Page 1
ALERGIA NA LEKI
KURS ALERGOLOGICZNY
26 - 30 września 2005
Page 2
• niepożądanym działaniem leku - chorobą
polekową - jest szkodliwy wpływ substancji
leczniczej zastosowanej w dawce
terapeutycznej zgodnie z przyjętymi
wskazaniami
• alergia na leki jest jedną z form
negatywnych reakcji polekowych (obok
reakcji toksycznych,nietolerancji
farmakologicznej, idiosynkrazji i odczynów
paraalergicznych (pseudoalergicznych)
Page 3
• rzeczywista alergia na leki ma podłoże
immunologiczne i stanowi ok. 10-20 %
wszystkich reakcji niepożądanych
polekowych; w pozostałych sytuacjach
reakcje paraalergiczne lub idiosynkrazja
• u ok. 4-7% hospitalizowanych powikłania
polekowe, u ok. 3% ostre powikłania
alergiczne
• ponad połowa reakcji po penicylinie
Page 4
POLEKOWE REAKCJE
ANAFILAKTOIDALNE
mechanizmy
• zależne bezpośrednio od uwalniania histaminy
• zbliżone do odczynów cytolitycznych; wrodzony
defekt enzymatyczny typu prymachinowego
• przypominające reakcje typu kompleksów
immunologicznych
• zmiany typu kontaktowego zapalenia skóry
• związane z metabolizmem kwasu arachidonowego
Page 5
mechanizmy - 1
– morfina, petydyna, tubokuraryna,
suksametonium, dekstran, mannintol, jodowe
środki kontrastowe, dożylne preparaty żelaza,
anestetyki lokalne -rzadko
Page 6
mechanizmy - 2
– nitrofurantoin, acetanilid, związki utleniające
Page 7
mechanizmy - 3
– albuminy, immunoglobuliny, wysokie dawki
antybiotyków - odczyn Jarsha - Herxheimera
Page 8
mechanizmy - 4
– ampicylina, amoksycylina
Page 9
mechanizmy - 5
– aspiryna, niesteroidowe leki przeciwzapalne,
tetrazyna, benzoesan sodu
Page 10
REAKCJE ALERGICZNE
PATOGENEZA
• Alergia na leki występuje wówczas, gdy
chory jest uczulony na określony związek, a
ponowny kontakt z nim - nawet w
minimalnych dawkach - wyzwala
niepożądane objawy chorobowe powiązane
z mechanizmami immunologicznymi
• czynniki warunkujące: cechy osobnicze,
właściwości leku
Page 11
PATOMECHANIZM
• typ I reakcji natychmiastowej IgE zależnej
• typ II reakcji cytotoksycznej i cytolitycznej
• typ III reakcji kompleksów
• typ IV reakcji komórkowej
Page 12
– alergia na antybiotyki beta-laktamowe,
penicyliny półsyntetyczne, cefalosporyny
Page 13
– manifestacja jako granulocytopenie
(aminofenazon, tyreostatyki), trombocytopenie
(hydrochlorotiazid, chinina), niedokrwistości
hemolityczne penicyliny, cefalosporyny),
niedokrwistości aplastyczne (sole złota,
chloramfenikol)
Page 14
immunologicznych - antybiotyki beta -
laktamowe, sulfonamidy, hydralazynę,
surowice obcogatunkowe, dekstrany,
hormony
Page 15
• typ IV reakcji komórkowej - antybiotyki
beta laktamowe, sulfonamidy,salicylany
(aspiryna) i NLPZ, pirazolony, barbiturany,
preparaty hormonalne, jod i jodowe środki
kontrastowe, fentanyl, halotan
Page 16
TYPY REAKCJI NADWRAZLIWOŚCI
NA LEKI I
MANIFESTACJE KLINICZNE
• natychmiastowa (10 - 30 minut)
– wstrząs anafilaktyczny
• przyspieszona (do 3 dni)
– pokrzywka i / lub obrzęk naczynioruchowy
• późna (po 3 dniach lu później)
– choroba posurowicza, gorączka lekowa, zmiany
skórne, uszkodzenie nerek i wątroby,
uszkodzenie układu krwiotwórczego
Page 17
NA LEKI,
MANIFESTACJE KLINICZNE I
MECHANIZMY IMMUNOLOGICZNE
• przeciwciała IgE (rzadko Ig G1, G3, G4)
• przeciwciała IgE, często IgG
– choroba posurowicza, gorączka lekowa, zmiany skórne,
uszkodzenie nerek i wątroby, uszkodzenie układu krwiotwórczego
• przeciwiciała IgG, IgM, kompleksy immunologiczne,
dopełniacz, cytokiny
Page 18
WAŻNIEJSZE REAKCJE ALERGICZNE PO
PENICYLINIE I INNYCH ANTYBIOTYKACH
BETA - LAKTAMOWYCH - I
• wstrząs anafilaktyczny, pokrzywka, obrzęk
Quinckego, dychawica oskrzelowa
– typ reakcji I (do 30 minut)
• rumień popenicylinowy, anemia
hemolityczna
– typ reakcji II (później niż po 50 min., z reguły
po 3 dniach
• gorączka polekowa
– typ reakcji III, IV (3-5 dni)
Page 19
BETA - LAKTAMOWYCH - II
• choroba posurowicza, niektóre pokrzywki
– typ reakcji III (3-10 dni)
• zapalenie nerek, zespół toczniowy,
kontaktowe zapalenie skóry, uszkodzenie
układu krwiotwórczego
– typ reakcji IV (później niż po 7 dniach)
Page 20
• wstrząs anafilaktyczny, pokrzywka, obrzęk Quinckego, dychawica
oskrzelowa
• przeciwciała IgE, rzadko IgG
• rumień popenicylinowy, anemia hemolityczna
– typ reakcji II (później niż po 50 min., z reguły po 3 dniach
• IgG, IgM
• kompleksy immunologiczne
Page 21
• IgG, Ig M, kompleksy immunologiczne
• limfocyty CD4
Page 22
TEST SKÓRNY Z TESTARPENEM
• obowiązuje przed rozpoczęciem leczenia
penicyliną
• podawany śródskórnie w ilości 0.1ml
• na podstawie penicylinowych testów
skórnych nie można przewidzieć
wiarygodnie ryzyka reakcji na
cefalosporyny
Page 23
PIRAZOLONIOWE
• Aminofenazon (piramidon),
noramidopirydyna (pyralgin),
fenylobutazon (butazolidyna)
• granulocytopenie o podłożu
immunologicznym stosunkowo rzadkie
• częściej reakcje natychmiastowe IgE-
zależne -uogólnione zmiany skórne, astma
oskrzelowa, wstrząs anafilaktyczny
Page 24
ALERGII NA LEKI
• reakcje ogólne
• zmiany narządowe
– zmiany skórne
– zmiany płucne
– zmiany hematologiczne
Page 25
ALERGII NA LEKI - I
• reakcje ogólne - wstrząs anafilaktyczny
(śmiertelność do ok. 10%), choroba
posurowicza, gorączka lekowa
Page 26
ALERGII NA LEKI - II
– zmiany skórne - polimorficzne wykwity:
pokrzywka, obrzęk Quinckego, wyprysk,
kontaktowe zapalenie skóry, reakcje alergiczne,
rumienie (zespół Stewens-Johnsona)
Page 27
ALERGII NA LEKI- III
– zmiany płucne- astma oskrzelowa (skurcz
oskrzeli indukowany aspiryną, antybiotykami i
sulfonamidami); polekowe śródmiąższowe
zapalenie płuc (nitrofurantoina); nacieki
eozynofilowe (penicyliny, prokainamid,
hydralazyna)
Page 28
ALERGII NA LEKI -
– zmiany hematologiczne - polekowe zespoły
niedokrwistości immunohemolitycznej,
granulocytopenii (piramidon, tiouracyl,
fenylobutazon, chloramfenikol),
trombocytopenii (sole złota, piramidon,
aldomet, hydrochlorotiazyd)
Nefra7