00:00:04:To jedna z wielkich wędrówek ludzkoci. 00:00:07:Tysišce lat temu pierwsi ludzie|porzucili dzikoć i stworzyli cywilizację. 00:00:15:Zbudowali wielkie budowle, 00:00:17:takie jak piramidy i wszystkie miasta antycznego wiata, 00:00:23:ale dlaczego to zrobili? 00:00:25:Co pchnęło ich do stworzenia społeczeństwa cywilizowanego? 00:00:32:Od wielu lat archeolodzy nieustannie próbujš 00:00:37:znaleć odpowied 00:00:39:a teraz, jak się wydaje|być może jš znaleli, 00:00:42:gdyż przebadali nieznanš wczeniej|piramidę w zaginionym miecie Peru. 00:00:47:Ma prawie 5 tysięcy lat 00:00:53:a historia o tym dlaczego|ludzkoć w ogóle rozpoczęła swš wędrówkę 00:00:57:jest ciekawsza, niż ktokolwiek mógł przypuszczać. 00:01:14:ZAGINIONE|PIRAMIDY Z CARAL 00:01:24:Wybrzeże Peru, 00:01:26:wcinięte pomiędzy Andy i Ocean Spokojny. 00:01:30:Tutaj nic nie przeżyje. 00:01:33:Pojawiali się tu jedynie poszukiwacze złota 00:01:36:którzy szukali skarbu Inków ukrytego w górach, 00:01:40:ale nic nie zwróciło ich uwagi, 00:01:44:aż nagle 7 lat temu kto co zauważył. 00:01:49:Ruth Shady usłyszała o kilku nienaturalnie wyglšdajšcych wzgórzach 00:01:53:i wybrała się samotnie przez pustynię aby je obejrzeć 00:02:00:a w rodku pustyni, w sercu martwego lšdu znalazła to : 00:02:08:olbrzymie wzgórze wyrastajšce z pustyni. 00:02:21:Gdy pierwszy raz przyjechałam tu w roku 1994|byłam przytłoczona. 00:02:29:To miejsce to jakby co pomiędzy 00:02:33:siedzibš bogów i domem ludzi. 00:02:36:Wyglšdało na bardzo dziwne miejsce. 00:02:40:Potem obejrzałam go z bliska 00:02:42:zrozumiała, że pod kamieniami musi być ukryte co wielkiego. 00:02:48:Oczami duszy zobaczyła|zarysy wspaniałej piramidy 00:03:07:a gdy rozejrzała się wokół zobaczyła jeszcze jednš 00:03:10:a potem następnš. 00:03:13:Ruth Shady odkryła zaginione miasto. 00:03:27:A jej odkrycie zburzyło podstawy współczesnej archeologii 00:03:31:bo wydaje się dawać odpowied|na jeden z wielkich i nierozwišzywalnych problemów: 00:03:35:dlaczego nasi przodkowie porzucili proste życie 00:03:39:i zaczęli tworzyć cywilizację. 00:03:55:Nowoczesne miasto dzisiaj|jest sprawnym mechanizmem cywilizacji. 00:04:00:Miliony ludzi żyjšcych razem. 00:04:05:W cywilizowanym społeczeństwie 00:04:07:każdy ma swoje zadanie,|które służy osišgnięciu wspólnego celu. 00:04:11:Robotnicy, specjalici, budowniczy 00:04:14:wszyscy funkcjonujš w ramach jednego społeczeństwa. 00:04:19:A nad nimi, 00:04:20:potężni władcy. 00:04:22:Którzy decydujš co robić 00:04:24:i kiedy to robić, 00:04:31:ale nie zawsze tak było. 00:04:33:Jak wypracowalimy ten system -| ta zagadka od lat dręczy naukowców. 00:04:42:Od ponad 100 lat 00:04:44:jest to chyba najważniejsze pytanie|kierowane do archeologów 00:04:47:i z pewnociš jedno z najważniejszych. 00:04:49:Gdzie szukać ródeł powstania cywilizacji? 00:04:51:Odpowied na to pytanie ma fundamentalne znaczenie, 00:04:54:dla archeologów prowadzšcych badania na całym wiecie. 00:05:02:Bo cywilizacja nie była czym nieuniknionym. 00:05:05:ponad pięć tysięcy lat temu|nie było władców ani miast. 00:05:11:