Emanuel Bułhak - Dzieła św. Dionizego Areopagity, Christianitas i Formageschichte.pdf - Chrześcijaństwo(1) - chomiaczok

Dzieła św. Dionizego

Areopagity,

Christianitas

i Formgeschichte

EMANUEL BUŁHAK

Przez niebywały kataklizm dziejowy od

codziennych moich zajęć i obowiązków oderwany,

wreszcie – z ojców mych ziemi przez wroga wygnany – i

nawet od wszelkich kłopotów majątkowych zwolniony,

znalazłem w końcu dość wolnego czasu, by oddać się

badaniom historycznofilozoficznym, które mnie od

młodości pociągały.

Znalazłszy się więc na bruku paryskim, zacząłem

uczęszczać na wykłady w Sorbonie i w College de France. I

tutaj to lekcje ś. p. profesora Picavet'a o filozofii

średniowiecznej, a mianowicie o Janie Szkocie Eriugenie

(Scot Eriugena vel Erigena) przywiodły mię do

zainteresowania się dziełami św. Dionizego Areopagity i

kwestią ich autentyczności.

Franciszek Picavet, jako zapalony wielbiciel

Plotyna i szkoły neoplatońskiej, był naturalnym biegiem

rzeczy wciągnięty do badań nad wpływem tej szkoły na

pisma Ojców Kościoła i, co dalej idzie, na filozofię

scholastyczną.

W ten sposób stał się jednym z promotorów na

uniwersytecie paryskim tych badań nad filozofią

średniowieczną i tych studiów, które są dalej prowadzone z

taką znajomością rzeczy i takim powodzeniem przez

Stefana Gilsona i które, wespół z rozbudzonym w całym

świecie katolickim zainteresowaniem się filozofią św.

Tomasza z Akwinu, przez impuls dany wiekopomną bullą

Leona XIIIgo z 14 sierpnia 1879 roku, przyczyniły się do

zmiany zasadniczej opinii ogółu o wiekach średnich; opinii,

wprowadzanej na manowce to przez bunt barbarzyństwa

teutońskiego przeciwko kulturze greckołacińskiej,

podniesiony przez Lutra i jego adeptów, i poparty przez

rozpustnych kpiarzy tak z czasów Odrodzenia, jak teŜ z

XVIIIgo wieku, to przez drętwotę matematyczną

racjonalizmu kartezjańskiego, ograniczoność i nieuctwo

materializmu angielskiego i wypływającego zeń

pozytywizmu francuskiego, to znowu przez pychę

egocentryczną idealistów niemieckich.

Wszyscy ci ludzie uwaŜali średnie wieki za epokę

zupełnego zaniku kultury staroŜytnej, za zaćmienie

wszelkiej wiedzy, za jakąś pustkę między czasami

staroŜytnymi i epoką nowoczesną i, przez złudzenie

optyczne, wynikające z lekkomyślności, albo z zaciekłości

sekciarskiej, kładli na karb Kościoła katolickiego upadek

cywilizacji staroŜytnej i zdziczenie obyczajów,

spowodowane wyłącznie przez nawałę na imperium

rzymskie dzikich plemion barbarzyńców, po większej

części germańskich, ich właśnie przodków wedle krwi i

ducha.

Chrześcijaństwo, przeciwnie, nie tylko nie

przyczyniło się do upadku cywilizacji staroŜytnej, ale dało

nowy pochop i podnietę myśli filozoficznej greckiej, która

pod oŜywczym jego tchnieniem rozkwitła bujnym

kwieciem tak w wiekopomnych dziełach Ojców Kościoła,

jak w szkole filozoficznej neoplatońskiej, gdzie myśl

grecka, acz pogańska, doszła do niebywałej i niedościgłej

dotychczas wysokości.

Obie te cywilizacje nie tylko się nie wykluczały, ale

nawzajem na siebie wpływały i uzupełniały się, szczególnie

od chwili, kiedy filozofia Platona i teoria stoików o

Logosie, opromieniona natchnieniem Starego Testamentu,

stopiła się w jedną syntezę w dziełach Ŝyda

aleksandryjskiego, Filona. Synteza ta myśli grecko

Ŝydowskiej zbliŜyła się do tego stopnia do pojęć

chrześcijańskich, Ŝe w listach św. Pawła znajdujemy kilka

zdań zupełnie podobnych do zdań Filona w dziele jego De

Providentia z tą róŜnicą tylko, Ŝe w miejsce wyrazu Nus

( nous ) znajdujemy u św. Pawła wprost imię Chrystusa, i

podobnie jak u Filona wyraz dynamis dla oznaczenia drugiej

osoby Bóstwa.

PrzecieŜ mistrzem Plotyna, załoŜyciela szkoły

neoplatońskiej, był ów Ammonius Saccas, w młodości

swojej chrześcijanin, wychowanek, razem z Orygenesem,

Longinusem i Herennjusem, chrześcijańskiego

Didaskaleion w Aleksandrii, załoŜonego przez św. Pantena

i prowadzonego pewien czas przez Klemensa

Aleksandryjskiego.

Z drugiej zaś strony, owi przesławni

Kapadocyjczycy, ów wielki Bazyli ze swoim bratem św.

Grzegorzem z Nyssy i swoim przyjacielem św.

Grzegorzem Nazjanzeńskim pobierali wykształcenie, jak

większość w owych czasach zamoŜnej młodzieŜy tak

chrześcijańskiej, jak pogańskiej, w Akademii pod

Portykami i w Lyceum, tj. na uniwersytecie pogańskim w

Atenach, który przetrwał do roku 529 lub 530, kiedy został

zamknięty przez cesarza Justyniana.

Chrześcijanie posiłkowali się metodami filozofii

greckiej dla wytłumaczenia rozumowego swoich

dogmatów, a poganie znajdowali w chrześcijaństwie

spełnienie najwyŜszych aspiracyj swojego ducha i

uwieńczenie rozwoju swojej myśli filozoficznej.

Obie te cywilizacje nawzajem się przenikały, aŜ

nareszcie zupełnie się z sobą zlały.

Filozofia pogańska zanikła, bo teologia

chrześcijańska wchłonęła w siebie wszystko, co było

najwznioślejszym i najgłębszym w filozofii greckiej. Bo

chrześcijaństwo dało ludzkości nie tylko zasady, ale i

dyscyplinę, które odpowiadały najwyŜszym dąŜnościom

ducha ludzkiego, ale do których umysł ludzki,

pozostawiony sam sobie, dojść nie był w stanie.

Aczkolwiek bowiem prawdy chrześcijańskie były

uwieńczeniem całego przebiegu myśli ludzkiej, ale zarazem

je teŜ przekraczały. Wyrocznie więc zamilkły, po morzach i

wodach rozległ się gromki głos, Ŝe ksiąŜę wszystkich

demonów "Wielki Pan" umarł 1 . Nastała pełnia czasów.

Odtąd poganom nie pozostawało nic do

powiedzenia, moŜna tylko było wykładać i komentować

wyraŜenia Chrystusowe, albowiem ponad prawdy

chrześcijańskie umysł ludzki nic wyŜszego ani pomyśleć,

ani wyobrazić sobie nie jest w stanie: moŜe im przeczyć,

czasem sili się je obalić, ale odtąd poza nimi nic

pozytywnego zbudować nie potrafi.

Obie te cywilizacje tak się do siebie zbliŜyły, Ŝe w

literaturze pierwszych wieków chrześcijaństwa czasem jest

trudno rozpoznać, czy dane dzieło napisane jest przez

poganina, czy przez chrześcijanina. Dosyć, Ŝe wspomnę tu

o traktatach Boecjusza, albo o ostatnim wybitnym poecie

staroŜytnym Auzonie. Sądząc z jego poezyj świeckich,

trudno byłoby się domyśleć, Ŝe Auzon był

chrześcijaninem, gdybyśmy nie mieli jego korespondencji

ze św. Paulinem z Nola, z którym wymieniał swoje utwory

poetyckie (najlepszymi utworami św. Paulina, tego

wykwintnego i delikatnego poety, są jego dwa listy pod nr.

10 i 11tym, poświęcone Auzonowi), i gdyby nadto nie dał

nam ody o Trójcy Przenajświętszej, wyłoŜonej w

najgłębszych i najściślejszych formułach teologicznych.

Poezje tegoŜ samego Auzona świadczą o tych szerokich

kręgach, które juŜ w III i IV wieku zatoczyła w Galliach

owa chrześcijańska, greckorzymska cywilizacja. Z poezyj

tych dowiadujemy się, Ŝe w owym czasie istniało w

Galliach kilka uniwersytetów, jak w Burdigala (Bordeaux),

Tuluzie i Narbonie, uczęszczanych przez tysiące

studentów, i Ŝe profesorowie tych uniwersytetów cieszyli

się takim szacunkiem i powaŜaniem, Ŝe dochodzili nawet

do honorów konsularnych, jak ów sam Auzon w roku 379

ym. Cywilizacja greckorzymska i to chrześcijańska, juŜ w

II–III wieku, sięgała aŜ do najdalszych zakątków imperium

rzymskiego; od Edessy i Egiptu i pustyń Arabii aŜ do

Brytanii i najodleglejszych zakątków Irlandii, od Numidii,

Kartaginy i Cyrenaiki aŜ do Chersonezu Tauryckiego i

Kaukazu.

Brytania i Irlandia były pokryte szkołami i

zakonami, i tu teŜ w końcu przed nawałą barbarzyńską

schroniły się ostatnie szczątki tej cywilizacji, które stały się

zarzewiem Odrodzenia Karolińskiego. Stamtąd to Karol

Wielki przyzwał Alkuina, a Karol Łysy Szkota Eriugenę,

tłumacza dzieł św. Dionizego Areopagity, które są właśnie

najwyŜszą syntezą tych obu cywilizacyj, łabędzim śpiewem

filozofii platońskiej i jednocześnie pierwszym

systematycznym wyłoŜeniem teologii chrześcijańskiej.

I to jest zupełnie zrozumiałe. Wiedza bowiem nie

jest niczym innym, jak rozpatrywaniem zjawisk z punktu

widzenia jedności (albo wieczności, jak to niektórzy się

1 Plutarch, De oraculorum defectu .

OtóŜ bliŜsze zapoznanie się z wiekami średnimi i

głębsze studia nad ich filozofią doprowadziły uczonych do

przekonania, Ŝe wieki średnie nie tylko nie były epoką

obskurantyzmu i jakąś luką między cywilizacją staroŜytną a

czasami nowoŜytnymi, lecz, przeciwnie, były

przebudzeniem się do Ŝycia po nawale barbarzyńskiej i

odrodzeniem myśli filozoficznej greckiej, epoką, w której

myśl ta, opromieniona światłem nauki chrześcijańskiej,

doszła do swego apogeum i potrafiła objąć jedną wzniosłą

syntezą wszystkie dotychczasowe zdobycze myśli ludzkiej;

wieki średnie są właśnie łącznikiem nieuniknionym między

tymi dwiema epokami, bez którego nie moŜna byłoby

przedstawić sobie rozwoju myśli współczesnej. I tak, jak w

czasach rozkwitu scholastyki, w wieku XIIItym góruje nad

wszystkimi myślicielami św. Tomasz ze św. Bonawenturą,

tak w samym jej zaraniu, za czasów Odrodzenia

Karolińskiego, przewyŜszają o głowę wszystkich innych

filozofów Scot Eriugena, a nieco później św. Anzelm.

Eriugena jest pierwszym z porządku wielkim myślicielem

średniowiecznym, załoŜycielem właściwym scholastyki,

pierwszym, który ujął całą wiedzę ludzką w jeden wielki,

potęŜny, pełen wzniosłości systemat, jednoczący w sobie

myśl grecką z Objawieniem Chrystusowym; i, chociaŜ

zeszedł na manowce, popadłszy w panteizm, próba ta

dotychczas zadziwia nas swoją wzniosłością i

uniwersalnością. Rozumie się, Ŝe systemat ten nie mógł

być tak pełnym, jak Summa teologiczna św. Tomasza z

Akwinu, bo dzieła Arystotelesa, z wyjątkiem niektórych,

nie były jeszcze w tej epoce znane, a całą swoją znajomość

filozofii greckiej Eriugena opierał wyłącznie na dziełach

św. Dionizego Areopagity, dla przetłumaczenia których

Ludwik PoboŜny, ojciec Karola Łysego, sprowadził go z

Irlandii. W ParyŜu bowiem wykształcenie upadło do tego

stopnia, Ŝe nie było nikogo, kto by mógł biegle tłumaczyć

z greckiego. Na rozkaz Ludwika PoboŜnego próbował to

uczynić Hilduin, opat z St. Denis, ale prawdopodobnie to

się mu nie udało. Rzecz się miała tak: Michał Zająkliwy,

cesarz Wschodu, chcąc być przyjemnym cesarzowi

Zachodu, nie znalazł nic cenniejszego do ofiarowania

Ludwikowi PoboŜnemu, jak dzieła św. Dionizego

Areopagity, które mu przysłał w bogatej oprawie osobnym

poselstwem w roku 827ym do ParyŜa. To dowodzi, Ŝe na

Wschodzie utarte było podówczas mniemanie, Ŝe św.

Dionizy, uczeń św. Pawła, pierwszy biskup ateński, był teŜ

załoŜycielem chrześcijaństwa w Lutecyi in Parisiis.

Co prawda, juŜ przedtem znajdował się w rękach

królów francuskich inny egzemplarz tych dzieł, ofiarowany

Pepinowi Krótkiemu przez papieŜa Pawła Iego (757–

767), ale dzieło to leŜało bez uŜytku z powodu, jakeśmy to

widzieli, nieznajomości języka greckiego. To by wszakŜe

świadczyło, Ŝe i w VIII w. w Rzymie równieŜ

identyfikowano Dionizego Ateńskiego z pierwszym

biskupem paryskim. Dzieła te w tłumaczeniu Scota

Eriugeny stały się podwaliną całej filozofii scholastycznej,

inaczej mówiąc, kamieniem węgielnym całej naszej

zachodniej cywilizacji, jak równieŜ posłuŜyły za podstawę

dla ostatecznego utrwalenia teologii Kościoła

Wschodniego w dziełach ostatniego z wielkich Ojców

tegoŜ Kościoła – Jana Damascena, który całkowicie oparł

się na dziełach św. Dionizego. On jeden dostąpił

zaszczytu, Ŝe był komentowanym (w VI w. przez Jana i

Grzegorza ze Scytopolis, a w VII przez św. Maksyma

Wyznawcę), bo dotąd komentowano tylko księgi Pisma św.

Według świadectwa tegoŜ Maksyma był juŜ

komentowanym w II w. przez Dionizego

Aleksandryjskiego, a w r. 500 został przetłumaczony na

język syryjski przez Sergiusza z Rezainy.

On stał się podwaliną dogmatyki Kościoła

Wschodniego, a znaczenie jego w filozofii scholastycznej

wyraŜa się choćby w tym, Ŝe św. Tomasz z Akwinu cytuje

go w swej Summie teologicznej w 1702 miejscach! Tłumacz

Dionizego, J. Dulac, powiada, Ŝe gdyby dzieła Dionizego

zaginęły, mogłyby być zrekonstruowane z dzieł św.

Tomasza. Nie wyprzedzajmy jednak biegu naszego

wykładu i powróćmy do motywów, które mnie skłoniły

zająć się dziełami św. Dionizego.

