HUSARZ_pl.pdf

● Narodowy Bank Polski wprowadza do obiegu monety

z serii „Historia Jazdy Polskiej” przedstawiające husarza

z XVII wieku:

Narodowy Bank Polski

ma wyłączne prawo emitowania znaków

pieniężnych w Polsce.

w dniu 23 stycznia 2009 r.

o nominale:

200 zł wykonaną stemplem lustrzanym w złocie,

10 zł wykonaną stemplem lustrzanym w srebrze,

Oprócz monet i banknotów powszechnego obiegu

NBP emituje także monety i banknoty kolekcjonerskie.

Emisja wartości kolekcjonerskich

stanowi okazję zarówno do upamiętniania

ważnych historycznych rocznic i postaci, jak i do rozwijania

zainteresowań polską kulturą, nauką i tradycją.

m o n e t y

w dniu 21 stycznia 2009 r.

o nominale:

2 zł wykonaną ze stopu Nordic Gold stemplem

zwykłym.

Od 1996 roku NBP emituje także

dwuzłotowe monety okolicznościowe

powszechnego obiegu ze stopu Nordic Gold.

Wszystkie monety i banknoty emitowane przez NBP

są prawnym środkiem płatniczym w Polsce.

MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009

Od 2006 roku NBP emituje serię monet

„Historia Jazdy Polskiej”. W serii ukazują się

200-złotowe monety złote, 10-złotowe monety srebrne

oraz dwuzłotowe monety ze stopu Nordic Gold.

Temat „Husarz – XVII wiek” jest trzeci w tej serii.

Informacje o planie emisji

oraz sposobie nabycia monet na stronach:

www.nbp.pl

www.numizmatyka.nbportal.pl

HISTOrIA JAzDy POlSkIeJ

HUSARZ

XVII WIEK

Monety zostały wyprodukowane

w Mennicy Polskiej SA w Warszawie.

Skład i druk: Drukarnia NBP

Historia Jazdy Polskiej: HUSARZ - XVII WIEK

● „Usarze to najpiękniejsza jazda w Europie przez wybór ludzi,

piękne konie, wspaniałość stroju i dzielność koni [...]” – tak o naszej

husarii pisał w 1699 r. Francois Paul d’Alerac, opowiadając

o czasach króla Jana III Sobieskiego.

● Początki polskiej husarii sięgają przełomu XV i XVI w.

Pierwszymi husarzami byli Serbowie i Węgrzy, którzy przybyli do

Polski walczyć z Turkami. Służyli za pieniądze jako zaciężna jazda;

pierwsze sukcesy odnieśli już w 1506 r. pod Kleckiem, rozbijając

znaczne siły tatarskie.

● Początkowo husarze walczyli bez zbroi, ich jedyną ochroną była

duża drewniana tarcza o charakterystycznie wydłużonym jednym

rogu i nakrycie głowy w kształcie cylindra. Ich specyiczną bronią

była długa, lekka kopia. Ta wczesna husaria, będąca jeszcze lekką

jazdą, zasłynęła w bitwie z wojskami moskiewskimi pod Orszą

w 1514 r.

● Od II połowy XVI w. husaria stała się główną siłą uderzeniową

polskiej armii. W okresie panowania króla Stefana Batorego

(1576–1586) ukształtowała się ostateczna forma husarii, taka, jaka

jest znana wszystkim Polakom. Od tego czasu husaria używała

półpancerzy chroniących tułów oraz szyszaków lub kapalinów.

Uzupełnieniem uzbrojenia ochronnego były naramienniki

i karwasze. Najważniejszą bronią husarzy były kopie o długości

nawet 5 metrów, lekkie i wytrzymałe dzięki swej specyicznej

konstrukcji – były wewnątrz wydrążone na kształt rury. Tuż poniżej

grotu miały przymocowany 2,5–3-metrowy proporzec w barwach

oddziału. Elementem często występującym na proporcach był

krzyż kawalerski – przez stulecia będący znakiem jazdy.

● Po skruszeniu kopii walczono koncerzem – długą na ok. 160 cm

bronią kłujną, doskonałą do przebijania kolczug powszechnie

używanych przez Turków i Tatarów. Czasami zamiast koncerza

troczono pod siodłem pałasz – broń białą o prostym ostrzu,

umożliwiającą zarówno cięcie, jak i pchnięcie. Husarze

dysponowali także bronią palną – parą pistoletów umieszczanych

w olstrach przy siodle. W bezpośrednim starciu husarze walczyli

szablami o konstrukcji charakterystycznej wyłącznie dla tej

formacji – były to szable z zamkniętą rękojeścią, wyposażone

w tzw. paluch – pierścień przy jelcu, w który wkładano kciuk.

Dzięki takiej budowie broń ta charakteryzowała się ogromną

skutecznością cięcia, które wyprowadzano z wielką precyzją.

● Husarię spośród wszelkiej jazdy wyróżniały skrzydła, które

od przełomu XVI/XVII w. stały się jej znakiem rozpoznawczym.

Początkowo troczono je do siodeł, w późniejszych latach mocowano

je także na naplecznikach. Były one używane głównie do parad,

w boju jedynie sporadycznie husarze występowali z niewysokimi

pojedynczymi skrzydłami. Poza piórami ozdobą husarzy były

skóry dzikich zwierząt – tygrysie lub lamparcie, które towarzysze

husarscy nosili zazwyczaj jako okrycie wierzchnie zbroi. Wśród

dowódców popularne były skóry wilcze, niedźwiedzie lub rysie,

czasem zastępowane kilimkami i burkami.

● W końcu XVII w. obok zbroi płytowej pojawiła się w husarii nowa

zbroja – karacena, wykonana z łusek stalowych przynitowanych do

skórzanego podkładu. Była ona cięższa i droższa od zbroi płytowej,

dawała też słabszą ochronę. Do jej popularyzacji wśród wyższych

dowódców przyczynił się sam król Jan III Sobieski (1674–1696),

który nosił tego typu zbroję, a także pozował w niej do portretów.

Karacena stanowiła kwintesencję sarmackości, była jednym z jej

najpiękniejszych przejawów.

● Ostatnim triumfem husarii była wiktoria wiedeńska

w 1683 r. Przemiany w wojskowości europejskiej spowodowały,

że w XVIII w. husaria stała się jedynie wojskiem paradnym,

prezentowanym podczas różnych uroczystości, często nazywanym

wręcz „wojskiem pogrzebowym”.

● Ostatecznie, uchwałą sejmową z 1775 r., zlikwidowano husarię

jako formację bojową, przekształcając istniejące chorągwie

husarskie i pancerne w brygady kawalerii narodowej.

● Husaria była wyjątkowym zjawiskiem – tak ją postrzegano

zarówno w czasach jej świetności, jak i później, gdy jej legenda

służyła pokrzepieniu serc, przypominając czasy chwały oręża

polskiego.

Witold Głębowicz

Muzeum Wojska Polskiego

MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009 MONETY EMISJI 2009

N O m I N A ł 2 0 0 Z ł

metal Au 900/1000 ■ stempel lustrzany ■ średnica 27,00 mm

masa 15,50 g ■ wielkość emisji (nakład) 10.500 szt.

N O m I N A ł 1 0 Z ł

n o m i n a ł 2 z ł

metal 925/1000 Ag ■ stempel lustrzany ■ wymiary 32,00 mm x 22,40 mm

masa 14,14 g ■ wielkość emisji (nakład) 100.000 szt.

metal stop CuAl5zn5Sn1 ■ stempel zwykły ■ średnica 27,00 mm

masa 8,15 g ■ wielkość emisji (nakład) 1.400.000 szt.

AWErS: U góry z prawej strony wizerunek orła ustalony dla godła

rzeczypospolitej Polskiej. Pod orłem napis: 200 zŁ. Nad orłem oznaczenie

roku emisji: 2009. W środku stylizowane wizerunki elementów rynsztunku

husarza: szyszaka, napierśnika, buzdyganu i kopii z proporcem. z lewej

strony i u dołu półkolem napis: rzeCzPOSPOlITA POlSkA. Pod lewą łapą

orła znak mennicy: M/W.

rEWErS: Stylizowany wizerunek husarza z XVII wieku, na koniu, w zbroi,

ze skrzydłami husarskimi i skórą lamparcią na plecach, trzymającego kopię

z proporcem. z lewej strony i u dołu półkolem napis: HUSArz – XVII w.

Projektant monety: ANdrzEJ NOWAkOWSkI

AWErS: U góry z prawej strony wizerunek orła ustalony dla godła

rzeczypospolitej Polskiej na tle stylizowanego skrzydła husarskiego,

z lewej strony orła napis: 10 zŁ, pod orłem oznaczenie roku emisji: 2009.

Poniżej z lewej strony stylizowane wizerunki elementów rynsztunku

husarza: proporca, szyszaka i buzdyganu. U dołu napis: rzeCzPOSPOlITA/

POlSkA. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

rEWErS: Stylizowany wizerunek husarza z XVII wieku, na koniu, w zbroi,

ze skrzydłami husarskimi i skórą lamparcią na plecach, trzymającego kopię

z proporcem. z prawej strony prostopadle napis: HUSArz-XVII w.

Projektant monety: ANdrzEJ NOWAkOWSkI

AWErS: Wizerunek orła ustalony dla godła rzeczypospolitej Polskiej,

po bokach orła oznaczenie roku emisji: 20-09, pod orłem napis: zŁ 2 zŁ,

w otoku napis: rzeCzPOSPOlITA POlSkA, poprzedzony oraz zakończony

sześcioma perełkami. Pod lewą łapą orła znak mennicy: M/W.

rEWErS: Stylizowany wizerunek husarza z XVII wieku, na koniu, w zbroi,

ze skrzydłem husarskim i skórą lamparcią na plecach, trzymającego kopię

z proporcem. z lewej strony półkolem napis: HUSArz – XVII w.

NA bOku: ośmiokrotnie powtórzony napis: NBP, co drugi odwrócony o 180

stopni, rozdzielony gwiazdkami.

Projektant awersu: EWa Tyc-KarpińsKa

Projektant rewersu: ANdrzEJ NOWAkOWSkI

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: