ŚREDNIOWIECZE.doc

ŚREDNIOWIECZE

1.Pojęcie średniowiecza
-koniec datowany na 1492 r. - odkrycie Ameryki
-podział na wczesne (do XI w.), pełne (I-II) i późne (XIV-XV w.)
-epoka wybitnie religijna, choć nie zawsze ortodoksyjnie
-zaprzeczenie indywidualności, anonimowość
-nacisk na ascezę, w zapomnienie poszło uszlachetnienie ciała

2.Między antykiem, a średniowieczem
Boecjusz
-filozof, znawca greki, matematyk, astronom i konstruktor
-dużo pisał na temat nauk wyzwolonych
-na jego podejściu bazowała scholastyka
-łączył wiarę i wiedzę
-nauczał metody scholastycznej
 

Kasjodor
-założył klasztor Vivarium będący szkołą i skryptorium

-zapoczątkował zwyczaj przepisywania i tłumaczenia dzieł klasycznych
-dał opis 7 sztuk wyzwolonych dzieląc je po raz pierwszy na:
              -trivium → gramatyka, retoryka, dialektyka
              -quadrivium → arytmetyka, geometria, astronomia, muzyka)
-zakładał, że nie można wyjaśnić niektórych fragmentów Biblii bez znajomości sztuk wyzwolonych
-pierwszy połączył kształcenie świeckie i nauki teologiczne; sztuki wyzwolone zostały przyjęte przez szkoły chrześcijańskie
 

Izydor z Sewilli
-podjął się uporządkowania całej ówczesnej wiedzy w encyklopedii składającej się z XX tomów
-zawierają wykład trivium, quadrivium, medycynę, prawo, chronologię oraz interpretację biblii
-podzielił życie człowieka, jak i jego wychowanie na sześć stopni:
              -niemowlęctwo
              -dzieciństwo
              -młodzieńczość
              -młodość
              -dojrzałość
              -starość
 

Druidzi
-nauczanie w iroszkocji

Benedyktyni
-założył Benedykt z Nursji
-w regule jako podstawowe czynniki wychowania umieścił obok modlitwy także pracę i naukę
-ora et labora
-ścisłym obowiązkiem mnicha była lektura indywidualna
-Alkuin z Yorku też był benedyktynem

3.Reformy oświatowe Karola Wielkiego. Renesans karoliński.
-zorganizował szkołę pałacową przeznaczoną głównie dla rodziny królewskiej i synów arystokracji mających zająć w przyszłości ważne stanowiska w państwie i kościele
-reforma karolińska w dziedzinie nauki i oświaty zasadzała się na trzech niewspółmiernych elementach:
              -tradycji germańskiej
              -antycznej kulturze rzymskiej
              -chrześcijaństwie
-podstawą nauczania było 7 sztuk wyzwolonych o naukę o Piśmie Świętym
-Karol Wielki objął opieką państwa skryptoria klasztorne oraz zarządził, by klasztory przyjmowały uczniów w celu nauczania pisma, psałterza, kalendarza i śpiewu kościelnego, czyli nauk koniecznych dla stanu duchownego

4. Odrodzenie XII w. Początki scholastyki
-autorem pierwszego traktatu scholastycznego był goliard Piotr Abelard

-najaktywniejsi goliardzi krytykowali zarówno władzę państwową jak i hierarchów kościoła

-do rozwoju przyczynił się kontakt ze światem arabskim; Arabowie interesowali się filozofią grecką; tłumaczyli dzieła grackich filozofów; szczególnie Awicenna, Awerroes i Kordobie

-wpływ na rozwój miała także większa dostępność książki
-łączenie wiary i rozumu
-racjonalne poznanie nie może być sprzeczne z wiarą opartą na Objawieniu, ponieważ wszelka prawda pochodzi od Boga

5. Rozwój szkół zakonnych
-każdy klasztor był ogniskiem kultury i oświaty, większość posiadała biblioteki
-kultywowano przede wszystkim wiedz teologiczną, ale obok niej studiowano także pisarzy i filozofów starożytnych

6. Szkoły katedralne, kolegiackie i parafialne
-na rozwój szkolnictwa miał wpływ konflikt papiestwo-cesarstwo
-papież Eugeniusz II zarządził powstawanie szkół w siedzibach biskupów
-papież Leon IV zarządził powstanie szkół przy każdej parafii
-sobory laterańskie III i IV zarządziły powstanie beneficjów do nauki przy katedrach; potem na wzór powstały także kościołach kolegiackich

-nowe zakony żebracze, franciszkanie i dominikanie, stawiające sobie cele duszpasterskie, edukacyjne i misyjne

7. Wychowanie i rozwój szkolnictwa w Polsce
-wzory czerpano z zachodu, szkoły katedralne powstały w XII/XIII w.
-do rozwijających się miast napływa ludność niemiecka mająca własnych duchownych i księgi liturgiczne; nowi przybysze zakładali szkoły
-Polacy wyjeżdżają na studia zagraniczne
-szkoły w dużych miastach miały charakter niemiecki
-biskupstwo zarządza by stanowiska nauczycieli powierzać osobom znającym polski
-szkoły zaczynają rozwijać się także na wsi
-fundacja Akademii Krakowskiej

8. Powstanie i rozwój uniwersytetów
-do wykształcenia się uniwersytetu doprowadziło zapotrzebowanie na naukę u młodzieży świeckiej
-na wzór cechów uniwersytety gromadziły profesorów i studentów w swoich murach
-wg Le Goff'a → 'korporacja grupująca wszystkich (universitas) profesorów i studentów w danym mieście'

-przywileje:
              -autonomii
              -monopolu nadawanie stopni naukowych
              -prawo do strajku
-uniwersytety posiadały cztery wydziały (fakultety)
              -sztuk wyzwolonych – niższy (14-20 r.ż.; baccalaureat po 2, doktorat po 6 latach)
              -teologii (20-35 r.ż.; doktorat)
              -prawa (20-25 r.ż.; doktorat)
              -medycyny (20-25 r.ż.; doktorat)
              na wyższych wydziałach można było podjąć studia po ukończeniu wyższego
-rozkwit uniwersytetów na skutek scholastyki i zwiększenia dostępności książek

Bolonia
-najstarszy
-od 1158 r. przywilej częściowej niezależności od Fryderyka I Barbarossy
-ze względu na nauczanie prawa rzymskiego, świeckiego, nieufność ze strony papiestwa i władz miejskich
-1322 r. przywilej całkowitej niezależności od władz Bolonii

-początkowo zarząd w rękach studentów, z czasem mistrzów i kościoła
-uniwersytet scholarów
-słynął ze studiów prawniczych
 

Paryż
-pierwsze przywileje papieskie w 1194 r.
-przyjmuje się początek w 1200 r. → przywileje od króla Francji, Filipa Augusta
-mniejsza rola studentów, władza w rękach profesorów
-słynne ze studiów teologicznych

-zebrał najwybitniejszych uczonych, filozofów, teologów i scholastyków

-nowe uczelnie wzorowały się na Bolonii i Paryżu
-uniwersytet w Salerno (1173); medycyna
-Oksford (1214)
-pierwsze uniwersytety nie miały wielu studentów, największy, paryski ok 1500
-Cambridge powstał na skutek rozruchów studenckich w Oxfordzie
-Praga (1348)
-Kraków (1364)
-Wiedeń (1365)
-franciszkanie i dominikanie mieli istotny wkład w wiedzę
-Tomasz z Akwinu (dominikanin); dał początek tomizmowi

9. Rozwój szkolnictwa żydowskiego w diasporze
-do akademii żydowskich przyjmowano wszystkich niezależnie od pochodzenia społecznego, niektóre szkoły przyjmowały także pogan
-każda gmina żydowska miała własną szkołę elementarną
-o ile większość chrześcijan była analfabetami, czytanie i pisanie u Żydów było powszechne od starożytności
-diaspora przyczyniła się do obycia i znajomości języków u Żydów

10. Metody wychowania, program i dydaktyka średniowieczna
-surowe
-wyrabianie chrześcijańskich skłonności u chłopca; wpajanie cnoty pokory i posłuszeństwa
-rózga symbolem nauczycielstwa
-każde przewinienie miało być ukarane
-kary stosowano niezależnie od pochodzenia uczniów
-metoda pamięciowa
-ścisła dyscyplina w szkole
-uczniowie mieszkali razem zajmując ciasne, ciemne, śmierdzące, wilgotne, zimne cele
-pedagogika strachu; strach przed karami doczesnymi i lęk przed karami wiecznymi
-strach wspomagała ikonografia obrazująca sąd ostateczny, piekło, taniec śmierci itp.
-podstawą nauczania była gramatyka łacińska
-trivium:
              -retoryka ograniczona do nauczania zasad stylu kancelaryjnego
              -dialektyka, jako logika, z czasem stała się czynnikiem rozwoju filozofii scholastycznej
-quadrivium:
              -astronomię ograniczono do nauki kalendarza kościelnego i podstaw wiedzy o planetach
              -geometria sprowadzona do ogółu wiedzy z geografii i opisu ziemi
-wszystkie typy szkół (zakonne, katedralne, parafialne) miały przygotowywać do studiów teologicznych
-średniowiecze nie znało pojęcia postępu nauki; prawda została ustalona i należało ją wykładać
-nauka:              -lectio → profesor czyta z książki
                            -commentiatio → komentowanie przeczytanego tekstu
                            -disputiatio → dysputa nad problemem wysuniętym w komentarzu
                            -solutio → wniosek na podstawie za i przeciw z dysputy
-powstają kolegia dla biednych studentów, z czasem powtarza się w nich materiał, a później prowadzi wykłady

 

EDUKACJA POZASZKOLNA             
1.Wychowanie stanowe
-każdy stan miał własny system wartości, a co za tym idzie własne wychowanie
 

Rycerskie
-wzór wykształcił się we Francji
-charakter ponadnarodowy → rycerz chrześcijańskie niezależnie od kraju, z jakiego pochodził
-ideał wychowania sprowadza się do trzech obowiązków:
              -służby Bogu
              -służby swemu panu
              -służby kobiecie
-rycerz był zobowiązany względem Boga walczyć o Ziemię Świętą
-panu winien służyć od dzieciństwa
-kobietę bronić w razie potrzeby
-rycerz musiał przysposobić sobie cnoty jak: pobożność, umiejętność władania bronią i dworność
-zamiast 7 sztuk wyzwolonych ćwiczono 7 sprawności rycerskich:
              -jazda konna
              -pływanie
              -strzelanie z łuku
              -szermierka
              -polowanie
              -gra w szachy
              -układanie wierszy
-wychowanie rycerskie od 7 r.ż. na dworze seniora
              -7-14 r.ż. paź
              -14-21 r.ż. giermek
              -po 21 r.ż. pasowanie na rycerza
-rycerz mógł nie znać pisma, ale powinien znać swoje obowiązki rycerskie

-degradacja przez obcięcie ostróg i złamanie miecza
 

Mieszczańskie
-aby coś znaczyć mieszczanin musiał nauczyć się zawodu
-wychowanie rozwijało się w domu rodzinnym, cechach, gildiach i bractwach miejskich
-cnoty mieszczańskie:
              -porządek
              -pilność
              -oszczędność
              -usłużność
              -skromność
-niezbędna była umiejętność czytania, pisania i liczenia
-podział na mistrzów(majstrów) i uczniów
-społeczność cechowa na wzór rodziny, majster zastępował ojca, a jego żona matkę
-wychowywano w duchu odpowiedzialności za swój cech i swoje miasto
-znane były wędrówki czeladnicze do innych miast i krajów
 

Chłopskie
-analfabetyzm w ogromnej większości
-wychowanie przede wszystkim rodzinne i religijne
-podstawowa rola kościoła, kaznodziejstwo, liturgia, ikonografia
-czynnikiem wychowawczym był dużym stopniu pan feudalny i jego dwór
-kościół, państwo i dwór wychowywali chłopów na wiernych i pracowitych poddanych

2. Wychowanie religijno-wyznaniowe
-religia i wyznanie są z natury rzeczy powołane do wychowywania człowieka
-moją swoją etykę, system wartości, kanon cnót, teologię, duchowość
-wychowaniu służą symbole, obrzędy, kaznodziejstwo, misje, rekolekcje, piśmiennictwo i inne instytucje jak bractwa, cechy.
-kult świętych jako wzorów do naśladowania

-sztuka sakralna, liturgia, śpiew miały pobudzać wyobraźnię i lęk o zbawienie, wolę poprawy
i nadzieję na życie wieczne
-stosowano publiczną pokutę i ekskomunikę
-w średniowiecznej europie zachodniej monopol na szkolnictwo posiadał kościół katolicki, a we wschodniej prawosławny