Żeromski Stefan - Echa leśne i inne opowiadania.pdf - Żeromski Stefan - Biblioteki_Cyfrowe

STEFAN ŻEROMSKI

ECHA LEŚNE

i inne opowiadania

Książka Î Wiedza 1972

„Rozdziobią nas kruki, wrony..."

Ani jeden żywy promień nie zdołał prze

bić powodzi chmur, gnanych przez wichry.

Skąpa jasność poranka rozmnożyła się po

kryjomu, uwidoczniając krajobraz płaski,

rozległy i zupełnie pusty. Leciała ulewa

deszczu, sypkiego jak ziarno. Wiatr krople

jego w locie podrywał, niósł w kierunku

ukośnym i ciskał o ziemię.

Ponura jesień zwarzyła już i wytruła

w trawach i chwastach wszystko, co zvło.

Obdarte z liści, sczerniałe rokiciny żałoś

nie szumiały, zniżając pręty aż do samej

ziemi. Kartofliska, ściernie, a szczególniej

role świeżo uprawne i zasiane rozmiękły

na przepaściste bagna. Bure obłoki, podar

te i rozczochrane, leciały szybko, prawie

zowiec ze sperką i żłopał gorzałę z taką

naiwnością, jak by to była woda sodowa

z sokiem porzeczkowym.

Konie były głodne i zgonione tak dalece,

że co pewien czas ustawały. Nic dziwnego:

koła zarzynały się w błoto po szynkle <pr>Szynkle — końce osi kół.</pr>,

a na drabiniastym wozie pod trochą ol

szowego chrustu, siana i słomy leżało sa

mych karabinków sztuk sześćdziesiąt i kil

kanaście pałaszów, nie licząc broni drob

niejszej. Były to wcale niezłe szkapy: rosłe,

podkasane, prawie chude, ale ze świetnej

rasy pociągowej. Mogły jak nic robić dzie

sięć mil na dobę, byleby im pozwolić

dobrze wytchnąć dwa razy i uczciwie je

popaść. Konie należały do pewnego szla-

chetki z okolic Mławy. Stanowiły one

znaczną część jego majątku, bo posiadał

summa summarum trzy szkapy, jednakże

pożyczał ich Winrychowi na każde zapo

trzebowanie. Ten ostatni przychodził za

zwyczaj późno w nocy, stukał do okna do

mostwa — wychodzili obydwaj z gospo

darzem, wyprowadzali konie

po powierzchniach tych pól obumarłych

i przez deszcz chłostanych.

Właśnie o samym świcie Andrzej Bo

rycki (bardziej znany pod przybranym na

zwiskiem Szymona Winrycha) wyjechał

zza pagórków rajgórskich i skierował się

pod Nasielsk, na szerokie płaszczyzny. Po

rzuciwszy zarośla, trzymał się przez czas

pewien śladu polnej drożyny, gdy mu ta

jednak zginęła w kałużach, ruszył wprost

przed siebie, na poprzek zagonów.

Przez dwie noce już czuwał i trzeci dzień

wciąż szedł przy wozie. Buty mu się w

rzadkim błocie rozciapały tak misternie,

że przyszwy szły swoim porządkiem, po

deszwy swoim porządkiem, a bose stopy

w zupełnym odosobnieniu. Bardzo prze

mókł i przeziąbł do szpiku kości. Któż by

zdołał poznać w tym obdartusie byłego

prezesa najweselszej pod księżycem kon

fraterni tzw. śrubstaków, dawnego Jędrka,

króla i padyszacha svren warszawskich?

Włosy mu porosły „w orle pióra", paznok

cie „w dzikie szpony", chodził teraz

w przepoconej sukmanie, żarł chciwie ra-

cichaczem,

1 Szynkle — końce osi kół.

na zsada: Fratres! Rapiamus, capiamus,

fugiamusque <pr> Fratres!... (łac.) — Bracia! Porywajmy,

chwytajmy i uciekajmy</pr> — on czuł w sobie upór

coraz zuchwalszy, coraz straszliwiej bo

lesny i już prawie szalony...

Gdv tak zmoknięty. głodny i bardzo znu

żony brnął przy wozie, poczęło, jakoby

wraz z zimnem, wsiąkać w niego uczucie

nędzy. W kieszeni nie miał już ani okru-

szvny chleba i ani kropli wódki we flaszce.

