Równość w edukacji rzeczywistość czy utopia.doc

Magdalena Matysia

5

yZQR‑ü Z HGXNDFML ± U]HF]\ZLVWR‑ü F]\ XWRSLD"

(GXNDFMD Z QDMV]HUV]\P ]QDF]HQLX WR RJyá RGG]LDá\ZD VáX*F\FK IRUPXáRZDQLX

VL ]GROQR‑FL *\FLRZ\FK F]áRZLHND W odniesieniu do niej, myZL VL R RGG]LDá\ZDQLDFK

formDOQ\FK PDMF QD P\‑OL Uy*QRURGQH IRUP\ QDXF]DQLD LQVW\Wucjonalnego i celowego,

oraz R RGG]LDá\ZDQLDFK QLHIRUPDOQ\FK SR]DLQVW\WXFMRQDOQ\FK GR NWyU\FK ]DOLF]\ü QDOe-

*

\ ZSá\Z PHGLyw, kultury popularnej, rodziny i JUXS UyZLH‑QLF]\FK (Rachuba, 1999, s.

21)

.

Edukacja, definiowana baUG]R V]HURNR PD ]DWHP ]Uy*QLFRZDQH ]DGDQLD 'R Jáyw-

nych jej FHOyZ QDOH*\ przede wszystkim ]DSHZQLHQLH ND*GHPX G]LHFNX FR QDMPQLHM SRd-

VWDZRZHJR Z\NV]WDáFHQLD ]DJZDUDQWRZDQLH ZV]\VWNLP G]LHFLRP GRVWSX  L UyZQ\FK

PR*OLZR‑FL Z QDXFH SU]\JRWRZDQLH G]LHFL GR GRURVáHJR *\FLD oraz wzbudzenie motywa-

cji do kontynuowania  QDXNL NWyUHM LVWRWQR‑ü SRGNUH‑OD NRQFHSFMD FDáR*\FLRZHJR
life-

span
UR]ZRMX 3RGMW\ WHPDW QDOH*DáRE\ ]DWHP UR]SDWU\ZDü Z NRQWHN‑FLH V]HUV]\P QL*

W\ONR SHUVSHNW\ZD G]LDáD R FKDUDNWHU]H EH]SR‑UHGnim, intencjonalnym i instytucjonal-

nym, co czyni SRZ\*V]H ]DJDGQLHQLH QLH]Z\kle obszernym GODWHJR WH* VNXSL VL QD NLl-

ku wybranych przeze mnie aspektach.

.

ZHVWLD UyZQR‑FL, EG( WH* UDF]HM QLHUyZQR‑FL, w edukacji dotyczy przede

ZV]\VWNLP RVyE NWyUH ]H ZzJOGX QD VZRMH SRFKRG]HQLH UDV SáHü VWDWXV HNRQRPLF]Q\

OXE VSRáHF]Q\ QDSRW\NDM na SUREOHP\ Z LQWHJURZDQLX VL ]H ‑URGRZLVNLHP V]NROQ\P OXE

WH* FDá\P VSRáHF]HVWZHP 6WZRU]HQLH UyZQ\FK PR*OLZR‑FL wszystkim uczniom na po-

F]WNX GURJL HGXNDF\MQHM jest celem bardzo ambitnym i trudnym do realizacji - nie GD VL

ERZLHP SRPLQü ROEU]\PLHJR ZSá\ZX rodziny QD UR]ZyM G]LHFND. Problem UyZQR‑FL Z

HGXNDFML áF]\ VL zatem Z W\P NRQWHN‑FLH ] G]LHG]LQDPL WDNLPL MDN SUDFD VRFMDOQD L Se-

GDJRJLND VSRáHF]QD 0R*QD WH* VWZLHUG]Lü L* zagadnienie to PD WDN*H VZyM SV\FKROo-

JLF]Q\ Z\PLDU JG\* RZH QLHUyZQR‑FL F]VWR Z\QLNDM ] JáERNR ]DNRU]HQLRQ\FK Z QDV

stereRW\SyZ $XWRU DPHU\NDVNL : Lippman SRUyZQXMH MH GR ]LHORQ\FK V]\E Z\VWDZo-

Z\FK NWyUH SRZRGXM *e widzimy rzeczy w inn\P NRORU]H QL* V one w rzeczywisto‑FL

(Lippman, 1922, s. 45). Skutkiem jednego z najbardziej powszechnych VWHUHRW\SyZ spo-

tykanych Z ‑URGRZLVNX V]NROQ\P MHVW WUDNWRZDQLH NRELHW MDNR PQLHM ]GROQ\FK D SU]H] WR

JRU]HM UDG]F\FK sobie Z QDXNDFK ‑FLVá\FK Prawda na ten temat jest jednak inna ± bada-

QLD SRND]XM *H WR QDXF]\FLHOH SU]HGPLRWyZ ‑FLVá\FK NWyU]\ VDPL SU]HZD*QLH PaM takie

SU]HNRQDQLD ZSURZDG]DM QD ]DMFLDFK ]PDVNXOLQL]RZDQ DWPRVIHU D G]LHZF]WD wy-

FLJDM ZQLRVHN *H matematyka nie jest po prostu dla nich &R ZLFHM FKáRSF\ V LQDF]HM

traktowani przez nauczycieli na lekcjach matematyki - Z MHGQ\P ] EDGD RNa]DáR VL *e

MH‑OL WR FKáRSLHF F]HJR‑ QLH UR]XPLH QD OHNFML, WR QDXF]\FLHO F]‑FLHM Z VSRVobie, w jaki

zwraca VL GR QLHJR SU]HND]XMH ÄXNU\W ZLDGRPR‑ü´ GDMF mu do zrozumienia, L* WR QLH

ZLQD MHJR QLHXPLHMWQR‑FL, D F]\QQLNyZ ]HZQWU]Q\FK WDNLFK MDN QD SUzyNáDG EUDN XZDJL

czy lenistwo. Gdy natomiast FKáRSF\ RWU]\PXM SRFKZDá QDXF]\FLHOH SRGNUH‑ODM LFK

NRPSHWHQFMH L LQWHOLJHQFM FR RGELerane jest przez nich jako potwierdzenie ich matema-

W\F]Q\FK ]GROQR‑FL L XWZLHUG]D LFK Z  SU]HNRQDQLX *H QD SUDZG GREU]H UDG] VRELH ]

PDWHPDW\N. Dziewczynki z kolei rzadko oWU]\PXM QDJDQ RG QDXF]\FLHOL kiedy jednak

MX* GR WHJR GRFKRG]L QDXF]\FLHOH GX*R F]‑FLHM RGZRáXM VL Go ich mniejszych zdolno-

‑FL EG( WH* QDZHW FDáNRZLWHJR ich braku. , FKRü QDXF]\FLHOH F]‑FLHM JDQL FKáRSFyZ QL*

dziewczynki, tR SU]H] VSRVyE Z MDNL WR UREL VSUDZLDM *H G]LHZF]\QNL RGQRV] ZUD*e-

QLH L* QLH SRWUDIL ]UR]XPLHü PDtematyki, ER QLH V Z\VWDUF]DMFR ]GROQH (Wood, 1998, s.

287). 0DP\ WX GR F]\QLHQLD ]H ]MDZLVNLHP VDPRVSHáQLDMFHJR VL SUoURFWZD ]D VSUDZ

NWyUHJR ZLNV]R‑ü uczennic IDNW\F]QLH VWDMH VL PQLHM ]dolna. Warto WX QDWRPLDVW GRGDü

L* Z P\‑O MHGQHM ] NRQFHSFMi, ]GROQR‑FL GDQHM SáFL V ]GHWHUPLQRZDQH RGPLHQQ EXGRZ

Py]JX 0yzg PVNL PD OHSLHM UR]ZLQLW SUDZ SyákuO Z NWyUHM ]QDMGXM VL R‑rodki

UHJXOXMFH P\‑OHQLH matematyczne i kiHUXMFH Z\REUD(QL SU]HVWU]HQQ 8 NRELHW ]D‑

o‑URGNL WH V rozproszone w obu SyáNXODFK (Moir, Jessel, 2003, s. 127). 5y*QLFH Z EXGo-

ZLH Py]JX GRW\F] WDN*H NLONX LQQ\FK XPLHMWQR‑FL NWyUH V FKarakterystyczne dla danej

SáFL FR QLH ]PLHQLD jednak faktu, L* QLHNLHG\ NRELHW\ Z\ND]XM GX*R ZLNV]H ]GROQR‑FL

Z W\SRZR PVNLFK G]LHG]LQDFK QL* SU]HFLWQ\ P*F]\]QD, lecz mimo to, nie PDM szansy

UHDOL]RZDQLD VL w danym zaZRG]LH W\ONR ] XZDJL QD VZRM SáHü , WDN QD SU]\NáDG %

ZV]\VWNLFK SROLW\NyZ QD ‑ZLHFLH WR P*F]\(QL SRGREQLH MDN % SURIHVRUyZ % V

G]LyZ F]\ % SUDZQLNyZ Z :LHONiej %U\WDQLL 1D ND*G koELHW NWyUD RGQRVL VXNFHV

przypada D* G]LHZLFLX P*F]\]Q (Moir, Moir, 1999, s. 189). Czy jest to spowodowane

Uy*QLFDPL Z IXQNFMRQRZDQLX PVNLHJR L NRELHFHJR Py]JX R SRGáR*X ELRORJLF]Q\P Je-

netycznym i ewolucyjnym" : MDNLP‑ VWRSQLu E\ü PR*H WDN DOH QLHZWSOLZLH ROEU]\PL

URO odgrywaM tu  XZDUXQNRZDQLD VSRáHF]QH D Z  V]F]HJyOQR‑FL stereotypizacja i dys-

kryminacja kobiet. : QLHNWyU\FK NUDMDFK PLPR L* *\MHP\ Z ;;, ZLHNX Nobiety nadal

QLH PDM GRVWSX GR eGXNDFML DQL QDZHW GR XG]LDáX Z *yciu spoáHF]Q\P :L*H VL WR co

prawda  F]VWR  ] UHOLJL EG( NXOWXU Dle fakt,  i* kobiety s Sozbawione jakichkolwiek

PR*OLZR‑FL NV]WDáFHQLD pozostaje niezmieniony. Trudno Z WR XZLHU]\ü W\P EDUG]LHM *H

w dzisiejszym ‑ZLHFLH feministki JáR‑QR domagaM VL swoich praw.

&LHNDZ\P ] SHUVSHNW\Z\ HGXNDF\MQHM VWHUHRW\SHP GRW\F]F\P UyZQLH* NRELHW

jest postrzeganie ich jako niewinne, JáXSLXWNLH i VáDEH LVWRWNL F]HJR VZRLVW egzemplifi-

NDFM VWDQRZL ERKDWHUND W\VLFD GRZFLSyZ ± blondynka. Blondynka nie jest inteligentna,

DOH MHVW áDGQD L WR jej wystarczy ± stanowi G]LNL WHPX DWU\EXW P*F]\]Q\ QLH]EGQ\ Go-

datek NWyU\ PR*QD Z ND*GHM FKZLOL ]PLHQLü :L]HUXQHN EORQG\QNL MHVW ]D]Z\F]DM wyko-

U]\VW\ZDQ\ Z VSRVyE UDF]HM SHMRUDW\ZQ\ FRUD] F]‑FLHM MHGQDN GRFKRG]L GR SUyE ÄREa-

OHQLD´ WRZDU]\V]FHJR PX stereotypu (Gromkowska, 2001, s. 151). =D SU]\NáDG SRVáX*\ü

PR*H FKRFLD*E\ ILOP Ä/HJDOQD %ORQG\QND´ Z NWyU\P JáyZQD ERKDWHUND JUDQD SU]H] R.

Witherspoon burzy ZáD‑QLH WHQ VWHUHRW\S  ± XGDMH MHM VL VNRF]\ü studia prawnicze na

Harvardzie L ]GRE\ü SUDF Z SUHVWL*RZHM NDQFHODULL DGZRNDFNLHM ] NWyUHM Sy(QLHM VDPD

rezygnuje, JG\* MHVW ÄSRGU\ZDQD´ SU]H] MHM ZáD‑FLciela. Udowodnia Z WHQ VSRVyE *e ko-

ELHW\ PRJ RVLJQü VXNFHV Z ND*GHM G]LHG]LQLH G]LNL ZáDVQ\P XPLHMWQR‑FLRP, a nie

W\ONR Z\NRU]\VWXMF XURG L XURN RVRELVW\ 1LHVWHW\ F]‑ü QDXF]\FLHOL ]GDMH VL o tym

zapominaü, F]‑ü MHVW natomiast ]XSHáQLH QLH‑ZLDGRPD VZRMHJR VWHUHRW\SRZHJR P\‑OHQLD

(Fontana, 1995, s. 123) i wiele uroczych dziewczynek, QLH W\ONR R EORQG ZáRVDFh, PR*H

VL R W\P SU]HNRQDü MX* SU]\ SLHUZV]\P NRQWDNFLH ]H V]NRá L to nie tylko na lekcjach

matematyki.

1DZL]XMF GR ZF]H‑QLHM ZVSRPQLDQHJR SUREOHPX  RGUEQ\FK ]GROQR‑FL W\So-

Z\FK GOD GDQHM SáFL QDOH*DáRE\ VWZLHUG]Lü L* ZVSyáF]HVQD V]NRáD SRGVWDZRZD IDZoryzu-

MH G]LHZF]\QNL JG\* WR RQH E\ü PR*H G]LNL OHSLHM UR]ZLQLWHM OHZHM SyáNXOL RGSRZLe-

G]LDOQHM ]D IXQNFMH ZHUEDOQH L M]\NRZH V]\EFLHM Z SRUyZQDQLX ] FKáRSFDPL XF] VL

F]\WDü L SLVDü 0R*QD SRNXVLü VL ZREHF WHJR R VWZLHUG]HQLH *H MH‑OL RGPLHQQD budowa

Py]JX NRELHW L P*F]\]Q D ]DWHP Uy*QH UR]PLHV]F]HQLH L LOR‑ü RNUH‑ORQ\FK R‑URGNyZ

oraz SRáF]H QHUZRZ\FK PLHG]\ SyáNXODPL L Z LFK REUELH VSUDZLD *H G]LHZF]\QNL L

FKáRSF\ MX* RG QDMPáRGV]\FK ODW PDM Uy*QH SUHG\VSR]\FMH L OHSLHM UR]ZLQLWH GDQH umie-

MWQR‑FL WR  QLH]EGQ\ Z\GDMH VL RVREQ\ SURJUDP QDXF]DQLD GRVWRVRZDQ\ GR SRWrzeb

ND*GHM ] SáFL 7\ONR ZWHG\ bowiem szanse wszystkich XF]QLyZ EG WDN QDSUDZG UyZQH

= EDGD SU]HSURZDG]RQ\FK Z  :LHONLHM %U\WDQLL Z\QLND L* VSR‑UyG   QDMOHpszych

V]Nyá WR V]NRá\ PVNLH DOER *HVNLH
single-sex schools
%DGDQLD GRQRV] WDN*H *H

FKáRSF\ XF]V]F]DMF\ GR V]Nyá ÄQLe-NRHGXNDF\MQ\FK´ RVLJDM R % lepsze wyniki w

QDXFH Z SRUyZQDQLX ] FKáRSFDPL ]H V]Nyá NRHGXNDF\MQ\FK
mixed schools) (The Times,

1997, s. 43). Specjalnie stZRU]RQ\ SURJUDP QDXF]DQLD SRV]F]HJyOQ\FK SU]HGPLRWyZ QLe-

NRQLHF]QLH UHDOL]RZDQ\ Z SODFyZNDFK W\SX VLngle-VH[ JG\* HGXNDFMD Z WDNLFK V]NRáDFK

PR*H QHJDW\ZQLH ZSá\ZDü QD NV]WDáWRZDQLH VL kompetencji spRáHF]Q\FK XF]QLyZ, wy-

GDMH VL ]DWHP E\ü NRQLHF]Q\ ] XZDJL FKRFLD*E\ QD VZRM HIHNW\ZQR‑ü 3RWU]HE\ FKáRp-

FyZ V LQQH L PHWRG\ LFK QDXF]DQLD SRZLQQ\ NáD‑ü ZLNV]\ QDFLVN QD Z]EXG]DQLH PRWy-

wacji. Okres skupienia uwagi (attention  span) jest bowiem u  cháRSFyZ NUyWV]\ QL* X

dziewczynek, a poziom teVWRVWHURQX Z\*V]\ co z kolei o]QDF]D *H PDM RQL ZLNV] So-

WU]HE rywalizacji. JDN Z\QLND ] EDGD, FKáRSF\ NWyU\FK ZLHG]D E\áD VSUDZG]DQD QD ]a-

VDG]LH U\ZDOL]DFML Z JUXSLH RVLJDOL GX*R OHSV]H UH]XOWDW\ Z SRUyZQDQLX GR G]LHZF]\QHN

GOD NWyU\FK ÄáDVNDZV]H´ L ]DUD]HP RGSRZLHGQLHMV]H RND]XMH VL V\VWHPDW\F]QH RFHQLDQLH

(continuous assessment) (Moir, Moir, 1999, s. 133). &KáRSFRP SRWU]HEQH MHVW WDN*H So-

czucie sprawstwa SR Z\NRQDQLX ND*GHJR ]DGDQLD RUD] QDJURG\ NWyUH GD VL SRUyZQDü ]

otrzymanymi przez innych. JH‑OL WHJR ]DEUDNQLH, FKáRSF\ ÄZ\áF]DM VL´ L SU]HVWDMH LP

]DOH*Hü ± twierdzi Martin Stafford, nauczyFLHO MHGQHM ] ORQG\VNLFK V]Nyá
,QGHSHQGHQW

1997, s. 12). .RU]\VWQH GOD FKáRSFyZ RND]XMH VL E\ü WDN*H XF]HQLH SU]H] GR‑ZLDGF]DQLH

(learning  by doing),  PHWRG\ DNW\ZL]XMFH, wprowadzenie HOHPHQWyZ ryzyka i dobrego

VWUHVX
HXVWUHVX
QD ]DMFLDFK RUD] ZVSyá]DZRGQLFWZD FR Z SU]\SDGNX G]LHZF]\QHN Po-

JáRE\ QLH PLHü ZLNV]HJR ]QDF]HQLD OXE QDZHW REQL*\ü HIHNW\ZQR‑ü SURFHVX nauczania

(Moir, Moir, 1999, s. 151-152). -DN ZLGDü ]DWHP SUREOHP WHQ MHVW QLH]Z\NOH ]áR*RQ\ L

wymaga ]PLDQ\ VWDU\FK ÄQDZ\NyZ´ Z P\‑OHQLX R HGXNDFML ZSURZDG]HQLD QLH]EGQ\FK

UHIRUP RUD] SU]HSURZDG]HQLD ZLHOX GRGDWNRZ\FK EDGD E\ ]DSHZQLü ND*GHM ] SáFL MHd-

QDNRZH V]DQVH Z SURFHVLH NV]WDáFHQia.

-

H‑OL FKRG]L R VWHUHRW\S\ L LFK ZSá\Z QD UyZQR‑ü Z HGXNDFML, WR GRW\NDM RQH QLe-

stety ryZQLH* OXG]L R LQQ\P NRORU]H VNyry i pochodzeniu etnicznym, co prawdopodobnie

F]‑FLRZR Z\QLND z EáGQHJR SU]HNRQDQLD L* UDVD GHF\GXMH R LORUD]LH LQWHOLJHQFML. I tak

ELDOL V rzekomo EDUG]LHM LQWHOLJHQWQL F]DUQL ]D‑ PDM ‑UHGQLR R -15 SXQNWyZ ,4 PQLHM

(Fontana, 1995, s. 119). 0áRG]L $IURDPHU\NDQLH JHQHUDOQLH SRVWU]HJDQL V WH* jako agre-

sywni, brutaOQL QLHEH]SLHF]QL FR VSUDZLD *H F]VWR QLH V SU]\MPRZDQL GR UHQRPRZa-

Q\FK V]Nyá L Z  WHQ VSRVyE QLJG\ QLH Z\FKRG] ] ÄJHWWD´ %\áRE\ niesprawiedliwym

VWZLHUG]Lü L* *DGQH G]LDáDQLD QLH V w tym kierunku podejmowane, jednak w tym przy-

padku nie chodzi W\ONR R UyZQH V]DQVH Z HGXNDFML, ale R UyZQH SUDZD GR *\FLD w danym

VSRáHF]HVWZLH Z RJyOH 3UREOHP WHQ MHVW ZLF R ZLHOH EDUG]LHM ]áR*RQ\ %DGDQLD MHGQDN

SU]HF] WHPX D*HE\ UDVD PLDáD MDNLNROZLHN ZSá\Z Qa poziom inteligencji ± istotnym de-

terminantem MHVW Z W\P SU]\SDGNX ‑URGRZLVNR = EDGD SRGáX*Q\FK SU]HSURZDG]DQ\FK

Z ODWDFK Z 86$ Z\QLND *H MH‑OL G]LHFNR F]DUQH GRUDVWDáR Z URG]LQLH R Z\VRNLP VWa-

WXVLH VSRáHF]Q\P, WR RVLJDáR WDN VDPR GREUH Z\QLNL Z QDXFH, jak G]LHFL ELDáH ] SRGRb-

nych rodzin (Bee, 2004, s. 357-358). ']LHMH VL tak prawdoSRGREQLH GODWHJR *H rodziny o

Z\*V]\P VWDWXVLH VSUDZXM OHSV]D RSLHN QDG VZ\PL G]LHüPL VW\PXOXM MH WDN*H GR URz-

ZRMX LQWHOHNWXDOQHJR ]DSHZQLDM LP GRVWS GR SRPRF\ QDXNRZ\FK L RGSRZLHGQLR SU]y-

stosowane miejsce do nauki. Dzieci z takiFK URG]LQ Z ZLNV]R‑FL QLH PXV] WH* SRGHj-

PRZDü SUDF\ ]DURENRZHM, DQL SRPDJDü URG]LFRP Z  SURZDG]HQLX  GRPX PDM ]DWHP

znakomite warunki do VNXSLHQLD VL QD QDXFH. Poza tym, MX* RG QDMPáRGV]\FK ODW URG]LFH

SRNáDGDM Z QLFK MDNLH‑ QDG]LHMH FR F]\QL G]LHFNR DPELWQ\P L dodatkowo motywuje je

do  pracy (Fontana, 1995, s. 120-121). -HVW WR  ZLF GRZyG QD WR *H WR  ZDUXQNL *\FLD L

UR]ZRMX G]LHFND Z G]LHFLVWZLH PDM GHF\GXMF\ ZSá\Z QD MHJR ÄDNDGHPLFN NDULHU´ w

GDOV]\P *\FLX 1iestety, Sy(QLHMV]\ VXNFHV HGXNDF\MQ\ G]LHFND PR*QD F]Vto przewi-

G]LHü QD SRGVWDZLH MHJR SRFKRG]HQLD VSRáHF]QHJR ± G]LHFL GRUDVWDMFH Z XERJLFK URG]i-

QDFK ]ZáDV]F]D Z URG]LQDFK U\]\ND ]QDF]QLH F]‑FLHM UH]\JQXM ]H V]NRá\ QL* WH ] Uo-

G]LQ OHSLHM V\WXRZDQ\FK -H‑OL MHGQDN SRUyZQDP\ URG]LQ\ R MHGQDNRwym statusie Uy*Qi-

FH PLHG]\ ELDá\mi, czarQ\PL L /DW\QRVDPL V QLHZLHONLH
%HH V
$ SRQLHZD*

uczniowie ]H VSRáHF]QR‑FL PQLHMV]R‑FLRZ\FK F]‑FLHM SRFKRG] z rodzin ubogich lub WH*

WDNLFK NWyUH nie PRJ zaRIHURZDü ZVSDUFLD GOD RVLJQLü QDXNRZ\FK G]LHFL F]‑FLHM

UH]\JQXM oni ] XNRF]HQLD V]NRá\ , QDZHW JG\E\ ZV]\VWNLH V]NRá\ GDZDá\ ZV]\VWNLP

XF]QLRP UyZQH V]DQVH WR SUREOHP UyZQR‑FL Z W\P SU]\SDGNX L WDN SR]RVWDMH QLHUR]ZL

zany, bowiem nie wszystkie G]LHFL PDM takie same warunki do nauki i automatycznie s

w pewnym sensie na Ägorszej´ SR]\FML ']LHFL WH ZUF] SRWU]HEXM dodatkowego wspar-

cia i pomocy E\ GRUyZQDü SR]RVWDá\P D ]DWHP Z\PDJDM LQQHJR SRGHM‑FLD 1ie jest to

SUREOHP Z\áF]QLH WNZLF\ Z V]NROH 6]NRáD ]D‑ PR*H VWDUDü VL JR UR]ZL]Dü ZSURZa-

...