Najpierw byłem mocno zdziwiony, Ŝe genialny

autor pierwszego systematycznego wykładu prawd

chrześcijańskich i ich filozoficznego rozwinięcia uszedł

dotychczas zupełnie mojej uwagi oraz Ŝe podczas mych

studiów w Krakowie i Monachium i to w czasie

wyraŜają). I kto nosi w sobie prawdę, ten dzierŜy kryterium

niechybne dla odróŜnienia prawdy od fałszu, tego, co jest

dobrem, od tego, co jest złem, ten umie odnaleźć prawdę

na dnie kaŜdego powaŜnego systemu filozoficznego i

sprowadzić rozbieŜność myśli ludzkiej do jedności – do

syntezy; nie wstydzi się i nie kryje gdzie tę prawdę znajduje,

bo prawda wszędzie gdzie jest, jest jedną, jest powszechną,

jest katolicką.

Tak św. Justyn uwaŜa Platona za natchnionego od

Boga. Orygenes stawia sobie za zadanie uzasadnić

rozumowo dogmaty chrześcijańskie według metod filozofii

greckiej. Klemens Aleksandryjski właśnie twierdzi, Ŝe

prawda wszędzie, gdzie się znajduje, jest katolicką, a w

późniejszych juŜ czasach św. Augustyn przyznaje się, Ŝe

czytanie Plotyna przyprowadziło go do lepszego

pojmowania Ewangelii św. Jana.

Kto zaś przebywa w fałszu i obłudzie, ten, nie

znajdując w sobie samym pewnego kryterium, widzi

wszędzie sprzeczność i rozbieŜność, nic nie umie

sprowadzić do jedności, gubi się w szczegółach i

szczególikach, i dostrzega wszędzie przeciwieństwa. Ten

teŜ nic nie buduje, a tylko wszystkiemu przeczy i wszystko

obala.

największego rozbudzenia studiów tomistycznych według

wskazówki danej przez Leona XIIIgo nigdy o nim nie

słyszałem.

Zafrasowało mię takŜe, Ŝe prof. Picavet

uporczywie nazywał autora tych sławnych traktatów –

Pseudoareopagitą i uwaŜał go za filozofa neoplatońskiego

i za ucznia Proklusa. Jak to, powiedziałem sobie, dotąd

ludzkość cała, najwięksi uczeni i filozofowie nie

spostrzegli, na kim opierali swoją naukę, nie rozróŜnili

chrześcijanina od poganina, pisarza heretyckiego od

katolickiego, autora z pierwszych wieków chrześcijaństwa

od autora V lub VI w. i to na Wschodzie, w krajach języka

greckiego, w czasie wszechwładnego panowania tego

języka, kiedy my obecnie z największą łatwością

odróŜniamy pisma autorów sprzed 50ciu lat, a cóŜ

dopiero sprzed 500 lat! A manuskrypty czy są z pierwszych

wieków chrześcijaństwa, czy z czasów komentatorów lub

tłumaczeń tych dzieł z VI lub VII w., czy to są papirusy

czy pergaminy? I na tym by się nie poznał w wieku IXtym

ów wykwintny znawca literatury i bibliografii greckiej,

jakim był Focjusz, któremu zawdzięczamy zachowanie w

odpisach tylu ułamków zaginionych pisarzy staroŜytnych, a

który Ŝył prawie w tym samym czasie w latach 838–893.

Nie, powiedziałem sobie, to być nie moŜe, to

pewno napaść niesłuszna protestantów niemieckich, tak

zwanej krytyki "naukowej", bo wiadomo, Ŝe tylko to, co

jest protestanckie i niemieckie jest "naukowym", z

dołączeniem dzieł kilku protestantów lub ateuszy

anglosaksońskich i kilku suspendowanych księŜy

katolickich, pochlebiających tendencjom protestancko

niemieckim.

JakoŜ śpieszę do źródeł katolickich, rozumie się,

niemieckich i oto co znajduję. Wszyscy – Alzog, Stöckl,

Hergenröther, a obecnie Bardenhewer, mieszczą dzieła

Areopagity w wieku Vtym, albo VItym. Wreszcie jezuita

Stiglmayr szczyci się tym, Ŝe dzieli z H. Kochem honor

ostatecznego obalenia autentyczności dzieł św. Dionizego i

głosi z iście teutońską pychą, Ŝe odkąd on przemówił,

kwestia autentyczności dzieł Areopagity jest zupełnie

pogrzebaną. O uczonych polskich nie mówię, bo ci idą na

pasku nauki niemieckiej i powtarzają za nią gotowe frazesy,

jak za panią matką pacierz, a kwestią Dionizego specjalnie

się nie interesują.

Wszystko to mnie jednak nie odstręczyło, bo

wiedziałem, jak dalece pisarze katoliccy niemieccy zostają

pod wpływem uczoności protestanckiej, która im

imponuje swoją erudycją, drobiazgowością i pozorną

ścisłością, a moŜe teŜ w tym odgrywa znaczną rolę i duma

narodowa, bo przecieŜ cywilizacja protestancka jest

narodową kulturą niemiecką. Jak to – powiedziałem sobie

– dzieła szalbierza mogłyby mieć takie epokowe znaczenie,

być fundamentem całej teologii i filozofii chrześcijańskiej?

Jak to szalbierz mógłby się wznieść do takich wyŜyn myśli i

ducha? I po cóŜ ten genialny pisarz miałby podszywać się

pod cudze imię, kiedy wszystko to podobno było juŜ

znane z pism poprzedzających go neoplatończyków i to w

czasach Justyniana, kiedy ostatnie ślady pogaństwa juŜ

zanikały. A gdzieŜ w takim razie dzieła prawdziwego

Areopagity? I jak się stać mogło, Ŝe zaginęły doszczętnie i

bez śladu? Przecie, jeśli ów fałszerz przyjął cudze miano,

musiał cośkolwiek przepisać z dzieł prawdziwego

Areopagity. Dlaczego więc krytyka "naukowa" dotąd nie

zajęła się wygrzebaniem tego pierwotnego tekstu z

dopełnień i przeobraŜeń owego fałszerza? Dlaczego nie

poszukuje tego źródła, tego Q (Quelle), jak to poczyna z

innymi niby to fałszerzami, których my czcimy jako

Ewangelistów? I tym bardziej zacząłem interesować się

tymi kwestiami, im bardziej owa krytyka "naukowa", sc.

protestanckoniemiecka, upierała się traktować Dionizego

jako szalbierza.

Studiując pierwsze czasy chrześcijaństwa i znając

tych "egzegetów", zrozumiałem, jak wielką jest doniosłość

dzieł Areopagity, skoro posądzenie o fałszerstwo dzieli ze

wszystkimi niemal Apostołami i Ewangelistami; skoro

największy przewrót duchowy i moralny, jaki się w historii

dokonał, opiera się, według tej krytyki, wyłącznie na

szalbierstwie, i to szalbierstwie celowym i solidarnie

popełnianym przez róŜnych ludzi, w róŜnych krajach, na

przestrzeni wieków dziesięciu!! I oto widzimy ze smutkiem,

Ŝe często nawet pisarze katoliccy nie mogą się oprzeć

wpływowi tej krytyki i, juŜ to przez słabość, najczęściej

przez próŜność, w pogoni za rozgłosem i popularnością,

wchodzą w podejrzane kompromisy z tą krytyką, która

prowadzi ich dzieła na indeks, a ich samych często do

apostazji.

PoniewaŜ, jak widzimy, los pism św. Dionizego

Areopagity zaleŜny jest od "naukowej" egzegezy Pisma św.,

a ataki, skierowane na niego, są analogiczne z atakami na

Ewangelistów i naukę katolicką, muszę więc choć pokrótce

przedstawić, co to jest owa krytyka "naukowa" Pisma św. i

autorów z pierwszych czasów chrześcijaństwa.

Poznałem ją nieźle z dwóch jej reprezentantów na

uniwersytecie paryskim, z wykładów i dzieł Alfreda Loisy

w College de France, oraz Guignebert'a w Sorbonie. Alfred

Loisy, suspendowany ksiądz katolicki, dawny profesor de

l'Institut Catholique, pełen obłudy i nieszczerości, stara się

być pisarzem oryginalnym, a właściwie powtarza tylko to,

co znajdzie u protestantów. Guignebert jest

utalentowanym o kostycznej werwie wulgaryzatorem

wiedzy niemieckiej, rozumie się protestanckiej, usadowiony

przez masonerię francuską na katedrze Alberta Wielkiego i

św. Tomasza z Akwinu. Wreszcie dla poznania

ostatecznych rezultatów egzegezy protestanckiej, rozumie

się, zastępującej i znoszącej wszystkie dotychczasowe

"zdobycze nauki", przewertowałem kilka najwaŜniejszych

dzieł owego przesławnego prof. Harnacka z Berlina, tego

obecnego patriarchy protestantyzmu pruskiego i wyrocznię

w sprawach egzegezy skrypturalnej.

Jest to szczery, poczciwy, dobroduszny Niemiec,

zawołany pracownik, niezmiernie bystry analityk, stara się

jak moŜe być bezstronnym, ale ma umysł do tego stopnia

zaćmiony przez przesądy protestanckie, Ŝe naiwnie stawia

Lutra, tego pełnego pychy i cynizmu mnicha,

wszetecznego pijaka, o niedostatecznym filozoficznym

wykształceniu, na równi ze św. Pawłem. Kiedy tak jest z

Harnackiem, to czego moŜna się spodziewać od innych

krytyków! CzyŜ moŜna zaufać logice i bezstronności ludzi,

którzy w osobie apostoła swojego Lutra, zbuntowawszy się

przeciwko hierarchii kościelnej, wbrew oczywistości

historycznej i tekstom Pisma św. obalili wszelką hierarchię

kościelną i, co stąd wypływa, znieśli kapłaństwo, a co za

tym idzie, sakramenty, liturgię i obrządki; którzy, wbrew

logice, odmówili wszelkiej wartości tradycji, tej skarbnicy

wiedzy i podstawy wszelkiego nauczania; znieśli wszelką

powagę ciała nauczającego i wtrącili sumienia ludzkie w

zupełną niepewność i anarchię i jednym zamachem obalili

wszelką religię pozytywną. CzyŜ moŜna ufać takiemu

Lutrowi, który nie śmiąc siebie samego ogłosić prorokiem,

bo wiedział, Ŝe wśród swoich najbliŜszych adeptów nie

znalazłby dosyć naiwnych, by temu uwierzyli, był

zmuszony oddać na pastwę nieokrzesanych mas

interpretację Pisma św., głosząc, Ŝe religia chrześcijańska

opiera się wyłącznie na tekstach Nowego Testamentu,

które kaŜdy moŜe sobie dowolnie tłumaczyć.

nie róŜni od odezw komunistycznych Lenina et

consortes) 2 . Kiedy jednak anarchia zwróciła się przeciwko

Lutrowi samemu, on widząc, Ŝe bez autorytetu obejść się

nie moŜna, starał się znieść zasadę tylko co przez siebie

ustanowioną wolnej interpretacji Pisma św. i ogłosił siebie

za nieomylnego wykładacza nauki Chrystusowej, stosując

bluźnierczo do siebie słowa św. Pawła, Ŝe gdyby anioł

zeszedł z nieba i co innego nauczał, niŜ on, Luter, to

naleŜałoby wierzyć jemu, Lutrowi, a nie aniołowi.

Jeśli więc wiara tylko zbawia, to się rozumie wiara

taka, jakiej naucza Luter, a nie inna; z tego zatem wynika,

Ŝe tylko luteranie, a ostatnio adepci prof. Adolfa von

Harnack, mogą być zbawieni, i to bez Ŝadnej z ich strony

zasługi, wszyscy zaś inni będą potępieni. Ale to juŜ ocalić

protestantyzmu od rozkładu nie mogło: dla poparcia

swego autorytetu Luter był zmuszony przyzwać do

pomocy władzę świecką, a protestanci ogłosili zasadę, Ŝe

głową Kościoła jest kaŜdorazowy władca panujący w

danym kraju – cujus regio Ï ejus religio.