Dziurawe buty, absolutnie wzięte (jeżeli,

notabene, był w nich milimetr rzemienia

zasługujący na to. aby bvł absolutnie czy

tam inaczej branv). nie mogły być przy-

czvna oweso uczucia nedzv Nie sam głód

również i nie samo zimno je wywoływało.

Ale po śladach zostawionych na błocie

przez te dziurawe buty, szła za Winrychem

ironia spostrzeżeń, owa bieda okrutna, co

nie waha się wtargnąć do miejsca świę-

tego świętych, co odważnie, jak plugawy

lichwiarz, bierze w szachrajską swą rękę

bezcenne klejnotv ludzkiego ducha i drwi

aby nie budzić parobka, wytaczali wóz i

jazda. Letnią porą była to rzecz wcale

łatwa — owa jazda. We dnie Winrvch

spał w gąszczach leśnych, a konie się pasły.

Teraz niepodobna było ani spać, ani po

pasać. Winrych liczył na to, ze go ktoś

zluzuje, zwłaszcza ze najuciązliwsze po

sterunki i przeszkody szczęśliwie wyminął.

Ale nie takie juz były czasy... Jeżeli kto

jeszcze na tei ziemi walczył w całym i zu

pełnym znaczeniu tego słowa, to on, Win

rych. On jeden chodził jeszcze po broń,

jeden nie upadł na duchu. Gdyby nie on,

i sama partia bvłabv się od dawna rozle

ciała na cztery strony świata. Przez długi

czas tych ludzi ściganych, głodnych, prze-

ziębłych i wylęknionych wspierał swymi

szyderczymi półsłówkami i podniecał jak

chłostą. Teraz, gdy już wszystko runęło

na łeb w bezdenną jamę trwogi, on się,

jak to mówią, zawziął.

W miarę tego, jak nie tylko do głębi

nastrojów i sumień, ale do podstaw tzw.

polityki rewolucyjne] wciskać się poczęła

coraz bezczelniej i natarczywiej fiiozoficz-

Fratres!...

(łac.) — Bracia!

Porywajmy,

chwytajmy i uciekajmy

głowę. Czasami ją podnosił i mówił prze2

zęby:

— Psy parszywe!

Deszcz ostry nacichł i siał tylko ów pył

wodny, nieustanny, zawieszający tuż przed

okiem jakby nieprzejrzystą zasłonę. Po

dmuchy wiatru szalały dokoła wozu, gwi

zdały między sprychami. wydymały dłu

gie poły sukmany i targały koszulę na

Winrychu.

Za zasłoną mgły dał się nagle postrzec

jakiś ruch iednostajny, równoległy do led

wie widocznego horyzontu. Mógł to być

szereg wozów, stado bydła albo — wojsko.

Winrych patrzył przez chwilę, przymru

żywszy powieki. Doznawał takiego wraże

nia, jakby ktoś zagiął palec pod żyłę krwio

nośną w jego piersiach i wydzierał ją na

zewnątrz

— Moskale... — wyszeptał.

Dał koniom po siarczystym bacie, ściąg

nął lejce zawrócił prawie na miejscu i za

czął uciekać. Nie chciał, a raczej me mógł

odwrócić głowy, ażeby się obejrzeć poza

siebie i zbadać co się tam dzieje. Zda-

z ich wartości ubierając tę podłość w naj-

logiczniejsze sylogizmy.

— Wszystko przełajdaczone — szepce

Winrych pogwizdując — przegrane nie tyl

ko do ostatniej nitki, ale do ostatniego we

stchnienia wolnego. Teraz dopiero wyleci

na świat strach o wielkich ślepiach, ze sto

jącymi na łbie włosami i wypędzi z mysich

nor wszystkich metafizyków reakcji i pro

roków ciemnoty. Czego dawniej nie wa

żyłby się jeden drugiemu do ucha powie

dzieć, to teraz będą opiewali heksame-

trem 3 . Ile w człowieku jest zbója i zdrajcy,

tyle z mego wywleką, na widok publiczny

ukażą i ku czci oraz naśladowaniu poda

dzą I pomyśleć, że to my taki sprawiliśmy

postęp

wyobrażeń,

ponieważ

przegra

liśmy...

Mocniej zacisnął pas wełniany, osłonił

piersi sukmaną i ruszył dalej, zwiesiwszy

* HeKsametr — w poezji antycznej wiersz

epicki złożony z sześciu stop dakty liczny eh, sto

sowany m.in. przez Homera, Wergiliusza, Hora

cego.

Żeromski Stefan - Echa leśne i inne opowiadania.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: