Kazusy umieszczone poniżej to te, które były omawiane na ćwiczeniach w grupie 3.
Kazus str. 74 „Verba iuris”- Ulpiaus (D. 8,5,8,5)
- własność to najszersze ze znanych praw rzeczowych
- posiadanie nie jest prawem rzeczowym, to stan faktyczny, który jest regulowany prawnie
- prawo rzeczowe to: prawo własności i prawa na rzeczy cudzej
- ograniczenia prawa własności mogą być możliwe poprzez:
• Wywłaszczenie- odjęcie prawa własności- służebność
• Prawo sąsiedzkie- ograniczenie prawa własności sąsiada (np. nasze grunty graniczą ze sobą, na jego gruncie leża moje owoce, ja mogę je zebrać)
- zadymianie, hałas- działanie na rzeczy własnej, ale to źle działa na grunt sąsiada
- gnojowica wywieziona na grunt sąsiada- bezpośrednia ingerencja na grunt sąsiada, celowe szkodzenie na cudzym gruncie
- jeżeli pewna działalność (np. wspomniana serowarnia) jest działalnością społecznie, publicznie pożyteczną i pewnych jej konsekwencji nie da się wyeliminować, jej negatywnych skutków nie można zatrzymać (np. dym z serowarni- bo on musi być i będzie wytwarzany) to w takim przypadku można ograniczać prawo własności nasze lub sąsiada
PAREMIA 167- Male nostro iure uti non debemus- Nie powinniśmy robić złego użytku z przysługującego nam prawa.- własność jest prawem podmiotowym, korzystanie z tego prawa powinno być tylko w dobrym celu, nie możemy go nadużywać, wykorzystywać korzystać z tego prawa źle
Kazus str. 71 „Verba iuris”- Gaius (D.22,1,28)
- problem: czy płód niewolnicy może być pożytkiem?
- pożytki- fructus płody naturalne pobierane w drodze normalnej eksploatacji gospodarczej rzeczy przynoszących pożytki (np. zbiory z roli, owoce z drzew, wełna, mleko)
• Jeżeli uznamy, że płód jest pożytkiem- należy się on dzierżawcy, który pobiera pożytki z niewolnicy
• Jeżeli uznamy, ze płód nie jest pożytkiem należy się on właścicielowi.
- II w.: niewolnika wyjątkowo nie zalicza się do rzeczy, chociaż wcześniej go zaliczano, niewolnik jest człowiekiem, więc nie może dawać pożytków w postaci płodu, gdyz nie jest rzeczą (niewolnik jest człowiekiem: nie można nadto karać niewolnika)
Kazus str. 75 „Verba iuris”- Javolenus (D. 33,7,26)
PAREMIA 290- Superficies solo cedit- to, co znajduje się na powierzchni przypada gruntowi (czyli właścicielowi gruntu)
- w przypadku połączenia nieruchomości z ruchomościami, nieruchomość uważana jest za ważniejszą i to jej właścicielowi przypadała własność połączonego tworu
- jeżeli jest grunt, an nim 4 budynki, drzewa itp. To nadal jest to jedna nieruchomość, która należy do gruntu jako całość
Kazus str. 77 „Verba iuris”- Paulus (D. 41,7,2)
- „zamiar wyzbycia się własności tej rzeczy”- to akt świadomy, dokonany przez właściciela
- należy ustalić status prawno-rzeczowy rzeczy porzuconej
- zawłaszczenie (occupatio)- str. 307 Kolańczyk- nabycie prawa własności poprzez zawłaszczenie
• Proculus- (i tym samym Prokulianie) uważa, że porzucona rzecz jest własnością jej właściciela dopóki ta rzecz nie znajdzie nowego właściciela
• Julianus- rzecz porzucona przestaje należeć do porzucającego w chwili porzucenia, jest rzeczą niczyją, staje się własnością drugiego wtedy, gdy on ją posiada
PAREMIA 263 Res nullius cedit primo occupanti- Rzeczniczyja przypada temu, kto jako pierwszy ją zawłaszczył.
- przeważył pogląd Juliana
Kazus str. 79- Gaius 2, 79
- ktoś z cudzych materiałów tworzy nową rzecz bez zgody właściciela materiału. Do kogo należy nowo wytworzona rzecz?- str. 310 Kolańczyk
• Sabinianie- właścicielem jest właściciel materiału
• Prokulianie- właścicielem jest przetwórca
• Paulus- media sententia- jedyny pojedynek, w którym wygrał ktoś spoza Sabinianów i Prokulianów- gdy rzecz można przywrócić do jej poprzedniego stanu- rzecz należy do właściciela materiału. Jeżeli rzeczy nie można przywrócić- właścicielem jest przetwórca.
- ważne jest kryterium wartościujące- co jest bardziej wartościowe: materiały czy wyrób finalny? Obiektywna jest także zasada ceny rynkowej.
- problem potencjalnej przypadalności- rzecz daje się temu, kto włożył w nią więcej. Ten, który włożył mniej ma prawo rościć pieniężnie.
Kazus str. 78- Gaius 2, 78
-problem własności rzeczy
- piktura- obraz, połączenie deski z malowidłem (farb z drewnem)
PAREMIA 3- Accesio cedit principiali- Rzecz przyłączona przypada głównej (ważniejszej)
- rozstrzygnięcie na rzecz talentu, umiejętności, nakładu pracy, rozstrzygniecie na korzyść artysty
Kazus str. 83- Ulpianus (D. 8,5,6,2)
- jeden budynek już stał, drugi budynek dobudował właściciel, ale dobudował tylko 3 ściany+ 1 ściana oparta o dom właściciela pierwszego budynku- służebność servitus oneris ferendi- służebność gruntów miejskich
- pytanie: kto ma dbać fizycznie o wspólną ścianę?
- Jest zasada: „Servitus in facjendo consistere nequit”- Służebność nie może polegać na działaniu. Ten właściciel, który daje służebność może:
• Pati- znosić, akceptować cudze działanie na naszej służebności
• Non facere- powstrzymywanie się od działania na naszej służebności
Wyjątek: servitus oneris ferendi- dający służebność ma działać i utrzymywać wspólną ścianę w dobrym stanie
Gallus: wyraża zdanie zgodne z ogólną zasadą
Servius: mamy prawo kogoś zmuszać do tego, żeby wbrew ogólnej zasadzie dbał o ścianę
- służebność zawsze jest na rzeczy, a nie na prawie
Kazus str. 82- Pomponius (D. 8,3,24)
- aqaue ductus- prawo prowadzenia dopływu wody przez cudzy grunt- jedna ze służebności gruntów wiejskich
- używać wodę to nie to samo co użytkować grunt
- mój akwedukt- na moim gruncie jest doprowadzona woda z czyjegoś źródła
- pozwalam korzystać to nie to samo co ustanawiam służebność na mojej służebności
- korzystanie ze służebności to nie to samo co służebność
- nie mogę rozciągać tej służebności dla innych moich gruntów- „Servitutibus civiliter utendum est”- służebności należy wykonywać oględnie.- odnosi się to do gruntu służebnego’ oględnie, czyli w sposób możliwie najmniej uciążliwy
Kazus str 85- Ulpianus (D. 12,1,18 pr)
- error in negotio- błąd co do czynności, każda ze stron różne skutki prawne wywołała i żadna z czynności nie wywołała pożądanych skutków= żadna nie jest ważna
- czy właściciel pieniędzy (pożyczający) może skorzystać ze skargi o bezpodstawne wzbogacenie się- conditcio
- przyjmujący może wytoczyć zarzut podstępu wobec pożyczającego, bo najpierw darowizna, a potem mówi, ze pożyczka
- przeniesienie własności przez traditio, ale nie ma causa, dlatego nie może być skargi windykacyjnej- rei vindicatio, ponieważ dokonano consumpcio in morum- zmieszania pieniędzy
- czynność prawna jest nieważna chociaż wywołała faktyczne skutki
Kazus str. 86- Celsus (D. 12,1,32)
- Czy powstało zobowiązanie miedzy mną (tym, który pożyczam), a tobą (który chce pożyczyć)
- błąd co do osoby, kontrahenta: „Ja utrzymuje, że ty nie dokonałeś ze mną żadnej czynności prawnej”- brak zobowiązania miedzy nimi
- konstrukcja delegatio- przekazu
A (przekazujący)
B (przekazany) C (odbiorca przekazu)
Przekazujący nakazuje przekazanemu, aby ten spełnił jakieś świadczenie na rzecz odbiorcy przekazu. SKUTEK: a bezpośrednio świadczy na rzecz C
- w kazusie C miał mylne wyobrażenie co do osoby
- bezpodstawne wzbogacenie się to nie działa; jedna osoba wzbogaca się kosztem drugiej osoby bez podstawy prawnej
- w kazusie C musi zwrócić dług A, bo wynika to z „zasady dobra i słuszności”- to nietypowy przypadek, bo normalnie podstawą zasądzenia jest prawo, a nie to, ze coś jest dobre i słuszne
Kazus str. 87- Jovolenus (D. 45,1,105)
- stypulacja ustna: „Czy przyrzekasz wydać mi Damę lub Eota?” „Przyrzekam.”
- obligatio alternativa- dwa świadczenia do wyboru, które są alternatywne i równorzędne
Kto wybierał, które świadczenie ma być?:
• Regulowano to wprost w umowie- strona ekonomicznie silniejsza może narzucić, ze to ona wybiera
• Jeżeli na ten temat nic nie ma w umowie to ogólna zasada: favour debitoris- w razie nieusuwalnych wątpliwości na korzyść dłużnika
- była też facultas alternativa- jest jedno świadczenie zasadnicze, które jest spełniane na I miejscu- tylko prawo wyjątkowo zezwala na to, ze może być spełnione inne świadczenie
- mora creditoris- zwłoka wierzyciela- strona 357 Kolańczyk
- zwłoka wierzyciela nie zwalnia z obowiązku świadczenia!- ale polepsza sytuację dłużnika; jeżeli dłużnik złoży świadczenie do depozytu świątynnego (obecnie sądowego) to wtedy jest zwolniony z świadczenia
- dłużnik mógł się domagać refundacji od wierzyciela za koszty utrzymania niewolnika w tym czasie
- dłużnik nie ma wpływu na siłę wyższą
STOPNIE ODPOWIEDZIALNOŚCI I ROZKŁAD RYZYKA- str. 350-352
1. dolus
2. culpa
a) lata
b) levis- in abstarcto, in concreto
3. zdarzenia niezawinione
- vis maiorum
- naturalna śmierć niewolnika jest ryzykiem dla wierzyciela- przypadek dotyka właściciela- to ryzyko przeszło na wierzyciela, ponieważ popadł w zwłokę
Kazus str. 88- Venuleius (D. 45,1,138)
PAREMIA 59: Diei adiectionem pro reo esse, non pro stipulatore- Ustalenie terminu następuje na rzecz dłużnika, a nie przyjmującego przyrzeczenie”
- problem dotyczy wykonania świadczenia- terminu wykonania zobowiązania- zastrzezenie terminu jest na korzyść dłużnika
- wyznaczono termin świadczenia na kilka dni:
• Wierzyciel chce żeby wypłacono mu już I dnia targu
• Dłużnik chce oddać pieniądze w ostatnim dniu
- Sabinianie: dłużnik musi oddać już I dnia
- Prokulianie: dłużnik może się wstrzymać do ostatniego dnia i może mu oddać nawet w ostatniej sekundzie targu
Spór rozstrzygnięto na korzyść Prokulianów.
Kazus str. 90- Paulus (D. 18,1,1,1)
- czy zamiana jest sprzedażą?
- Sabinus i Cassiuss- to jest sprzedaż
- Nerva i Proculus- to tylko wymiana
- na poparcie poglądów przywołują historię: Homer
- Sabinianie: zamiana towaru za towar jest sprzedażą
- Prokulianie: zamiana towaru za towar nie jest sprzedażą, bo nie ma ceny wyrażonej w pieniądzu
- do II w. spór nie rozstrzygnięty- sędzia mógł sobie wybrać albo pogląd Sabinianów, albo Prokulianów, po II w. wygrywają Prokulianie- transakcja jest sprzedażą tylko i wyłącznie wtedy gdy są pieniądze
Kazus str. 95- Ulpianus (D. 24,1,5,5)
- dwie sytuacje dotyczące obniżenia ceny:
1. sprzedaż dokonana w celu darowizny między małżonkami
- sprzedaż jest nieważna, bo tak naprawdę nie było między nimi woli zawarcia umowy kupna- sprzedaży, bo sprzedaż ta była tak naprawdę darowizną, a ze względu na ogólną zasadę: nie może być darowizny między małżonkami
- symulacja kwalifikowana- strony na zewnątrz robią jedną rzecz (sprzedaż), a tak naprawdę chcą inną rzecz (darowiznę), aby obejść zakaz darowizny między małżonkami
2. sprzedaż z zamiarem sprzedaży, ale cena zaniżona
- sprzedaż jest ważna, bo strony miały wolę sprzedaży
- prawo nie interesowało się ceną sprzedaży, ale takie obniżenie ceny powinno zostać pomiędzy nimi wyrównane, żona powinna oddać tyle o ile się wzbogaciła, o ile cena została jej obniżona
Kazus str. 99- Ulpian (D. 17,2,29,1-2)
- przykład żywo wzięty z książki- Kolańczyk str. 402- lwia spółka
- granica swobody między wspólnikami jest bardzo szeroka, ale nie może być takiego wynaturzenia idei spółki, że jeden bierze całe ryzyko, a drugi same zyski
Kazus str. 101- Ulpian (D. 12,7,2)
- Jakiej skargi można użyć?
- locatio conductio operis- Kolańczyk str. 399
- można użyć powództwa z tytułu umowy o dzieło, a nie o bezpodstawne wzbogacenie się
- czyściciel ubrań zapłacił właścicielowi odszkodowanie za ubranie
Kazus str. 107- Ulpian (D. 9,2,9,4)
- ustawa akwiliańska – co to takiego, jakie zasady– Kolańczyk str. 430
- sytuacje:
1. ludzie rzucali w miejscu nieprzeznaczonym do tego i zabili niewolnika człowiek staranny nie ćwiczyłby w tym miejscu, dlatego ma zastosowanie ustawa akwiliańska
2. ludzie rzucali na placu ćwiczeń i zabili niewolnika- nie ma zastosowania ustawa akwiliańska
Kazus str. 108- Ulpianus (d. 9,2,11 pr)
- również ustawa akwiliańska
- jeżeli niewolnik zgadza się na golenie w takim miejscu, gdzie się zwykle gra przyjmuje na siebie pewne ryzyko z tym związane
- wina golibrody, który wybrał to miejsce do golenia, nie zachował się w sposób staranny
- przypadek, w którym mamy i przyczynienie się poszkodowanego i działanie sprawcy
- rozstrzyga się kto bardziej przyczynił się do powstania szkody w postaci śmierci niewolnika (jeżeli golibroda- płaci ona całe odszkodowanie, jeżeli niewolnik- nie ma odszkodowania dla właściciela niewolnika)
- jest albo pełne odszkodowanie albo wcale, nie ma np. połowy odszkodowania
Kazus str. 110- Ulpian (D. 28,5,9,13)
- ustanowieni do dziedziczenia tylko jednego gruntu (a nie całości spadku) w następujących częściach: I 1/3, II 2/3
PAREMIA 189: Nemo pro parte te status, pro parte intestatus decedere- Nikt nie może pozostawić dziedziców w części testamentowych, w części zaś ustawowych)
- należy utrzymać podział wskazany przez testatora w odniesieniu do całości spadku- prawo przyrostu; I 1/3 całości spadku, II 2/3 całości spadku
- favour testamenti
Kazus str. 111- Pomponius (D. 28,5,29)
- jeden ustanowił testatora swoim spadkobiercą drugi nie. Co wtedy?
• Żaden z nich nic nie ma, bo jest napisane, że odniesienie słowa „każdy” jest do wszystkich- wykładnia literalna a nie wola testatora jest ważna albo
• Ten kto ustanowił dziedziczy, ten kto nie ustanowił nie dziedziczy- tego by chciał testator
PAREMIA 121: In testamentis plenius voluntates testantium interpretantur- Przy wykładni testamentu zmierza się do tego, by dać pełny wyraz woli testatora.
Wygrywa pogląd drugi.
Kazus str. 112- Labeo (D. 32,29,4)
- testator w testamencie obydwu wyzwala i daje im grunt- daje im legat w postaci gruntu
Legat- Kolańczyk str. 492
- jeżeli trzymalibyśmy się wykładni literalnej to wtedy obydwaj muszą być pod władzą testatora i dopiero wtedy obydwaj dostają grunt i obydwaj będą wolni, ale my kierujemy się wolą testatora, więc wystarczy, że jeden będzie pod władzą i wtedy ten jeden stanie się wolny i otrzyma grunt
Kazus str. 115- Javolenus...
katybekier