały związek ludzi osiadłych na pewnym terytorium, podlegających jednej wyłącznej władzy zwierzchniej.
- są też psychologiczne, określające państwo jako zbiór wyobrażeń o władczych stosunkach międzyludzkich.
- socjologiczne, koncentrujące się na społeczności politycznej, państwo jako zespół ludzi - członków lub funkcjonariuszy w określonych instytucjach.
-klasowe jako specyficzna forma socjologicznych, skoncentrowane na panowaniu klasowym, określającym główne cechy państwa jako całości.
Modele demokracji - nie rządy ludu, a jedynie rządy mające akceptację ludu. rozwiązanie instytucjonalne doch. do decyzji politycznych, w którym jednostki uzyskują moc decydowania poprzez walkę wyborczą o głosy wyborców.
Trójpodział władz, rola parlamentu i rządu.
Kryterium
westminsterski
konsensualny
Partycypacja w rządzie
koncentracja władzy
udział wielu partii w szerokiej koalicji
Relacja parlament-rząd
dominacja rządu
równowaga
Podział władzy w parlamencie
koncentracja w jednej izbie
podział między dwie izby
Liczba i wielkość partii
dwie wielkie
duża liczba
Podziały między partiami
socjoekonomiczne
socjoekonomiczne i kulturowe
Przestrzenny podział władzy
unitarny, scentralizowany
federalny i zdecentralizowany
System wyborczy
większościowy (jednomandatowe okręgi)
proporcjonalny (wielomandatowe)
Formalne ograniczenia władzy ustawodawczej
brak
istnieją
Partia w systemie demokratycznym marginalne – na dalekich skrzydłach systemu, nawet nie tak małe, ale bez możliwości koalicyjnych i wpływu na system. Izolowane, mimo że niekiedy włączane do koalicji. zawiasowe – w centrum układu i dlatego duży potencjał koalicyjny, bo partner „dla wszystkich”. oderwane – uchylające się od udziału w rywalizacji partyjnej, apelujące do wybranych grup. Masowe
Państwo przeciążone, może spełniać swoje zadania jedynie w warunkach wzrostu gospodarczego. Gdy zaczyna się recesja brakuje środków, i zaostrza się rywalizacja o podział środków. Najsilniej odczuwają to partie, gdyż one odpowiadają za funkcjonowanie państwa.
lewica-prawica: komunistyczne, socjaldemokratyczne, lewicowo – libertarialne (akcentujące równość praw, ochronę praw mniejszości, program ekologiczny, rozbrojenie, egalitaryzm, pomoc dla państw rozwijających się. Silne eksponowanie poszerzania udziału obywateli w życiu politycznym. ), chadeckie, liberalne, konserwatywne, radykalnie prawicowe. Partie antysystemowe (odwołująca się do przemocy i kwestionująca zasady demokracji skrajna prawica i lewica).
Systemy partyjne: jednopartyjne (w systemach niedemokratycznych) - dwupartyjne - dwuipół partyjne - wielopartyjne bez partu dominującej i z partią dominującą. Partia dominująca w systemie musi utrzymać taką pozycję przez 4 kadencje.
teorie dzasad tworzenia gabinetów koalicyjnych-
minimalnie zwycięska koalicja - najbardziej trwała jest koalicja z minimalnej liczby partii, potrzebnych dla uzyskania większości. Odejście jednego koalicjanta oznacza koniec koalicji.
oparta na przetargu jako odmiana powyższego: koalicja (bargaining coalition) – im mniej partii w niej uczestniczy, tym łatwiejsze są negocjacje i większe szanse na trwałość (najlepiej 2, potem 3 itd.).
koalicja minimum rozmiaru (minimum size coalition) – koalicja powinna także minimalnie przekraczać niezbędną liczbę głosów w parlamencie. W ten sposób partie zyskują największy możliwy wpływ (liczbę stanowisk) w rządzie.
Inni politolodzy próbowali uwzględnić programy i ideologię partii:
najtrwalsza koalicja partii, które dzieli najmniejszy dystans ideologiczny na osi lewica-prawica. Czyli największa trwałość tam, gdzie najmniejsze różnice programowe i ideologiczne.
szansa na sukces jest przy programowo-ideologicznej zbieżności większa, gdy liczba partii-koalicjantów niewielka.
WYBORY -powszechne, równe, tajne, bezpośrednie lub poórednie.
W systemie większościowym zwycięzca bierze mandaty, w proporcjonalnym dzielone zgodnie z podziałem głosów. Większościowy służy przede wszystkim utworzeniu sprawnej większości w parlamencie, proporcjonalny – wiernemu oddaniu w parlamencie układu sił w społeczeństwie.
Wady i zalety:
Pluralistyczne – (też większości względnej) premiowanie partii zdolnych pokonać konkurentów w jak największej liczbie okręgów. wystarcza względna większość. Wzór: o jeden głos więcej niż kolejny rywal w ponad połowie okręgów. Wyłącza to partie małe, regionalne.
- albo w okręgach jednomandatowych (Wlk. Brytania, USA, Kanada, od lat 90. Nowa Zelandia, liczne kraje afrykańskie), czyli tradycja anglosaska.
- rzadziej w okręgach wielomandatowych, a wyborca ma tyle głosów ile mandatów w okręgu. Wchodzą kolejno z największą ilością głosów.
Większości absolutnej– okręgi jednomandatowe, trzeba uzyskać ponad 50%. Jeżeli nie to powtórne głosowanie dla dwóch najlepszych. Zazwyczaj potrzebne kilka rund (zazwyczaj dwie, zostaje dwóch).
model alternatywnego głosowania (alternative vote, instant runoff vote) – wyborca wskazuje, którego kandydata popiera jako pierwszego, drugiego (drugie miejsce), trzeciego. W procedurze odpadają najsłabsi kandydaci, a ich głosy dzielone są między pozostałych proporcjonalnie do tego jak często uzyskali drugie miejsce. Tak długo aż wreszcie ktoś osiągnie niezbędną liczbę głosów, czyli większość bezwzględną.
Mieszane: Połączenie wyborów proporcjonalnych i większościowych, część mandatów bezpośrednio z okręgów wyborczych, część z dodatkowej listy na zasadach proporcjonalnych. Jeżeli jest to mniej więcej 50/50% to także mniejsze partie mogą wejść.
Proporcjonalny system list partyjnych – partie przygotowują listy kandydatów, i dostają liczbę mandatów proporcjonalnie do zdobytej ilości głosów. Głosowanie może być albo bezpośrednio na partie (Izrael), albo na konkretnych kandydatów (Turcja, Finlandia).
system uporządkowanej listy z jednym fakultatywnym głosem – jak wyżej, odmienność: wyborca może oddać głos na listę, albo na konkretnego kandydata na niej. Lepsze możliwości wyboru. Do podziału mandatów podlicza się jedne i drugie głosy.
system listy nieuporządkowanej z jednym głosem – partie wystawiają listy, ale bez wskazywania na ważność kandydatów. Głosuje się na kandydatów, ale głos także dla partii. Mandaty rozdzielane proporcjonalnie, ci kandydaci, którzy dostali najwięcej głosów (Finlandia).
system listy nieuporządkowanej ze skumulowanym głosem – (parlament Szwajcarii i Luksemburga). Listy kandydatów bez preferencji, zwykle alfabetyczne. Partia może zgłosić kilka list, ale nie więcej kandydatów niż mandatów. Wyborca ma kilka głosów, może je rozdzielić, albo skumulować dla jednego kandydata. Może wykreślić nazwisko z listy, albo powtórzyć je dwukrotnie. Może głosować na kandydatów z różnych list. Może na liście skreślić kandydata i na jego miejsce wpisać kandydata z innej listy.
Obliczanie mandatów: Iloraz wyborczy , Największych reszt , Największych średnich ,
Szkoła pluralizmu amerykańskiego. postrzeganie procesu politycznego, jako rywalizacji grup społecznych o kontrolę nad państwowym procesem podejmowania decyzji.
Jedni, że państwo jedynie nadaje formę ustaleniom podejmowanym w wyniku rywalizacji toczonej przez grupy interesów. Państwo jedynie reaguje na to co się tam dzieje, dopasowuje się do układu sił. Gdy on się zmienia, inaczej formułowana jest polityka państwa.Nie ma centrum decyzyjnego. Ponieważ grup jest wiele, żadna nie dominuje trwale, więc system pozostaje demokratyczny.
...
s0lange