getto_pl.pdf

wiązały część sił niemieckich, nie miały jednak wpływu na przebieg

walk w samym getcie. Po kilku dniach Niemcy rozpoczęli systematyczne

podpalanie i burzenie kolejnych domów. Bojowcy przenosili się do

podziemnych schronów.

● 8 maja Niemcy zlokalizowali bunkier przy ul. Miłej 18, w którym

znajdowało się dowództwo ŻOB-u, a także około 100 powstańców

i około 200 cywilów. Większość poniosła śmierć na skutek zatrucia

gazem wpuszczonym do bunkra. Część bojowców popełniła samobójstwo.

Zginął tam przywódca powstania Mordechaj Anielewicz. Tylko garstce

ludzi udało się ukryć, a potem wyjść na zewnątrz. Od 19 kwietnia

do 15 maja Niemcy wywieźli z getta około 50 tys. schwytanych Żydów.

Oicjalne straty niemieckie wyniosły 86 zabitych i 420 rannych.

16 maja 1943 r. na znak ostatecznej rozprawy z gettem Stroop wysadził

w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem (na jej miejscu stoi Błękitny

Wieżowiec przy Placu Bankowym). Sporadyczne walki w getcie trwały

jednak jeszcze do czerwca.

● Spośród bojowców ŻOB uratowało się około 80 osób – część z nich

wyszła z getta kanałami. Niektórzy utworzyli w podwarszawskich lasach

oddział partyzancki im. M. Anielewicza; niektórzy walczyli w powstaniu

warszawskim w 1944 r. Wojnę przeżyło nie więcej niż 12 osób. Z ŻZW

ocalało zapewne kilkoro ludzi i nieliczne świadectwa.

Narodowy Bank Polski

ma wyłączne prawo emitowania znaków

pieniężnych w Polsce.

Oprócz monet i banknotów powszechnego obiegu

od 1966 roku NBP emituje także monety kolekcjonerskie,

a w 2006 roku wprowadził do obiegu pierwszy polski

banknot kolekcjonerski. Emisja wartości

kolekcjonerskich stanowi okazję zarówno do upamiętniania

ważnych historycznych rocznic i postaci, jak i do rozbudzania

zainteresowań na temat polskiej kultury, nauki i tradycji.

m o n e t y

Od 1996 roku NBP emituje także okolicznościowe

monety dwuzłotowe ze stopu Nordic Gold.

Towarzyszą one monetom kolekcjonerskim, a od 2004 roku

są również wprowadzane do obiegu w odrębnych seriach

tematycznych „Herby województw” (2004−2005)

i „Historyczne miasta w Polsce” (2005–2008).

dr Eleonora Bergman

Dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego

Wszystkie monety emitowane przez NBP

są prawnym środkiem płatniczym w Polsce.

MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008

Informacje o planie emisji

oraz sposobie nabycia monet na stronach:

www.nbp.pl

www.numizmatyka.nbportal.pl

Monety zostały wyprodukowane

w Mennicy Polskiej SA w Warszawie.

Skład i druk: Drukarnia NBP

65. rocznica powstania

w getcie warszawskim

65. rocznica powstania w getcie warszawskim

● Narodowy Bank Polski wprowadza do obiegu monety upamiętniające

65. rocznicę powstania w getcie warszawskim:

w dniu 15 kwietnia 2008 r. o nominale:

200 zł wykonaną stemplem lustrzanym w złocie,

20 zł wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,

w dniu 14 kwietnia 2008 r. o nominale:

2 zł wykonaną stemplem zwykłym w stopie Nordic Gold.

● Powstanie w getcie warszawskim było pierwszym miejskim

wystąpieniem zbrojnym w okupowanej przez III Rzeszę Europie.

Getto warszawskie było największym przymusowym skupiskiem Żydów.

Od wiosny 1940 r. obszar w centrum Warszawy wyznaczony przez Niemców

Żydom do zamieszkania był stopniowo otaczany murem trzymetrowej

wysokości. Getto zostało odcięte od reszty miasta i ostatecznie zamknięte

16 listopada 1940 r. Na przestrzeni 307 ha stłoczono ponad 360 tys. ludzi –

1/3 mieszkańców miasta na 2,5% jego powierzchni. W wyniku przesiedleń

z innych miast liczba uwięzionych w getcie wzrosła do ponad 450 tys.,

a potem stopniowo malała, gdyż około 96 tys. ludzi zmarło z głodu i chorób.

W lecie 1942 r. Niemcy wywieźli stąd i zamordowali w komorach gazowych

Treblinki blisko 300 tys. ludzi.

● W getcie pozostało około 55 tys. ludzi, w większości młodych,

pozbawionych rodzin. Część z nich postanowiła walczyć. Organizacje

syjonistyczne i młodzieżowe oraz socjalistyczny Bund utworzyły w getcie

Żydowską Organizację Bojową (ŻOB).

● W październiku 1942 r. nawiązano kontakty między ŻOB-em a AK,

dzięki czemu zdołano uzyskać trochę broni. Osobno powstał prawicowy

Żydowski Związek Wojskowy (ŻZW), w którego składzie znaleźli się

m.in. byli żołnierze Wojska Polskiego (na temat ŻZW zachowały się tylko

szczątkowe informacje). Podjęto też na dużą skalę opór bierny: ukrywanie

się poza gettem (tu pomoc przyszła ze strony utworzonej w grudniu 1942 r.

Rady Pomocy Żydom „Żegota”), a także urządzanie w getcie bunkrów,

które stopniowo utworzyły niemal podziemne miasto.

● Bojowcy po raz pierwszy w sposób zorganizowany przeciwstawili się

Niemcom w dniach od 18 do 22 stycznia 1943 r. Niemcy chcieli wtedy

wywieźć z getta 8 tys. osób. Tym razem jednak tylko nieliczni dobrowolnie

stawili się na wezwanie. Większość starała się ukryć. Sam fakt podjęcia

oporu, pomimo strat, przyjęto jako zwycięstwo, a także jako możliwość

wyboru innej drogi niż bierność i posłuszeństwo, okazywane dotąd przez

Radę Żydowską. Część żydowskiej ludności cywilnej okazała poparcie

działaczom konspiracji getta. Polska prasa konspiracyjna donosiła: „Walki

w getcie są pierwszym aktem samoobrony żydowskiej. Żydzi otrząsnęli

się z bierności, dając przykład godny naśladowania”.

● Następne miesiące bojowcy wykorzystali na konsolidację, szkolenie,

zdobywanie broni. Dzięki instruktażowi AK w getcie podjęto produkcję

bomb zapalających, które z powodzeniem zastępowały granaty. ŻOB

wyznaczył w getcie trzy główne sektory bojowe. Utworzył 22 oddziały,

z których każdy liczył 10–12 ludzi w wieku 19–25 lat. ŻZW również

miał swoje rejony działania. Kilkakrotnie dochodziło do pojedynczych

zbrojnych starć z Niemcami. Ludność cywilna jeszcze intensywniej zajęła

się budową schronów i kryjówek.

● W nocy z 18 na 19 kwietnia wszystkie oddziały bojowe getta były

rozlokowane na swoich pozycjach. Niemieckie oddziały wjechały na teren

getta o świcie 19 kwietnia. Ich celem było wymordowanie pozostałej

ludności getta. W pierwszej akcji przeprowadzonej przez pułkownika

von Sammerna wśród Niemców padli zabici i ranni. Jeszcze tego

samego dnia dowodzenie przejął generał SS i policji Juergen Stroop. Siły

niemieckie, w tym SS, policja, wojsko, oddziały ukraińskie, liczyły w sumie

2054 żołnierzy i 36 oicerów. Dysponowali oni wozami pancernymi,

czołgami, działami, miotaczami ognia, działkami przeciwlotniczymi

i ciężkimi karabinami maszynowymi. Naprzeciw nim stanęło około

500 słabo uzbrojonych bojowców ŻOB i około 250 z ŻZW oraz niewiadoma

liczba małych grup, niepowiązanych organizacyjnie.

● W ciągu paru pierwszych dni miały miejsce akcje solidarnościowe

Gwardii Ludowej i Armii Krajowej po drugiej stronie muru. Potyczki te

MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008 MONETY EMISJI 2008

N O M I N A ł 2 0 0 Z ł

metal Au 900/1000 ■ stempel lustrzany ■ średnica 27,00 mm

masa 15,50 g ■ wielkość emisji (nakład) 12.000 szt.

N O M I N A ł 2 0 Z ł

n o m i n a ł 2 z ł

metal 925/1000 Ag ■ stempel lustrzany ■ średnica 38,61 mm

masa 28,28 g ■ wielkość emisji (nakład) 145.000 szt.

metal stop CuAl5zn5Sn1 ■ stempel zwykły ■ średnica 27,00 mm

masa 8,15 g ■ wielkość emisji (nakład) 1.750.000 szt.

AwErS: Z lewej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rze-

czypospolitej Polskiej na tle muru z cegieł. Pod orłem napis: 200/ZŁ.

Z prawej strony orła wizerunek płonącej kamienicy. Z lewej strony

i u dołu półkolem napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz oznaczenie

roku emisji: 2008. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

rEwErS: Centralnie stylizowana twarz mężczyzny w czapce.

Z prawej strony stylizowany wizerunek muru z cegieł, częściowo

przesłaniający twarz mężczyzny. Z lewej strony i u góry półkolem napis:

65. ROCZNICA POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM.

Projektant monety: UrSzUlA wAlErzAk

AwErS: Z lewej strony wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczy-

pospolitej Polskiej na tle stylizowanych płomieni. U dołu z prawej

strony napis: 20 ZŁ. Z lewej i prawej strony stylizowane wizerunki

muru z cegieł. W otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA oraz

oznaczenie roku emisji: 2008. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

rEwErS: Centralnie stylizowany mur z cegieł. Na murze z prawej

strony Gwiazda Dawida. W środku na tle muru drzewo z ulistnionymi

gałązkami wystającymi ponad mur. Poniżej muru napis: 65. ROCZNI-

CA POWSTANIA/W GETCIE WARSZAWSKIM.

Projektant monet: UrSzUlA wAlErzAk

AwErS: Wizerunek orła ustalony dla godła Rzeczypospolitej Polskiej,

po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-08, pod orłem napis: Zł 2 Zł,

w otoku napis: RZECZPOSPOLITA POLSKA, poprzedzony oraz zakończony

sześcioma perełkami. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

rEwErS: Na tle stylizowanego muru z cegieł z prawej strony wizerunek

dziewczyny. Centralnie napis: 65. ROCZNICA na tle stylizowanej

Gwiazdy Dawida z drutu kolczastego. U góry półkolem napis:

POWSTANIA W GETCIE WARSZAWSKIM.

NA BOkU: Ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony

o 180 stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant awersu: Ewa Tyc-KarpińsKa

Projektant rewersu: UrSzUlA wAlErzAk

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: