Opracowanie to dedykuj� �onie mojej, Irenie, z podzi�kowaniem za pomoc i wyrozumienie w czasie mojego wieloletniego zaanga�owania. a "Wiedza Powszechna � Warszawa Wst�p Ok�adka i uk�ad graficzny ca�o�ci KRZYSZTOF DOBROWOLSKI Redaktor MICHA� CZAJKA Sk�ad i �amanie elektroniczne BOGDAN NAWROCKI � Copyright by Wydawnictwo �Wiedza Powszechna" Warszawa 1995 Niniejsze dzie�o obejmuje wydarzenia militarne (wojny, bitwy, powstania, starcia zbrojne), kt�re mia�y miejsce w krajach ca�ego �wiata, w okresie od staro�ytno�ci do 1990 r. w��cznie. Wydarzenia historyczne o du�ym znaczeniu s� dostatecznie spopularyzowane, natomiast niezmiernie rzadko spotyka si� w literaturze relacje z wydarze� militarnych niewielkiego formatu, szczeg�lnie w ma�ych pa�stwach, chocia� wydarzenia te kszta�towa�y przecie� histori� poszczeg�lnych pa�stw. Leksykon zawiera wiadomo�ci zaczerpni�te z wieloj�zycznej literatury historycznej, a w jego has�ach znajduj� si� szczeg�y na og� pomijane, jak t�o wydarze� (przy ma�o znanych wydarzeniach), dok�adne daty, ilo�� wojsk, nazwiska dow�dc�w i straty. Szczeg�y konfrontowano z wieloma �r�d�ami, celem uzyskania mo�liwie najwy�szego stopnia zgodno�ci z prawd�. Autor dokona� wyboru 782 wa�niejszych i mniej znacz�cych epizod�w z powszechnej historii wojskowo�ci zdaj�c sobie spraw�, �e dob�r hase� w podobnej pracy musi zawsze w pewnym stopniu mie� charakter subiektywny. Has�a zosta�y u�o�one w porz�dku alfabetycznym wed�ug nazw miejsc wydarze�. Przewa�nie s� to nazwy miejscowo�ci, czasami tak�e nazwy rzek, krain geograficznych, pa�stw, a w wypadku bitew morskich r�wnie� nazwy bior�cych udzia� w bitwie okr�t�w. Aby u�atwi� czytelnikom odnalezienie poszczeg�lnych wydarze�, do leksykonu do��czono skorowidz bitew u�o�onych w porz�dku chronologicznym, ponadto leksykon jest zaopa- trzony w indeks os�b. ISBN 214-1046-4 Wykaz skr�t�w A Armia adm. admira� APanc. Armia Pancerna arcyks. arcyksi��� BK Brygada Kawalerii BPanc. Brygada Pancerna BPZmot. Brygada Piechoty Zmotoryzowanej bryg. brygadier ckm ci�ki karabin maszynowy D Dywizja DK Dywizja Kawalerii DP Dywizja Piechoty DPanc. Dywizja Pancerna DPDes. Dywizja Powie trzno-Desantowa DZmot. Dywizja Zmotoryzowana feldmarsz. feldmarsza�ek GA Grupa Armii gen. genera� hr. hrabia KC Komitet Centralny km kilometr kmdr komandor kontradm. kontradmira� KP Korpus Piechoty KPanc. Korpus Pancerny kpt. kapitan marynarki LDPanc. Lekka Dywizja Pancerna M. miasto, miejscowo�� marsz. marsza�ek m.in. mi�dzy innymi MJ. major "lto milion ok. oko�o p�d. po�udnie, po�udniowy PK pu�kownik P�n. P�noc, p�nocny p�w. P�wysep PP Pu�k piechoty por. porucznik Ppanc. przeciwpan- cerny S P^P^wnik PP0^ Podporucznik P. prowincja Ps. pseudonim rez. rezerwa rk.1 r�czny karabin maszynowy rtm. rotmistrz rz. rzeka tys. tysi�ce wiceadm. wiceadmira� Wch. wicehrabia w. wielki, wyspa w�asc. w�a�ciwie wsch. wsch�d, wschodni zach. zach�d, zachodni 1. Bitwa morska w Zatoce Abukir - 1 VIII 1798 r.________________ Egipska wyprawa Bonapartego w 1798-99 r. W 1798 r. Francuzi przygotowali wypraw� do Egiptu, b�d�cego prowincj� imperium osma�skiego, zamierzaj�c uczyni� z niego baz� do kolonialnych podboj�w na wschodzie. 19 V 1798 r. wyruszy�a w najg��bszej tajemnicy z Tu-lonu ekspedycja - 200 transportowc�w z 40 000 �o�nierzy pod eskort� 13 okr�t�w liniowych, 7 fregat i 35 mniejszych okr�t�w, pod dow�dztwem adm. F. Brueysa. 12 VI Francuzi zaj�li Malt� i obrabowali skarbiec Zakonu Kawaler�w Malta�skich, a l VII wyl�dowali w Egipcie, pod Aleksandri�. Flota angielska adm. H. Nelsona (14 okr�t�w liniowych), poszukuj�ca od dw�ch miesi�cy flory francuskiej, odkry�a j� l VIII stoj�c� na kotwicach w Zatoce Abukir (Abu Qir). Adm. Brueys nie m�g� si� zdecydowa�, czy walczy� w zatoce, czy wyj�� w morze. Cz�� okr�t�w angielskich zaatakowa�a Francuz�w z morza, a cz�� wesz�a mi�dzy wybrze�e, a ustawione w jedn� lini� r�wnoleg�� do wybrze�a okr�ty, bior�c je w dwa ognie. Francuzi ponie�li kl�sk�; ocala�y jedynie dwa okr�ty liniowe i dwie fregaty. Pod ogniem wylecia� w powietrze flagowy �Orient", z tak� si��, �e w s�siednich okr�tach pu�ci�y nity; wraz z nim poszed� na dno zrabowany skarb malta�ski. W walce zatopiono 5 okr�t�w francuskich 9 podda�o si�. Francuzi stracili 1700 zabitych, ok. 1500 rannych i 2000 je�c�w, a Anglicy - 2 okr�ty uszkodzone, 218 zabitych i 678 rannych. Bitwa pod Abunjeim, w Trypolitanii - 12/13X11 1940 r. zob. 405 A Armia adm. admira� APanc. Armia Pancerna arcyks. arcyksi��� BK Brygada Kawalerii BPanc. Brygada Pancerna BPZmot. Brygada Piechoty Zmotoryzowa nej bryg. brygadier ci�ki karabin maszynowy Dywizja Dywizja Kawalerii Dywizja Piechoty DPanc. Dywizja Pancerna DPDes. Dywizja Powie trzno--Desantowa DZmot. Dywizja Zmotoryzowana feldmarsz. feldmarsza�ek GA Grupa Armii gen. genera� hr. hrabia KC ptmar. kapitan marynarki LDPanc. Lekka Dywizja Pancerna m. miasto, miejscowo�� marsza�ek mi�dzy innymi major milion oko�o po�udnie, po�udniowy pu�kownik p�noc, p�nocny P1*- P�wysep PP Pu�k piechoty por porucznik Ppanc. przeciwpan- cerny Podpu�kownik Podporucznik prowincja pseudonim rezerwa r�czny karabin maszynowy rtm- rotmistrz rz' rzeka tys- tysi�ce wiceadm. wiceadmira� ^"*nr. wicehrabia w�a�c. wsch. zach. zat. marsz. m. in. mjr min ok. p�d. p�k p�n. ckm D DK DP PP�r- Prow- pseud. rez. rkm Komitet Centralny � kilometr kmdr komandor k�ntradm. kontradmira� KP Korpus Piechoty KPa"c- Korpus Pancerny kP'" kapitan , wyspa w�a�ciwie wsch�d, wschodni zach�d, zachodni zatoka 2. Nalot na zak�ady metalowe w Abu Zaabal w Egipcie - 12 II 1970 r.___________ Po wojnie arabsko-izraelskiej 5-10 VI 1967 r. pomimo obowi�zuj�cego zawieszenia broni mno�y�y si� akty dywersji ze strony arabskiej i odwetowe ze strony Izraela oraz obustronne dzia�ania lotnictwa, szczeg�lnie w rejonie Kana�u Sueskie-go. W jednej z tych akcji dwa samoloty izraelskie zbombardowa�y rankiem 12 II 1970 r. wielkie zak�ady metalurgiczne w Abu Zaabal pod Kairem, powoduj�c wielkie zniszczenia, zabijaj�c 70 i rani�c 98 robotnik�w. By�a to akcja terrorystyczna i demonstracja si�y Izraela. 3. Bitwa nad rz. Acheloos - 20 VIII 917 r. Wojna bu�garsko - bizantyjska w 913-917 r. W 913 r. bu�garski car Symeon I wraz ze sprzy- mierzonymi W�grami i Pieczyngami wtargn�� na terytorium Bizancjum i dotar� pod Konstantyno- pol, kt�ry obieg�. Widz�c brak szans na zdobycie pot�nej twierdzy jak� by�o miasto - wszcz�� rokowania pokojowe, wkr�tce jednak zerwa� je i kontynuowa� dzia�ania wojenne, pustosz�c okolic�. W odwecie, w 917 r., armia bizantyjska, pod dow�dztwem Leona Fokasa, wyl�dowa�a we wsch. Bu�garii, na przyl�dku Anchialo, za�o�y�a umocniony ob�z u jego nasady i rozwin�a swe szyki na p�n. zach. od obozu, nad rzeczk� Acheloos, naprzeciw nadci�gaj�cym z zachodu Bu�garom, prowadzonym przez cara Symeona I. Bitw� rozpocz�li 20 VIII 917 r. Bizantyjczycy atakiem jazdy na lewe skrzyd�o bu�garskie. Atak ten zosta� po zaci�tej walce odparty i w�wczas jazda bu�garska, stoj�ca w rezerwie z dala od prawego skrzyd�a, obesz�a walcz�cych i uderzy�a na bizantyjski ob�z, zdobywaj�c go. Bizantyjczy-k�w ogarn�a panika i rzucili si� do ucieczki na p�n., p�d. i mierzej� na wsch., do Anchialo. Pogrom by� kompletny; Leon Fokas zdo�a� uj�� i schroni� si� do twierdzy Neseber. 4. Bitwa pod Adrianopolem - 14 IV 1205 r. Panuj�cy w Bizancjum od 1204 r. �acinnicy zostali znienawidzeni przez ludno�� za ucisk i grabie�e; gdy wiosn� 1205 r. wojska ich uda�y si� do Ma�ej Azji i na Peloponez - ludno�� Tracji powsta�a, morduj�c �aci�skie garnizony, wzgl�dnie zmuszaj�c je do ucieczki. Wiele miast zwr�ci�o si� do cara Bu�garii - Ka�ojana, prosz�c o pomoc i obiecuj�c koron� bizantyjsk�. Ka�ojan wyrazi� zgod� i rozpocz�� dzia�ania wojenne od wymordowania �aci�skiej za�ogi m. Didymotichon; �acinnicy opu�cili Adrianopol, kt�ry nast�pnie obsadzi�y oddzia�y bu�garskie. Wkr�tce nadci�gn�� pod Adrianopol cesarz �aci�ski Baldwin I z wojskiem i rozpocz�� obl�enie miasta; Ka�ojan pospieszy� z odsiecz�, z Bu�garami i Kumanami. 14 IV 1205 r. dosz�o do bitwy - Kumanowie zaatakowali ob�z �acinnik�w, a nast�pnie pozorowali ucieczk�. Gromada rycerzy z hr. Ludwikiem de Blois na czele ruszy�a w pogo� i wpad�a w zasadzk�, a w�wczas cesarz Baldwin pospieszy� z oddzia�em na pomoc. W bitwie poleg� hr. de Blois i ok. 300 rycerzy, a cesarz Baldwin dosta� si� do niewoli. Wed�ug niesprawdzonej wersji wrzucony zosta� w kajdanach do grobu i po trzech dniach zmar�. Wojsko �aci�skie uciek�o noc� z 26 na 27 IV spod Adrianopola ku morzu. 5. Zaj�cie Adrianopola przez Turk�w w 1361 r. Za su�tana Murada I podb�j P�w. Ba�ka�skiego wszed� w decyduj�c� faz�. Murad skierowa� g��wne uderzenie przeciwko po�udniowym krajom s�owia�skim, a ani Serbia, ani rozbita na drobne pa�stewka Bu�garia, ani os�abione wewn�trznymi 8 7. Bitwa pod Adu� - 1 III 1896 r. walkami Cesarstwo Bizantyjskie nie by�y zdolne do stawienia skutecznego oporu. W 1361 r. su�tan Murad wys�a� beglerbega Lala Szahina na zdobycie drugiego co do wielko�ci miasta bizantyjskiego - twierdzy Adrianopol. Na wie�� o nadci�ganiu armii tureckiej dow�dca garnizonu twierdzy, Hadrianos wyruszy� z ...
bogg