Religia stała się narzędziem w ręku władzy

świeckiej – religią nacjonalną, a sam Bóg bóstwem

etnicznym, der gute, alte deutsche Gott.

PoniewaŜ te przewrotne teorie, wprowadzone

przez załoŜyciela protestantyzmu, były sprzeczne z prawdą

historyczną, z tekstami Pisma św., a nawet ze zdrowym

rozsądkiem, zaczęto przeto przeinaczać fakty, oświecać je

fałszywym światłem, dręczyć teksty, a kiedy pomimo to

one się opierały, zaczęto je nawet fałszować, albo starano

się je zniweczyć, ogłaszając za nieautentyczne, albo

interpolowane (wtrącone), kpiąc i wyszydzając tradycję. W

swojej arbitralności Luter doszedł nawet do tego, iŜ drwi z

wszelkiej logiki, lekcewaŜy Arystotelesa i wyśmiewa

filozofię, a nade wszystko szydzi z scholastyki.

Siła materialna stanowiła o wszystkim nawet w

dziedzinie umysłowej i moralnej. Wiemy, jak nią się

posiłkowali Henryk VIII i ElŜbieta, Kalwin i Gustaw

Adolf i te hordy barbarzyńskie, fanatyczne, bezczeszczące

kościoły i groby, niszczące wszelkie zabytki sztuki i nauki,

mordujące, grabiące, gwałcące jak ich przodkowie w

wędrówce narodów. A jako propagatorów

najnielogiczniejszej z sekt widzimy najbardziej rozwiązłych

rozpustników, jak von Huttena, Małgorzatę Nawarską,

Rabelais albo Lorenza Valla.

Kiedy na koniec przez zdradę, grabieŜe, poŜogi i

niesłychane rzezie protestantom udało się w niektórych

krajach się utrwalić i załoŜyć państwa protestanckie, a

umysły się uspokoiły i utworzyła się nawet pewna tradycja

i niby teologia protestancka, wówczas ludzie bardziej

2 Trocki w swojej autobiografii przyznaje, Ŝe pierwszym etapem

w rozwoju komunizmu był protestantyzm, drugim rewolucja

francuska, a trzecim bolszewizm.

Obaliwszy autorytet papieŜa, Kościoła i ciała

nauczającego, skoro nie było Ŝadnej wyŜszej instancji dla

określenia, co jest zgodnym z nauką chrześcijańską, a co

jest z nią niezgodnym, co jest sprawiedliwym, a co

niesprawiedliwym, co jest dobrem, a co złem, był

zniewolony postawić potworną zasadę, Ŝe wiara sama

zbawia, i wbrew wyraźnym słowom św. Jakuba twierdził,

Ŝe dla zbawienia nie trzeba dobrych uczynków. Jeśli zaś

tylko wiara sama zbawia i dobre uczynki nie są potrzebne

dla zbawienia, w takim razie nie ma teŜ w Ŝyciu

zagrobowym nagrody za dobre uczynki i kary za złe, a o

zbawieniu albo potępieniu decyduje tylko nieubłagane

fatum – i taką to konsekwencję wyciągnęli z tych zasad

jego późniejsi adepci, Kalwin w swojej nauce o

predestynacji – i tym doprowadzono ludzkość do zupełnej

anarchii moralnej, a stąd do komunizmu politycznego. Nie

omieszkało teŜ natychmiast z tego skorzystać prostactwo i

wszelkie męty społeczne, podniósłszy bunt z Münzerem

na czele przeciwko panom i wszelkiej władzy.

(Charakterystycznym jest, Ŝe odezwa Münzera niczym się

Emanuel Bułhak - Dzieła św. Dionizego Areopagity, Christianitas i Formageschichte.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: