Adolphe THIERS - Historya Konsulatu i Cesarstwa - KSIĘGA_12 (tom II) - Konkordat.pdf - Księga 12 (tom II) - Konkordat - feniks68

KSIĘGA DWUNASTA

KONKORDAT

 Kościół katolicki podczas rewolucyi francuzkiej.  Konstytucya cywilna duchowieństwa uchwalona

przez Zgromadzenie Konstytujące.  Konstytucya ta chciała porównać administracya wyznań z

administracya królestwa, ustanowić dyecezyą na każdy departament, nakazać wybór biskupów przez

wiernych i uwolnić ich od instytucyi kanonicznej.  Przysięga na tę konstytucyę wymagana od

duchowieństwa.  Odnowa przysięgi i odszczepieństwo.  Różne kategorye księży, ich rola i wpływ. 

Niedogodność podobnego stanu rzeczy.  Środki jakie on nastręcza nieprzyjaciołom Rewolucyi, dla

zakłócenia kraju i rodzin.  Różne systemata podawane na zaradzenie złemu.  Systemat Kościoła

francuzkiego, którego Pierwszy Konsul byłby naczelnikiem.  Systemat mocnego zachęcenia do

protestantyzmu.  Opinije Pierwszego Konsula o różnych systematach.  Zamierza przywrócić wiarę

katolicką, z zastosowaniem jej karności do nowych instytucyj we Francyi.  Żąda złożenia z urzędu

dawnych biskupów, ograniczenia 158 dyecezyj do 60, utworzenia nowego duchowieństwa składającego się

z szanownych księży wszelkich sekt, przyznania krajowi czuwania nad wyznawcami, płacy dla księży

zamiast uposażenia w dobrach, nakoniec uświęcenia przez Kościół sprzedaży dóbr narodowych. 

Przyjazne stosunki papieża Piusa VII z Pierwszym Konsulem.  Monsignor Spina, upoważniony do

układów w Paryżu, zwleka negocyacyą w doczesnym interessie Stolicy Apostolskiej.  Chęć tajemna

odzyskania Legacyj.  Kardynał Spina uczuwa wreszcie potrzebę pośpiechu.  Porozumiewa się z

księdzem Bernier, upoważnionym do układów ze strony Francyi.  Trudności planu podanego dworowi

rzymskiemu.  Pierwszy Konsul posyła swój projekt do Rzymu, i żąda aby Papież wynurzył swoje zdanie.

 Porada trzech kardynałów.  Papież, po tej naradzie, żąda aby wiara katolicka była uznana za religiję

Stanu, aby go uwolniono od usunięcia dawniejszych biskupów, i aby wolno mu było nie inaczej tylko

milczeniem zatwierdzić sprzedaż dóbr kościelnych.  Sprzeczki z panem de Cacault, posłem francuzkim

w Rzymie.  Pierwszy Konsul, znudzony zwłoką, rozkazuje panu de Cacault opuścić Rzym w pięciu

dniach, jeżeli w tym przeciągu czasu Konkordat przyjęty nie będzie.  Przestrach Papieża i kardynała

Consalvi.  De Cacault nasuwa gabinetowi papiezkiemu myśl wysłania kardynała Consalvi.  Wyjazd

ostatniego do Francyi i jego bojaźń.  Przybycie do Paryża.  Uprzejme przyjęcie ze strony Pierwszego

Konsula.  Konferencye z księdzem Bernier.  Porozumienie się co do zasady o religii Stanu.  Religija

katolicka ogłasza się za religiję większości Francuzów.  Wszystkie inne warunki Pierwszego Konsula,

względem usunięcia dawnych biskupów, nowego podziału dyecezyj, sprzedaży dóbr kościelnych, zostają

przyjęte, z niektóremi tylko zmianami w redakcyi.  Stanowcza zgoda co do wszystkich punktów. 

Usiłowania przeciwników powrócenia wiary, w ostatniej chwili, celem przeszkody Pierwszemu

Konsulowi podpisu Konkordatu.  Trwa on przy swojem.  Podpis dnia 15 Lipca 1801 roku.  Powrót

kardynała Consalvi do Rzymu.  Zadowolenie papieża.  Uroczyste ratyfikacye.  Wybór kardynała

Caprara na legata a latere .  Pierwszy Konsul chciał w dniu 18 Brumaira obchodzić pokój z Kościołem, w

tymże czasie co pokój ze wszystkiemi mocarstwami Europy.  Konieczność odwołania się do

dawniejszych biskupów, o otrzymanie ich dymissyi, pociąga zwłokę.  Papież żąda od wszystkich

dawnych biskupów, konstytucyjnych lub niekonstytucyjnych, aby złożyli swoje dostojeństwo. 

Rozsądna uległość konstytucyjnych.  Szlachetna rezygnacja członków dawnego duchowieństwa. 

Przedziwne odpowiedzi.  Opór tylko ze strony biskupów znajdujących się w Londynie.  Wszystko w

pogotowiu do przywrócenia wiary we Francyi, ale żywa oppozycya w Trybunacie nową sprowadza zwłokę.

 Konieczność przezwyciężenia jej oppozycyi przed użyciem gwałtownych środków.

ierwszy Konsul pragnął aby rocznica dnia 18 Brumaira,

poświęcona na obchód pojednania się Francyi z Europą

mogła być także przeznaczoną na obchód pojednania się

Francyi z Kościołem. Największe wytężał usiłowania aby

układy ze Stolicą Apostolską zakończyły się w porę, i aby

religijne obrzędy połączyły się z uroczystościami

popularnemi. Ale jeszcze mniej łacno układać się z mocarstwami

duchownemi niżeli z mocarstwami doczesnemi, bo tu wygrane bitwy nie są

dostateczne: a jest to zaszczytem myśli człowieka iż nie może być

zwyciężona tylko przez siłę, której towarzyszy przekonanie.

Trudne to dzieło przekonania, połączonego z siłą, zwycięzca pod Rivoli i

Marengo wziął na się względem Kościoła rzymskiego, celem pojednania go z

Rzecząpospolitą Francuzką.

Rewolucja, jakeśmy niejednokrotnie już powiedzieli, prześcignęła cel w

wielu rzeczach. Cofnąć ją tylko w tych rzeczach, i nie dalej wstecz jak za

granicę celu, było reakcyą prawą, zbawienną, którą przedsięwziął Pierwszy

Konsul, a którą wtedy uczynił godną uwielbienia, przez mądrość i trafność

środków, jakich do tego użył.

Religija była oczywiście jednym z przedmiotów, względem których

Rewolucya przekroczyła wszelkie granice sprawiedliwości i rozsądku.

Nigdzie nie było trzeba naprawiać tak wiele.

Za dawnej monarchii istniało przemożne duchowieństwo, w posiadaniu

wielkiej części ziemi, nie znosząc żadnego z ciężarów publicznych, czyniąc

jedynie gdy mu się podobało dobrowolne dary skarbowi królewskiemu,

ustalone jako władza polityczna, i składające jeden ze trzech stanów, które

na Stanach Generalnych, wyrażały wolę narodu. Rewolucya sprzątnęła

duchowieństwo z jego dostatkami, jego znaczeniem i przywilejami;

sprzątnęła je wraz ze szlachtą, parlamentami i samymże tronem.

Niepodobna było iżby postąpiła inaczej. Duchowieństwo posiadające

własność, i urządzone jako władza polityczna, mogło przypadać do

społeczności wieków średnich, być użytecznem podówczas dla cywilizacyi,

ale nie mogło być przypuszczonem w ośmnastym wieku. Zgromadzenie

Konstytujące zniosło je więc, i w miejsce jego zaprowadziło duchowieństwo

wyłącznie oddane obowiązkom wiary, obce obradom krajowym, płatne

zamiast posiadania własności nieruchomej. Ale było zbytecznem

wymaganiem od Stolicy Apostolskiej, żądać iżby zatwierdziła podobne

zmiany. Jeżeli chciano dopiąć swego celu, trzeba było poprzestać na tem i

nie nastręczać jej pozoru prawego do oświadczenia iż powstają przeciw

samejże religii, w tem co miała ona niezmiennego i świętego. Zgromadzenie

Konstytujące, powodowane zamiłowaniem regularności, tak naturalnem du-

chowi reformatorów, zastosowało, nie wahając się zarząd Kościoła od

zarządu kraju. Były dyecezye zbyt obszerne, inne znowu zbyt szczupłe;

chciało ono aby podział kraju kościelny był taki sam jak podział

administracyjny, i ustanowiło dyecezyę na każdy departament. Poddając

wszelkie urzędy cywilne i sądowe pod wybór, żądało aby i urzędy duchowne

były elekcyjnemi. Rozporządzenie to wydawało mu się także powrotem do

wieków pierwotnego Kościoła, kiedy biskupów wybierali wierni. Zniosło

tymże samym ciosem instytucyę kanoniczną, to jest zatwierdzenie biskupów

przez Papieża; a ze wszystkich tych rozporządzeń, ułożyło tak nazwano

Konstytucyę cywilną duchowieństwa. Ludzi takim sposobem działających

ożywiały zamiary bardzo pobożne. Byli to prawdziwi wierzący, janseniści

żarliwi, ale głowy ciasne, zapchane dysputami teologicznemi, głowy zatem

bardzo szkodliwe w sprawach ludzkich. Na domiar błędu, wymagali oni od

duchowieństwa francuzkiego aby wykonało przysięgę Konstytucyi cywilnej.

