Związki z rówieśnikami w wieku 2- 6 lat.doc

Związki z rówieśnikami.

(w wieku od 2 do 6 lat)

Doświadczenia rodzinne niezaprzeczalnie mają główny wpływ na kształtowanie dopiero co się rodzącej osobowości dziecka i jego związków społecznych, szczególnie w tych pierwszych latach, kiedy to nadal spędza ono sporo czasu z rodzicami i rodzeństwem. W tym samym okresie, od dwóch do sześciu lat, coraz istotniejszą rolę zaczynają odgrywać również związki z rówieśnikami.

Po raz pierwszy pozytywnie zainteresowanie innymi dziećmi zauważymy już w wieku sześciu miesięcy. Jeśli umieścimy naprzeciw siebie na podłodze dwoje niemowląt w tym wieku, będą one na siebie patrzeć, dotykać się, chwytać za włosy, wzajemnie naśladować ruchy i uśmiechać się do siebie. W okresie od czternastego do osiemnastego miesiąca możemy zauważyć kilkoro bawiących się razem zabawkami- czasem będą współdziałać ze sobą, a czasem bawić obok siebie różnymi zabawkami (nazywa się to zabawą równoległą). Maluchy w tym wieku wyrażają wzajemne zainteresowanie, przyglądając się sobie lub wydając różne dźwięki. Lecz do osiemnastego miesiąca nie obserwujemy zabaw bardziej skoordynowanych, jak na przykład gra w berka lub naśladowanie działań innego dziecka bawiącego się jakąś zabawką.

W wieku około trzech lub czterech lat dzieci zaczynają preferować zabawy z rówieśnikami i bawią się z nimi w sposób bardziej wspólny i skoordynowany. Razem budują, razem bawią się w piaskownicy, tworzą wspólne fantazje.  We wszystkich tych działaniach obserwujemy zarówno pozytywne, jak i negatywne zachowania zabarwione agresją i altruizmem.

              Agresję definiuje się ją jako zachowanie posiadające wyraźny zamiar zranienia kogoś lub uszkodzenia czegoś. Każde dziecko, przynajmniej w pewnym stopniu, wskazuje tego typu zachowania, ale forma i częstotliwość ich występowania zmienia się w okresie przedszkolnym.

              Kiedy dwu- i trzylatki są zdenerwowane lub sfrustrowane, najczęściej rzucają przedmiotami i biją się wzajemnie. Jednak gdy poprawiają się ich zdolności językowe, odchodzą od tak drastycznych przejawów agresji na rzecz agresji werbalnej, w formie szydzenia i przezywania. Podobnie też wyrazy buntu wobec rodziców coraz rzadziej mają charakter fizyczny, a częściej słowny.

              Zanik agresji fizycznej w tym okresie również niewątpliwie odzwierciedla zanikający u przedszkolaka egocentryzm i wzrost zrozumienia myśli i uczuć innych dzieci. Spadek ten spowodowany jest również innym czynnikiem, mianowicie powstającymi w grupach hierarchicznymi strukturami  dominacji. Już trzy- i czterolatki organizują grupy o wyraźnym podziale na przywódców i podwładnych. Wiedzą, kto wygra, a kto przegra walkę, kogo ośmielają się zaatakować, a komu muszą podporządkować- wiedza ta ma służyć redukcji prawdziwego poziomu agresji fizycznej.

              Druga znaczna zmiana jakości agresji w tym okresie to porzucenie agresji głównie instrumentalnej na rzez agresji wrogiej. Ta ostatnia ma na celu urażenie drugiej osoby lub uzyskanie korzyści, celem pierwszej jest zniszczenie lub pozyskanie jakiegoś przedmiotu.

              Frustracja. Jedna pierwszych grup amerykańskich psychologów twierdziła że agresję zawsze poprzedza okres frustracji, a po niej zawsze następuje wybuch agresji. Wygląda to, że hipoteza frustracji- agresji jest zbytnim uogólnieniem; nie wszystkie frustracje prowadzą do agresji lecz rzeczywiście pojawienie się frustracji sprzyja wystąpieniem agresji. Maluch i przedszkolaki często czują się rozgoryczone- ponieważ nie zawsze mogą trzymać to, czego chcą i dlatego że nie potrafią precyzyjnie wyrażać swych potrzeb- więc często to niezadowolenie przybiera formę agresji.

              Wzmocnienie i modelowanie. Kiedy rodzice ustępują napadom złości i agresji własnych dzieci, wzmacniają tylko zachowania, nad którymi tak ubolewają i tym samym sprzyjają tworzeniu się trwałego wzorca agresji i buntu. Modelowanie również odgrywa nie bagatelną rolę w nauce zachowań agresywnych. Dzieci, obserwując rodziców i innych ludzi zachowujących się napastliwie, uczą się również, że agresja jest skutecznym i przyjętym sposobem rozwiązywania problemów. Istotnie, rodzice ciągle stosujący kary cielesne w stosunku do dzieci sprawiają, że one są bardziej agresywne, niż dzieci rodziców, którzy nie dostarczają im wzorców takich zachowań. Kiedy dzieci dysponują wieloma różnymi modelami zachowań agresywnych, a zwłaszcza gdy oparte na nich zachowania agresywne są nagradzane, nie możemy się dziwić, że dzieci uczą się podobnych wzorców zachowań agresywnych.