Prawo międzynarodowe publiczne – prof. Tadeusz Wasilewski (wykład)
WYKŁAD I – 02.10.2007 r.
Podręczniki:
1. Janusz Gilas „Prawo międzynarodowe” Toruń 1999
2. Remigiusz Bierzanek, Janusz Symonides „Prawo międzynarodowe publiczne” wyd. VIII Warszawa 2004
3. W. Góralczyk „Prawo międzynarodowe w zarysie” Warszawa 2006
4. Alfons Klafkowski „Prawo międzynarodowe publiczne” Warszawa 1979
5. Tadeusz Wasilewski „Stosunek wzajemny. Porządek międzynarodowy…..” Toruń 2004 (rozdziały I – IV)
Źródła:
1. Kazimierz Kocot, Karol Wolfke „Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego”
2. Anna Przyborowska – Klimczak „Prawo międzynarodowe publiczne – Wybór dokumentów”
3. „Encyklopedia prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych” pod redakcją Alfonsa Klafkowskiego
Zagadnienia:
1. Zagadnienia wprowadzające.
2. Historia prawa międzynarodowego, historia nauki prawa międzynarodowego.
3. Źródła prawa międzynarodowego, norma prawa międzynarodowego.
4. Podmioty prawa mdzn.
5. Ogólne instytucje prawa mdzn.
6. Terytorium i ludność.
7. Prawo dyplomatyczne i konsularne.
8. Regulowanie sporów mdzn.
9. Prawo wojny.
Źródła prawa międzynarodowego:
1) Konwencja o pokojowym załatwianiu sporów mdzn. z 18.10.1907 r. (I KH – I Konwencja Haska).
2) Konwencja Genewska z 1864 r. (otwiera serię konwencji genewskich składających się na prawo humanitarne)
3) IV KH (1907) o prawach i zwyczajach wojny lądowej.
4) Traktat przeciwwojenny – Pakt Brianda – Kelloga (pakt o wyrzeczeniu się wojny. Likwiduje ius ad bellum – prawo do wojny. Wszystkie spory załatwiane drogą pokojową).
5) Pakt Ligi Narodów z 28.06.1919 r.
6) Karta Narodów Zjednoczonych (San Francisco 26.06.1945 r.)
7) Statut MTS (przyjęty jednocześnie z Kartą) – zgodnie z art. 92 KNZ jest on integralną częścią KNZ.
8) Statut Komisji Prawa Morza 21.11.1947 r.
9) Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego NZ nr 184.
10) IV Konwencje Genewskie o prawie morza:
a) I KG (1958) w sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej.
b) II KG w sprawie mórz pełnych (mórz otwartych).
c) III KG w sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów biologicznych mórz pełnych otwartych.
d) IV KG w sprawie szelfu kontynentalnego
11) Konwencja o stosunkach dyplomatycznych 18.04.1961 r.
12) Konwencja wiedeńska o stosunkach konsularnych 1963 r.
13) Konwencja wiedeńska o prawie traktatów
14) Akt końcowy KBWE – deklaracja zasad rządzących prawem mdzn. Akt końcowy wymieniał trzy dziedziny współpracy niezbędne dla pokojowego rozwoju stosunków międzynarodowych w Europie. Są to:
a) współpraca w dziedzinie bezpieczeństwa ( tzw. pierwszy koszyk ),
b) współpraca w sferze gospodarki, nauki i techniki, ochrony środowiska ( tzw. drugi koszyk ),
c) swobodniejszy przepływ idei, informacji, wartości kulturalnych i kontakty międzyludzkie, współpraca w dziedzinach humanitarnych ukierunkowana na poszanowanie praw człowieka ( tzw. trzeci koszyk ).
15) Akt kodyfikacji – Deklaracja zasad prawa mdzn. dot. przyjaznych stosunków i współdziałania państw zgodnie z KNZ (GA/Res/2625/1970)
WYKŁAD II – 09.10.2007 r.
1.Karta Narodów Zjednoczonych – została podpisana na zakończenie konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco 26.06.1945 r. Zawiera normy prawne mdzn. porządku prawnego, a także wyznacza ramy dla postępowania państw w stosunkach mdzn. Ramy te są wyznaczane przez 2 pierwsze artykułu KNZ.
2.Znaczenie KNZ – jest to najważniejszy traktat. Argumenty:
· Ma pierwszeństwo przed wszelkimi zobowiązaniami wynikającymi z prawa międzynarodowego
Art. 103 KNZ – w razie kolizji – prymat postanowień Karty
· Obowiązek rejestrowania umów mdzn. w sekretariacie ONZ
· Ustanawia obowiązki na rzecz państw trzecich – art. 2§6 – przykład pactu In detrimentum tertii
· Formułuje zasady działania tej organizacji, które odnoszą się do wszystkich sfer stosunków mdzn., współpracy mdzn. Stanowią one normy bezwzględnie obowiązujące (ius cogens)
· Prawo stosowania sankcji w przypadku, gdy dochodzi do naruszenia, zagrożenia pokoju na świecie.
3.Cele Narodów Zjednoczonych – zawarte w Art. 1 KNZ; wyrażają wartości o charakterze instrumentalnym w stosunku do zasad ujętych w artykule 2.
Þ Art. 2 (1) utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa mdzn. poprzez stosowanie skutecznych środków zbiorowych, tłumienie aktów agresji, łagodzenie sporów mogących prowadzić do zakłócenia porządku
Þ Art.2(2) rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami opartych na zasadzie równouprawnienia i samostanowienia narodów
Þ Art.2(3) doprowadzenie do współdziałania mdzn, działanie na rzecz popierania i ochrony praw człowieka
Þ Art.2(4) ONZ – forum do uzgadniania działań mdzn. służących do realizacji wspólnych celów.
4.Zasady prawa międzynarodowego – różnorakie definicje. Mogą być definiowane jako:
a) Normy o charakterze informacyjnym , uogólnienie wielu norm szczegółowych;
b) Konsekwencje logiczne obowiązywania norm o charakterze ogólnym;
c) Reguły postępowania o charakterze przewodnim odnoszące się do zakresu stosunków ……………….
a. Najważniejsze normy prawa mdzn.
b. Bezwzględnie obowiązujące; są akceptowane przez całą społeczność mdzn. i ich zmiana jest dopuszczalna jedynie za zgodą całej społeczności.
5.Zasady Karty Narodów Zjednoczonych
a) zasada suwerennej równości – 2 elementy: suwerenność i równość;
b) zasada wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z KNZ (zasada bona fides) – postępowanie zgodnie z literą i duchem tego traktatu
c) zasada obowiązku załatwiania sporów mdzn. środkami pokojowymi – dopełnieniem tej zasady jest zasada autonomii wyboru środka w zależności od okoliczności sporu (art. 33 KNZ).
Art. 33 KNZ – wymienia takie pokojowe środki jak: rokowania, badania, pośrednictwo, pojednawstwo, arbitraż,
sądownictwo, odwołanie się do organizacji regionalnych lub układów regionalnych.
Dodatkowo: dobre usługi (mieszczą się w obrębie mediacji) – zaoferowanie przez wybitną osobistość, państwo trzecie, organizację doprowadzenia stron sporu do stołu rokowań. Na tym instytucja dobrych usług się kończy.
Art. 33§2 KNZ – RB może wezwać strony do rozstrzygnięcia sporu takimi środkami, jakie uzna za konieczne, np. oddanie sporu do MTS-u.
d) zasada zakazu groźby lub użycia siły w stosunkach mdzn. przeciwko integralności terytorialnej lub niepodległości (zasada nieagresji)
Nie ma charakteru bezwzględnego. KNZ dopuszcza stosowanie siły zbrojnej w następujących przypadkach:
o rozdział VII (akcja w razie zagrożenia pokoju, naruszenia pokoju i aktów agresji) – art. 42 KNZ – potencjalne (np. demonstracja siły) lub rzeczywiste użycie siły zbrojnej (zastosowanie sankcji przez RB).
o Art. 51 KNZ – potwierdza prawo każdego państwa do obrony indywidualnej czy zbiorowej, gdy dokonano aktu agresji zanim RB zastosuje konieczne środki. Członkowie, którzy zastosowali pewne środki w wykonaniu swego prawa do samoobrony mają obowiązek natychmiastowego zawiadomienia RB. Środki nie naruszają prawa i obowiązku RB do podejmowania akcji, jakie uważa za stosowne dla utrzymania lub przywrócenia mdzn. pokoju i bezpieczeństwa.
o Rozdział VIII (organizacje regionalne) – muszą spełniać następujące warunki:
§ Układy powinny być zgodne z celami i zasadami KNZ
§ Powinny służyć załatwianiu, rozstrzyganiu sporów
§ Mają prawo do stosowania środków przymusu, sankcji z upoważnienia RB, do odparcia zbrojnej napaści zanim RB wkroczy. Przykłady organizacji regionalnych: Organizacja Jedności Afrykańskiej (obecnie Unia Afrykańska), Liga Państw Arabskich, Organizacja Państw Amerykańskich.
o Klauzula państw nieprzyjacielskich – art. 107 KNZ. Dopuszcza on możliwość użycia siły w stosunku od państw nieprzyjacielskich w czasie II wojny światowej. Obecnie ma ona historyczne znaczenie.
e) Zasada obowiązku udzielania pomocy ONZ w akcjach podjętych przez nią zgodnie z KNZ – jest tu z jednej strony obowiązek udzielenia pomocy ONZ, a z drugiej – obowiązek nieudzielenia pomocy państwu, przeciw któremu ONZ zastosowała środki prewencji.
f) Zasada nieinterwencji ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej któregokolwiek państwa oraz brak możliwości nakazu przekazania tych kompetencji ONZ.
6.Zasady prawa międzynarodowego skodyfikowano w Deklaracji Zasad Prawa Międzynarodowego – rezolucji GA/2625/XXV/1970 z dnia 24.10.1970 r.
Hierarchia zasad – wszystkie zasady zawarte w deklaracji są ze sobą wzajemnie powiązane i każda zasada winna być interpretowana w duchu pozostałych, w odniesieniu do innych. Są to podstawowe zasady prawa mdzn., normy właściwe dla całego systemu prawa mdzn.
1) Zasada zakazu użycia siły i groźby jej użycia przeciwko integralności terytorialnej i niepodległości politycznej
2) Zasada regulowania sporów środkami pokojowymi
3) Zasada obowiązku nieingerencji w sprawy należące do wewnętrznej jurysdykcji państwa
4) Zasada obowiązku współdziałania między państwami zgodnie z KNZ
5) Zasada równouprawnienia i samostanowienia narodów
6) Zasada suwerennej równości państw
7) Zasada wykonywania zobowiązań w dobrej wierze zgodnie z KNZ – zasada bona fides.
7.Akt końcowy Konferencji Bezpieczeństwa w Europie 1.08.1975 r. – zawiera głównie normy polityczne. Jest to deklaracja zasad rządzących stosunkami w obrębie KBWE (10 zasad):
1) Zasada suwerennej równości i poszanowania praw wynikających z suwerenności.
Suwerenna równość – państwa są równe pod względem prawnym. Zasadniczo na wszystkich państwach spoczywają te same prawa i obowiązki.
a) Prawa - każde państwo korzysta z pełni swoich praw wynikających z suwerenności
- prawo do swobodnego wyboru wg uznania i rozwijania swojego systemu politycznego, społecznego,
gospodarczego, kulturalnego
- prawo do poszanowania jego integralności terytorialnej i niepodległości politycznej
b) obowiązki - obowiązek szanowania podmiotowości drugiego państwa
- wykonywania zobowiązań mdzn. i współżycia państw.
Względem zasady 1 z Deklaracji zawiera dodatkowe prawa, np. prawo do modyfikowania granic w drodze pokojowej, prawo należenia do organizacji mdzn., prawo bycia stroną umów mdzn., prawo do neutralności.
2) Zasada zakazu użycia groźby lub siły w celu zrezygnowania ………..
3) Zasada nienaruszalności granic
4) Zasada poszanowania integralności terytorialnej państw
5) Zasada pokojowego załatwiania sporów mdzn. (przyjmuje stypulację art. 33§1 KNZ)
6) Zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne – obejmuje zakaz ingerowania bezpośredniego czy pośredniego w wewnętrzne czy zewnętrzne sprawy państwa, a także zakaz groźby użycia siły lub użycia siły
7) Zasada poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, włączając w to wolność sumienia, myśli
8) Zasada równouprawnienia, samostanowienia
9) Zasada współpracy między państwami
10) Zasada wykonywania w dobrej wierze zobowiązań wynikających z KNZ.
Co zwraca uwagę w Dekalogu?
- ujęcie nieco inaczej 1 zasady
- ujęcie w sposób odrębny 3 istotnych zasad koniecznych do stosowania w stosunkach mdzn. – zasada 3, 4, 7.
8.Statut Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości jest to jeden z głównych organów ONZ (wymieniany w art. 7 KNZ jako jeden z głównych organów). Zgodnie z art. 92 KNZ jest to główny organ sądowy Narodów Zjednoczonych. Zasady działania są określone KNZ (rozdział XIV), Statutem MTS, Regulaminem z 1946 r.
Statut opiera się na statucie Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej. Działał on w okresie istnienia Ligi Narodów. W 1920 roku Rada LN powołała 10-cio osobowy komitet doradczy w celu opracowania statutu. 16.12.1920 roku doszło do podpisania protokołu przyjęcia statutu STSM. Była to instytucja odrębna w stosunku do Ligi Narodów. W jurysdykcji znajdowały się sprawy sporne i niesporne (opinie doradcze). STSM rozpoczął działalność 15.02.1922 roku i działał do roku 1940.
Dorobek: rozpatrzył 61 spraw, w tym 34 sporne (31 wyroków różnego rodzaju: 22 merytoryczne, 6 kompetencyjnych, 2 interpretacyjne i 1 odszkodowawczy).
Izby: - Izba Postępowania Sumarycznego
- Izba Postępowania Uproszczonego
- Izba Ds. Międzynarodowej Organizacji Pracy
...
katybekier