KSIĘGA I
NORMY OGÓLNE
Kan. 1 - Kanony tego Kodeksu dotyczą jedynie Kościoła łacińskiego.
Kan. 2 - Kodeks zazwyczaj nie określa obrzędów, jakie należy zachować w
sprawowaniu czynności liturgicznych, dlatego obowiązujące dotychczas przepisy
liturgiczne zachowują swoją moc, chyba że któreś z nich są przeciwne kanonom
Kodeksu.
Kan. 3 - Kanony Kodeksu nie odwołują ani też nie zmieniają umów zawartych
przez Stolicę Apostolską z krajami lub innymi społecznościami politycznymi.
Zachowują one przeto swoją dotychczasową moc, chociażby nawet były
przeciwne przepisom tego Kodeksu.
Kan. 4 - Prawa nabyte oraz przywileje udzielone dotychczas przez Stolicę
Apostolską osobom fizycznym lub prawnym, a będące w użyciu i nie odwołane,
pozostają nienaruszone, chyba że kanony tego Kodeksu wyraźnie je odwołują.
Kan. 5 - § 1. Istniejące dotychczas zwyczaje przeciwne przepisom
niniejszych kanonów - tak powszechne, jak i partykularne - zostają całkowicie
zniesione i w przyszłości nie dopuszcza się do ich wznowienia, jeśli zostały
odrzucone przez kanony obecnego Kodeksu. Również pozostałe należy uważać za
zniesione, chyba że Kodeks wyraźnie co innego zastrzega, albo są one stuletnie lub
niepamiętne - mogą być tolerowane, jeśli zdaniem ordynariusza nie da się ich usunąć
ze względu na okoliczności miejsca i osób.
§ 2. Zachowuje się istniejące dotychczas zwyczaje obok prawa, tak
powszechne, jak i partykularne.
Kan. 6 - § 1. Z chwilą wejścia w życie niniejszego Kodeksu, zostają zniesione:
1 Kodeks Prawa Kanonicznego promulgowany w 1917 roku;
2 również inne ustawy, powszechne lub partykularne, przeciwne przepisom obecnego
Kodeksu, chyba że odnośnie do partykularnych co innego wyraźnie zastrzeżono;
3 jakiekolwiek ustawy karne - tak powszechne, jak i partykularne - wydane przez
Stolicę Apostolską, chyba że zostały włączone do tego Kodeksu;
4 wreszcie pozostałe powszechne ustawy dyscyplinarne, które dotyczą spraw w
całości regulowanych obecnym Kodeksem.
§ 2. Jeśli kanony niniejszego Kodeksu zawierają stare prawo, winny być
interpretowane z uwzględnieniem również kanonicznej tradycji.
Tytuł I
USTAWY KOŚCIELNE
Kan. 7 - Ustawa powstaje z chwilą jej promulgowania.
Kan. 8 - § 1. Powszechne ustawy kościelne są promulgowane przez
zamieszczenie w organie urzędowym Actorum Apostolicae Sedis, chyba że w
poszczególnych przypadkach został przepisany inny sposób promulgowania. Uzyskują
moc prawną wyłącznie po upływie trzech miesięcy od dnia, którym numer Akt jest
oznaczony, chyba że z natury rzeczy wiążą od razu albo w samej ustawie został
specjalnie i wyraźnie określony krótszy lub dłuższy okres nieobowiązywalności.
§ 2. Ustawy partykularne są promulgowane w sposób określony przez
prawodawcę i zaczynają obowiązywać po miesiącu od dnia promulgacji, chyba że w
samej ustawie określono inny termin.
Kan. 9 - Ustawy odnoszą się do przyszłości nie do przeszłości, chyba że
zastrzega się w nich wyraźnie o rzeczach przeszłych.
Kan. 10 - Jedynie te ustawy należy uznać za unieważniające lub
uniezdalniające które wyraźnie postanawiają, że akt jest nieważny, albo osoba
niezdolna.
Kan. 11 - Ustawom czysto kościelnym podlegają ochrzczeni w Kościele
katolickim lub do niego przyjęci, którzy jednak posiadają wystarczające używanie
rozumu oraz - jeśli ustawa czego innego wyraźnie nie zastrzega - ukończyły siódmy
rok życia.
Kan. 12 - § 1. Ustawom powszechnym podlegają na całym świecie wszyscy
dla których zostały wydane.
§ 2. Spod ustaw powszechnych, które nie obowiązują na określonym
terytorium, są wyjęci wszyscy, którzy na tym terytorium aktualnie przebywają.
§ 3. Ustawy wydane dla określonego terytorium wiążą tych dla których zostały
wydane i którzy posiadają na nim stałe lub tymczasowe zamieszkanie oraz
równocześnie aktualnie na nim przebywają, z zachowaniem przepisu kan. 13.
Kan. 13 - § 1. O ile nie stwierdzi się czego innego, ustawy partykularne
posiadają charakter terytorialny nie zaś personalny.
§ 2. Podróżni nie są związani:
1 ustawami partykularnymi własnego terytorium, jak długo poza nim
przebywają, chyba że ich przekroczenie powoduje szkodę na własnym terytorium
albo ustawy mają charakter personalny;
2 ani ustawami terytorium na którym przebywają z wyjątkiem tych, które
zaradzają porządkowi publicznemu albo określają formalności aktów, albo dotyczą
rzeczy nieruchomych, położonych na tym terytorium
§ 3. Tułacze podlegają ustawom - tak powszechnym, jak i partykularnym -
obowiązującym w miejscu przebywania.
Kan. 14 - W wątpliwości prawnej, ustawy nie obowiązują, nawet
unieważniające i uniezdalniające. Natomiast w wątpliwości faktycznej, ordynariusze
mogą od nich dyspensować byleby - gdy idzie o dyspensę zastrzeżoną - zwykła jej
udzielać władza, której jest zarezerwowana.
Kan. 15 - § 1. Ignorancja lub błąd dotyczące ustaw unieważniających lub
uniezdalniających, nie przeszkadzają ich skutkom, chyba że co innego jest wyraźnie
postanowione.
§ 2. Nie domniemywa się ignorancji lub błędu odnośnie do ustawy, kary, albo
odnośnie do faktu własnego czy cudzego notorycznego; natomiast domniemywa się to
odnośnie do faktu cudzego nienotorycznego, dopóki coś przeciwnego nie zostanie
udowodnione.
Kan. 16 - § 1. W sposób autentyczny ustawy interpretuje prawodawca oraz
ten, komu on zlecił władzę autentycznego interpretowania.
§ 2. Interpretacja autentyczna, dokonana w formie ustawy posiada taką samą
moc co ustawa i wymaga promulgacji; jeśli tylko wyjaśnia słowa ustawy same w
sobie pewne wtedy działa wstecz. Gdy ustawę zawęża lub poszerza albo tłumaczy
wątpliwą, nie działa wstecz.
§ 3. Interpretacja zaś dokonana w formie wyroku sądowego lub aktu
administracyjnego w poszczególnej sprawie, nie ma mocy ustawy i wiąże jedynie
osoby oraz dotyczy spraw, dla których została wydana.
Kan. 17 - Ustawy kościelne należy rozumieć według własnego znaczenia
słów, rozważanego w tekście i kontekście. Jeśli pozostaje ono wątpliwe i niejasne,
należy uwzględnić miejsca paralelne, gdy takie są, cel i okoliczności ustawy oraz
myśl prawodawcy.
Kan. 18 - Ustawy, które ustanawiają kary, ograniczają swobodne
wykonywanie uprawnień albo zawierają wyjątek od ustawy, podlegają ścisłej
interpretacji.
Kan. 19 - Jeśli w określonej sprawie brak wyraźnej ustawy, powszechnej lub
partykularnej, albo prawa zwyczajowego sprawa - z wyjątkiem karnej - winna być
rozstrzygnięta z uwzględnieniem ustaw wydanych w podobnych sprawach, ogólnych
zasad prawnych z zachowaniem słuszności kanonicznej, jurysprudencji, praktyki
Kurii Rzymskiej oraz powszechnej i stałej opinii uczonych.
Kan. 20 - Późniejsza ustawa uchyla wcześniejszą lub ją zmienia, jeśli
wyraźnie to postanawia albo jest jej wprost przeciwna, albo porządkuje w całości
przedmiot dawnej ustawy. Jednakże ustawa powszechna nie zmienia prawa
partykularnego lub specjalnego, chyba że co innego jest w prawie wyraźnie
zastrzeżone.
Kan. 21 - W wątpliwości nie domniemywa się, że ustawa poprzednia została
odwołana, lecz ustawy późniejsze należy odnieść do poprzednich i wedle możności z
nimi uzgodnić.
Kan. 22 - Ustawy państwowe, do których odsyła prawo kościelne, należy
zachować w prawie kanonicznym na ile nie są przeciwne prawu Bożemu i o ile prawo
kanoniczne czego innego nie zastrzega.
Tytuł II
ZWYCZAJ
Kan. 23 - Tylko ten zwyczaj wprowadzony przez wspólnotę wiernych posiada
moc prawa, który został zatwierdzony przez prawodawcę, zgodnie z kanonami niżej
zamieszczonymi.
Kan. 24 - § 1. Żaden zwyczaj przeciwny prawu Bożemu nie może uzyskać
mocy prawa.
§ 2. Nie może też uzyskać mocy prawa zwyczaj przeciwny prawu
kanonicznemu albo powstały obok niego, jeśli nie jest rozumny. Nie jest zaś rozumny
zwyczaj wyraźnie przez prawo odrzucony.
Kan. 25 - Tylko ten zwyczaj uzyskuje moc ustawy, który jest zachowywany z
zamiarem wprowadzenia prawa przez wspólnotę zdolną przynajmniej do jego
przyjęcia.
Kan. 26 - Jeśli nie uzyskał specjalnego zatwierdzenia kompetentnego
prawodawcy, zwyczaj przeciwny obowiązującemu prawu kanonicznemu oraz zwyczaj
obok prawa kanonicznego jedynie wtedy otrzymuje moc prawa, gdy jest
zachowywany zgodnie z prawem w sposób ciągły przez pełnych lat trzydzieści.
Natomiast przeciwny ustawie kanonicznej, która zawiera klauzulę zabraniającą
przyszłych zwyczajów tylko wtedy może przeważyć, gdy jest stuletni albo
niepamiętny.
Kan. 27 - Zwyczaj jest najlepszą interpretacją ustaw.
Kan. 28 - Z zachowaniem przepisu kan. 5, zwyczaj czy to przeciwny prawu,
czy obok niego, zostaje odwołany przez zwyczaj przeciwny lub ustawę. Jeśli jednak o
nich wyraźnie nie wspomina, ustawa nie odwołuje zwyczajów stuletnich lub
niepamiętnych, ani też ustawa powszechna nie odwołuje zwyczajów partykularnych.
Tytuł III
DEKRETY OGÓLNE ORAZ INSTRUKCJE
Kan. 29 - Dekrety ogólne, wydawane przez kompetentnego prawodawcę dla
wspólnoty zdolnej do przyjęcia prawa i zawierające ogólne przepisy, są ustawami we
właściwym znaczeniu i rządzą się przepisami kanonów o ustawach.
Kan. 30 - Kto posiada jedynie władzę wykonawczą, nie może wydać dekretu
ogólnego, o którym w kan. 29, chyba że w poszczególnych wypadkach zostanie mu
wyraźnie udzielona zgodnie z prawem przez kompetentnego prawodawcę, z
zachowaniem warunków określonych w akcie jej udzielenia.
Kan. 31 - § 1. Ogólne dekrety wykonawcze, w których mianowicie dokładniej
określa się sposoby zastosowania ustawy albo przynagla się jej zachowanie, mogą
wydawać - w ramach własnej kompetencji - posiadający władzę wykonawczą.
§ 2. Co do promulgacji i okresu nieobowiązywalności dekretów, o których w §
1, należy zachować postanowienia kan. 8.
Kan. 32 - Ogólne dekrety wykonawcze obowiązują podlegających ustawom,
których sposoby wykonania dekrety te określają lub przynaglają wykonanie.
Kan. 33 - § 1. Ogólne dekrety wykonawcze, chociażby były wydane w formie
dyrektoriów lub dokumentów o innej nazwie, nie zmieniają ustaw, a ich przepisy
ustawom przeciwne są pozbawione wszelkiej mocy.
§ 2. Dekrety te tracą moc na skutek odwołania wyraźnego lub pośredniego,
dokonanego przez kompetentną władzę, jak również z chwilą wygaśnięcia ustawy, dla
wykonania której zostały wydane. Nie wygasają natomiast z ustaniem władzy
wydającego, chyba że co innego wyraźnie zastrzeżono.
Kan. 34 - § 1. Instrukcje, które mianowicie wyjaśniają przepisy ustaw oraz
rozwijają i określają racje, które należy uwzględnić przy ich zachowaniu, są dane na
użytek tych, którzy mają się troszczyć o wprowadzenie ustaw w życie i obowiązują
ich w wykonywaniu ustaw. Wydają je zgodnie z prawem w granicach swojej
kompetencji ci, którzy posiadają władzę wykonawczą.
§ 2. Postanowienia instrukcji nie zmieniają ustaw. Jeśli zaś któreś z nich nie
dadzą się pogodzić z przepisami ustaw, są pozbawione wszelkiej mocy.
§ 3. Instrukcje tracą moc nie tylko przez odwołanie wyraźne lub pośrednie
przez kompetentną władzę, która je wydała, lub wyższą, lecz także przez wygaśnięcie
ustawy, dla której wyjaśnienia czy wprowadzenia jej w życie, zostały wydane.
Tytuł IV
POSZCZEGÓLNE AKTY ADMINISTRACYJNE
Rozdział I
NORMY WSPÓLNE
Kan. 35 - Poszczególny akt administracyjny - a więc dekret, nakaz czy
reskrypt - może być wydany przez posiadającego władzę wykonawczą w granicach
przysługującej mu kompetencji, z zachowaniem przepisu kan. 76, § 1.
Kan. 36 - § 1. Akt administracyjny winien być rozumiany zgodnie z
właściwym znaczeniem słów i powszechnie przyjętym sposobem mówienia. W
przypadku wątpliwości akty dotyczące sporów, zagrożenia lub wymierzenia kary,
ograniczające prawa osoby lub naruszające czyjeś prawa nabyte albo przeciwne
ustawie z korzyścią dla osób prywatnych - podlegają ścisłej interpretacji; wszystkie
inne - szerokiej.
§ 2. Akt administracyjny nie powinien być rozciągany na inne przypadki, poza
wyraźnie wymienionymi.
Kan. 37 - Akt administracyjny dotyczący zakresu zewnętrznego powinien być
wydany na piśmie. Dotyczy to także wykonania tego aktu, jeśli jest przewidziany
wykonawca.
Kan. 38 - Akt administracyjny, nawet wtedy gdy chodzi o reskrypt wydany z
własnej inicjatywy, jest pozbawiony mocy w tym, co narusza nabyte przez kogoś
prawo albo jest przeciwny ustawie lub zatwierdzonemu zwyczajowi, chyba że
kompetentna władza wyraźnie dołączyła klauzulę uchylającą.
Kan. 39 - Warunki dodane do aktu administracyjnego tylko wtedy wymagane
są do ważności, gdy są wyrażone partykułą: jeśli, chyba że, o ile.
Kan. 40 - Wykonawca jakiegoś aktu administracyjnego nieważnie wypełnia
swoje zadanie przed otrzymaniem pisma i sprawdzeniem jego autentyczności oraz
integralności, chyba że władza wydając akt przesłała mu wcześniej o tym wiadomość.
Kan. 41 - Wykonawca aktu administracyjnego, któremu powierzono samo
wykonanie nie może odmówić wykonania tego aktu, chyba że oczywistym jest, że ten
akt byłby nieważny albo że na skutek innej ważnej przyczyny nie może on trwać lub
nie zostały wypełnione warunki dołączone do tego aktu administracyjnego. Gdy
natomiast wykonanie aktu administracyjnego wydaje się niewskazane ze względu na
okoliczności osoby lub miejsca, wykonawca powinien przerwać jego wykonanie. W
tych przypadkach ma obowiązek natychmiast powiadomić władzę, która akt wydała.
Kan. 42 - Wykonawca aktu administracyjnego winien postępować zgodnie z
treścią zlecenia. Nieważne zaś jest wykonanie aktu jeżeli nie wypełnił istotnych
warunków podanych w piśmie i nie zachował istotnej formy postępowania.
Kan. 43 - Zgodnie ze swoim roztropnym uznaniem, wykonawca może
wyznaczyć swego zastępcę, chyba że zastępstwo zostało zabronione albo został on
wybrany ze względu na osobiste przymioty lub oznaczono zastępcę. W takich jednak
wypadkach wolno wykonawcy komuś innemu powierzyć podjęcie aktów
przygotowawczych.
Kan. 44 - Akt administracyjny może być wykonany także przez następcę
wykonawcy na urzędzie, chyba że wykonanie powierzono z racji osobistych
przymiotów.
Kan. 45 - Jeśli w wykonywaniu aktu administracyjnego wykonawca popełnił
jakiś błąd, powinien ponownie wykonać ten akt.
Kan. 46 - Akt administracyjny nie traci mocy z chwilą ustania prawa tego,
który go wydał, chyba że co innego wyraźnie w prawie zastrzeżono.
Kan. 47 - Odwołanie aktu administracyjnego przez inny akt administracyjny
kompetentnej władzy osiąga swój skutek dopiero od momentu zgodnego z prawem
powiadomienia osoby, dla której był wydany.
Rozdział II
DEKRETY I POSZCZEGÓLNE NAKAZY
Kan. 48 - Przez poszczególny dekret należy rozumieć akt administracyjny,
wydany przez kompetentną władzę wykonawczą, w którym zgodnie z przepisami
prawa zostaje podjęta decyzja w poszczególnym przypadku albo ma miejsce
powierzenie, które ze swej natury nie suponuje wniesienia przez kogoś prośby.
Kan. 49 - Poszczególny nakaz jest dekretem, który jednej lub określonym
osobom, wprost i zgodnie z prawem coś poleca wykonać lub czegoś zaniechać,
przede wszystkim celem przynaglenia do zachowania ustawy.
Kan. 50 - Przed wydaniem poszczególnego dekretu, władza powinna zebrać
konieczne wiadomości i dowody, oraz - o ile to możliwe - wysłuchać tych, których
prawa mogą być naruszone.
Kan. 51 - Dekret powinien być wydany na piśmie, z podaniem, jeśli zawiera
decyzję, przynajmniej ogólnej motywacji.
Kan. 52 - Poszczególny dekret posiada moc tylko w sprawach które rozstrzyga
i w odniesieniu do osób, dla których został wydany; wiąże je zaś wszędzie, chyba że z
treści wynika co innego.
Kan. 53 - Jeśli dekrety są sobie przeciwne, szczegółowy przeważa nad
ogólnym w tym, co zostało wyrażone szczegółowo. Gdy są jednakowo szczegółowe
lub ogólne, czasowo późniejszy odwołuje wcześniejszy, w tym, w czym jest mu
przeciwny.
Kan. 54 - § 1. Poszczególny dekret, powierzony do realizacji wykonawcy,
osiąga swój skutek w momencie wykonania; poza ty od momentu powiadomienia
osoby powagą wydającego decyzję.
§ 2. Tylko wtedy można się domagać wykonania poszczególnego dekretu, gdy
został zgodnie z przepisem prawa doręczony jako prawomocny dokument.
Kan. 55 - Zachowując przepisy kan. 37 i 51, gdy bardzo poważna przyczyna
nie pozwala na doręczenie tekstu dekretu na piśmie, wtedy powiadomienie o dekrecie
ma miejsce przez odczytanie temu, dla którego jest przeznaczony, wobec notariusza
lub dwóch świadków. Zredagowany dokument o tym fakcie winien być podpisany
przez wszystkich obecnych.
Kan. 56 - Powiadomienie o dekrecie ma miejsce, jeżeli osoba, dla której jest
przeznaczony, prawnie wezwana po odbiór dekretu lub wysłuchanie jego treści, nie
mając słusznego powodu nie stawiła się albo odmówiła złożenia podpisu.
Kan. 57 - § 1. Ilekroć ustawa nakazuje wydać dekret, albo osoba
zainteresowana wniosła prośbę lub rekurs zgodnie z przepisem prawa, by otrzymać
dekret, kompetentna władza winna załatwić sprawę w ciągu trzech miesięcy od
otrzymania prośby lub rekursu, chyba że w ustawie został przepisany inny termin.
§ 2. Po upływie tego terminu - jeśli nie wydano jeszcze dekretu - należy
...
EndrjuMaria