Nastręczało to skrupuły w prawych kapłanach, a pozór dla kapłanów źle

myślących: słowem, było to przygotowaniem odszczepieństwa. Rzym,

dotknięty już nieszczęściami tronu, wkrótce się rozgniewał z powodu

nieszczęść ołtarza. Zakazał przysięgi. Jedna część kapłanów, wierna głosowi

jego, odmówiła przysięgi; druga część zgodziła się na nią, i utworzyła pod

nazwiskiem duchowieństwa „przysięgłego”, lub konstytucyjnego,

duchowieństwo uznane przez rząd, i jedyne któremu wolno było wy-

konywać obrzędy wiary. Nie wygnano jeszcze księży; poprzestano na

zakazie wykonywania obowiązków kapłaństwa jednym, na powierzeniu ich

drugim. Ale kapłanom usuniętym na stronę, w ogólności wierni dawali

pierwszeństwo, ponieważ religijne sumienie nader jest drażliwe, skore do

obawy, nadewszystko niedowierzające władzy. Zwracało się ono ku księżom,

których uważano za prawowiernych, i którzy zdawali się być

prześladowanemi. Usuwało się przez instynkt od tych, o których

prawowierności powątpiewano, a którzy mieli za sobą pomoc rządu. Była

zatem podówczas wiara publiczna i wiara potajemna, ostatniej więcej się

trzymano niżeli pierwszej. Namiętności nieprzyjazne Rewolucyi związały się

z religiją obrażoną, i popchnęły ją w błędy ducha fakcyi. Z odszczepieństwa

przyszło wkrótce na polach Wandei do okropnej wojny domowej.

Rewolucya nie pozostała w tyle, i od prostego pozbawienia obowiązków

duchownych, przeszła w krótkim czasie do prześladowania. Skazała księży

na wygnanie. Potem nastąpiło zniesienie wszystkich wyznań, i ogłoszenie

Istoty najwyższej. Wówczas księża ulegli lub nieulegli prawom, „przysięgli”

lub „nieprzysięgli”, doznawali jednostajnego obejścia się, i wysyłani wszyscy

na toż samo rusztowanie, na którem rojaliści, konstytuenci, żyrondyści,

górale, ginąć mieli pospołu.

Pod Dyrektoryatem ustało krwawe prześladowanie. Rząd zmienny,

skłaniający się już do obojętności, już do surowości, trzymał jeszcze Kościół

prześladowany w stanie niespokojności. Pierwszy Konsul przez swą potęgę, i

jawność swych naprawczych zamiarów, uspokajał wszystkich, którzy

ucierpieli z jakiego bądź powodu; księża przeto wydostali się z kryjówek, lub

powrócili z wygnania. Ale wyprowadzając ich na światło, uczynił

odszczepieństwo wyraźniejszem, może nawet więcej rażącem. Aby usunąć

trudność wynikającą z przysięgi, zaprzestał jej wymagać, i w miejsce jej

wskazał obietnicę posłuszeństwa prawom. Ta obietnica, która nie mogła

zatrważać sumienia księży, ułatwiła ich powrót, ale przydała, w pewnym

względzie nowe rosterki do tych, jakie już były, tworząc na łonie

duchowieństwa jedną więcej kategoryą.

Byli księża konstytucyjni albo „przysięgli”, prawnie pełniący obowiązki

kapłańskie, i mający wolność użytkowania z gmachów religijnych, które im

powrócone zostały w skutku postanowienia konsulów. Byli księża

„nieprzysięgli”, którzy żadnej przysięgi wykonać nie chcieli, którzy pożywszy

na wygnaniu, w więzieniach, pokazali się tłumnie w pierwszych dniach

Konsulatu, ale odprawiali nabożeństwo w domach prywatnych, i powiadali

że nabożeństwo publiczne po kościołach nie jest dobrem. Nareszcie ci

księża „nieprzysięgli” dzielili się na księży, którzy nie wykonali „obietnicy”, i

na księży którzy ją uczynili. Ostatnich nie zupełnie pochwalali prawowierni.

Odwołano się do Rzymu, który skarbiąc względy Pierwszego Konsula,

odmówił wytłumaczenia się w tej mierze. Ale kardynał Maury, który znalazł

przytułek w państwie Kościelnem, gdzie został biskupem Montefiascone,

pośrednik stronnictwa rojalistowskiego przed Papieżem, i nie chcący

przynajmniej podówczas ułatwiać uległości księży nowemu rządowi,

wytłumaczył milczenie Rzymu, i przesłał do Francyi, w przedmiocie

„obietnicy”, listy niepochwalające, które na nowo zakłóciły sumienia.

Każdy z tych księży, tak pomiędzy sobą rozróżnionych, miał swoję

hierarchiję. Księża konstytucyjni posłuszni byli biskupom, wybranym za

czasu Konstytucyi cywilnej. Z pomiędzy tych biskupów, jedni poumierali

śmiercią naturalną, drudzy gwałtowną. Umarłych zastąpili biskupi, którzy

nie będąc wybranymi wedle porządku, śród proskrypcyi jaka ugodziła we

Adolphe THIERS - Historya Konsulatu i Cesarstwa - KSIĘGA_12 (tom II) - Konkordat.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: