2011 nr 004 IPN.pdf
(
4782 KB
)
Pobierz
BIULETYN_kwiecien_2011_OKLADKA.indd
NR 4 (125)
kwiecień 2011
Dodatek: płyta DVD z filmem
... i cicho ciało spocznie w grobie
cena 9 zł
(w tym 5% VAT)
ISSN 1641-9561
numer indeksu 374431
nakład 9500 egz.
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
BIULETYN
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
ODDZIAŁY IPN
ADRESY I TELEFONY
BIAŁYSTOK
ul. Warsztatowa 1a, 15-637 Białystok
tel. 85 6645703
GDAŃSK
ul. Witomińska 19, 81-311 Gdynia
tel. 58 6606700
KATOWICE
ul. Kilińskiego 9, 40-061 Katowice
tel. 32 6099840
KRAKÓW
ul. Reformacka 3, 31-012 Kraków
tel. 12 4211100
LUBLIN
ul. Szewska 2, 20-086 Lublin
tel. 81 5363401
ŁÓDŹ
ul. Orzeszkowej 31/35, 91-479 Łódź
tel. 42 6162745
POZNAŃ
ul. Rolna 45a, 61-487 Poznań
tel. 61 8356900
RZESZÓW
ul. Słowackiego 18, 35-060 Rzeszów
tel. 17 8606018
SZCZECIN
ul. K. Janickiego 30, 71-270 Szczecin
tel. 91 4849800
WARSZAWA
ul. Chłodna 51, 00-867 Warszawa
tel. 22 5261920
WROCŁAW
ul. Sołtysowicka 21a, 51-168 Wrocław
tel. 71 3267600
BIULETYN INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
Kolegium: Jan Żaryn – przewodniczący,
Marek Gałęzowski, Łukasz Kamiński, Kazimierz Krajewski, Sebastian Ligarski, Agnieszka Łuczak,
Filip Musiał, Barbara Polak, Jan M. Ruman, Andrzej Sujka, Norbert Wójtowicz, Piotr Życieński
Redaguje zespół: Jan M. Ruman – redaktor naczelny (tel. 22 4318374), jan.ruman@ipn.gov.pl
Barbara Polak – zastępca redaktora naczelnego (tel. 22 4318375), barbara.polak@ipn.gov.pl
Andrzej Sujka – sekretarz redakcji (tel. 22 4318339), andrzej.sujka@ipn.gov.pl
Piotr Życieński – fotograf (tel. 22 4318395), piotr.zycienski@ipn.gov.pl
sekretariat – Maria Wiśniewska (tel. 22 4318347), maria.wisniewska@ipn.gov.pl
Projekt grafi czny: Krzysztof Findziński; redakcja techniczna: Andrzej Broniak;
łamanie: Wojciech Czaplicki; korekta: Joanna Wysłowska
Adres redakcji: ul. Hrubieszowska 6a, Warszawa
Adres do korespondencji: ul. Towarowa 28, 00-839 Warszawa
www.ipn.gov.pl
Druk: Drukarnia Wydawnictw Naukowych Sp. z o.o., ul. Wydawnicza 1/3, 92-333 Łódź
BIULETYN
N R 4 ( 125 )
KWIECIEŃ
2011
SPIS TREŚCI
KOMENTARZE HISTORYCZNE
Paweł Sasanka – Czerwiec ’76. Refl eksje wokół rocznicy ............................. 2
Arkadiusz Kutkowski – „Ukarać chuliganów!” Procesy w trybie
przyśpieszonym po radomskim proteście robotniczym .................... 13
Marcin Krzysztofi k – Represje stosowane przez radomskie kolegia
do spraw wykroczeń ................................................................................. 24
Przemysław Zwiernik – Czerwiec ’76 w województwie zielonogórskim ...... 35
Grzegorz Waligóra – Komitet Obrony Robotników ........................................ 40
Justyna Błażejowska – Broń zwana korkowcem. Początki „Komunikatu” ....46
Sebastian Piątkowski – Pamięć zawłaszczona. Radomskie władze
partyjne o czerwcu ’76 w piątą rocznicę protestu ............................. 54
Marek Wierzbicki – „Solidarnościowe” obchody rocznicy protestów
z 25 czerwca 1976 roku w Radomiu w latach 1981–1989 .............. 59
KRESY PAMIĘTAMY
Małgorzata Krupecka USJK – Szare urszulanki na Polesiu ............................. 64
SYLWETKI
Szczepan Kowalik – Ksiądz Roman Kotlarz.
Zapomniana ofi ara bezpieki.................................................................. 84
Antoni Zieliński – Grzegorz Jakubowski (1954–2001) ............................... 102
WYDARZENIA
Sejm powołał Prezesa IPN.................... 109
Na okładce: str I – Czerwiec ’76 – Radom, fot. Tadeusz Krzemiński; str. IV – mapa strajków w dniu
25 czerwca 1976 r. sporządzona przez MSW (niepełna, nie zawiera np. strajków w województwie
zielonogórskim, o których w tym numerze napisał Przemysław Zwiernik, i wielu innych mniejszych
ognisk strajkowych); plan przerzutu Centralnych Odwodów MO w ramach operacji „Lato-76”
(z planu wynika, że komuniści nie przewidzieli skali protestów w „spokojnych” wcześniej miastach,
takich jak Radom i Płock)
INSTYTUTU PAMIĘCI NARODOWEJ
P
AWEŁ
S
ASANKA
, IPN W
ARSZAWA
CZERWIEC ’76
REFLEKSJE WOKÓŁ ROCZNICY
Kolejna okrągła, tym razem 35. rocznica Czerwca ’76 jest doskonałą
okazją do podsumowania stanu naszej wiedzy i refl eksji poświęco-
nej jednemu z „polskich miesięcy”.
Przypomnijmy podstawowy zrąb wydarzeń składających się na polityczno-społeczny
kryzys, który wstrząsnął Polską po kilku najbardziej spokojnych pod względem społecznym
latach w historii PRL. Mianem Czerwca ’76 potocznie określamy falę strajków i demon-
stracji ulicznych, jakie miały miejsce 25 czerwca 1976 r., które objęły około 70–80 tys.
osób w co najmniej 90 (do 112) zakładach pracy na terenie 24 województw. Bezpośrednią
przyczyną protestu była zapowiedziana 24 czerwca w Sejmie PRL przez premiera Piotra
Jaroszewicza drastyczna podwyżka cen wielu artykułów żywnościowych (m.in. na mięso
i ryby – 69 proc., nabiał – 64 proc., ryż – 150 proc., cukier – 90 proc.).
Władze odwlekały podwyżkę ze względów politycznych, obawiając się powtórzenia sce-
nariusza z grudnia 1970 r., choć ze względów ekonomicznych powinna ona mieć miejsce już
w 1973 r. Oprócz wysokości podwyżki do sprowokowania wybuchu społecznego niezado-
wolenia w znacznym stopniu przyczynił się sposób jej wprowadzenia w życie: niesprawied-
liwe rekompensaty (zarabiający poniżej 1300 zł mieli otrzymać 240 zł, zarabiający powyżej
6000 zł – 600 zł). Drugim elementem było przedstawianie przez władze podwyżki jako pro-
jektu zgłoszonego do konsultacji społecznej, choć powszechnie zdawano sobie sprawę, że
decyzje zapadły, cenniki już wydrukowano, a konsultacje są fi kcją. W szerszej perspektywie
wybuch protestu spowodowany był załamaniem nadziei społeczeństwa wiązanych z gier-
kowską
prosperity
, był też pierwszym odczuwalnym przez społeczeństwo objawem kryzysu
gospodarczego, który nasilił się w drugiej połowie lat siedemdziesiątych; nie miejsce tu
jednak, aby szerzej przedstawiać kontekst ekonomiczny czerwcowego buntu.
W Radomiu, Ursusie i Płocku doszło 25 czerwca 1976 r. do pochodów i demonstracji,
zakończonych starciami z MO, a w przypadku Radomia – dramatycznymi walkami ulicz-
nymi. W Radomiu strajk rozpoczęli robotnicy Zakładów Metalowych im. gen. Waltera, którzy
wkrótce po rozpoczęciu pierwszej zmiany, ignorując nieudolne wysiłki dyrekcji, wyszli na
ulicę, aby powiadomić o strajku inne zakłady i ruszyć pod gmach KW PZPR – rzeczywiste
centrum władzy w województwie. Powiadomione o strajku w „Walterze” do protestu przyłą-
czyły się załogi 25 przedsiębiorstw – najważniejszych zakładów miasta – ogółem około 17 tys.
osób. W kulminacyjnym momencie na ulicach miasta demonstrowało około 20–25 tys. osób.
Przed siedzibą KW zgromadziło się kilka tysięcy ludzi. Około południa demonstranci,
którzy weszli do budynku, nakłonili I sekretarza Janusza Prokopiaka do przekazania do
Warszawy żądania odwołania podwyżki. Po dwóch godzinach oczekiwania, gdy okazało
się, że w budynku nie ma już przedstawicieli partii (zostali ewakuowani przez funkcjonariu-
szy MO i SB), tłum zaczął niszczyć wyposażenie, a przed godz. 15.00 gmach – symbolizu-
jący znienawidzoną władzę – podpalono. Funkcjonujący w MSW sztab operacji „Lato ’76”,
koordynujący działania resortu w czasie „operacji cenowej”, skierował do miasta oddziały
2
Radom ’76
ZOMO z Warszawy, Łodzi, Kielc i Lublina oraz słuchaczy Wyższej Szkoły Ofi cerskiej MO
w Szczytnie – wieczorem zwarte oddziały MO liczyły około 1550 funkcjonariuszy.
Doszło do gwałtownych walk, w czasie których młodzi ludzie wznosili barykady, aby
uniemożliwić straży pożarnej dotarcie do płonącego gmachu KW i zatrzymać oddziały
ZOMO zmierzające w stronę budynku komitetu przy ul. 1 Maja (obecnie 25 Czerwca).
Demonstranci rzucali kamieniami, cegłami, wyrwanym brukiem, a nawet butelkami z ben-
zyną; milicjanci posługiwali
się pałkami, armatkami
wodnymi i gazami łzawią-
cymi. W początkowej fazie
walk ulicznych, około 15.00,
dwóch demonstrantów, Jan
Łabęcki i Tadeusz Ząbe-
cki, zginęło w tragicznym
wypadku, zostali zabici
przez rozpędzoną przyczepę
wypełnioną betonowymi
płytami, którą spychali
w kierunku zbliżających się
zomowców. Oprócz gmachu
KW PZPR atakowano budy-
nek KW MO i Urzędu Woje-
wódzkiego. Doszło do dewa-
stacji sklepów i kradzieży.
Oddziały milicji opanowały
sytuację w mieście dopiero
późnym wieczorem.
Radom ’76
3
Plik z chomika:
hermes50
Inne pliki z tego folderu:
2001 nr 009 IPN.pdf
(1430 KB)
2002 nr 006 IPN.pdf
(1013 KB)
2002 nr 007 IPN.pdf
(1274 KB)
2001 nr 002 IPN.pdf
(3249 KB)
2001 nr 003 IPN.pdf
(7478 KB)
Inne foldery tego chomika:
IPN - PAMIĘĆ I SPRAWIEDLIWOŚĆ
IPN - RÓŻNE DOKUMENTY
IPN - ZESZYTY KATYŃSKIE
IPN MIESIĘCZNIK
IPN POLSKA - PUBLIKACJE 1
Zgłoś jeśli
naruszono regulamin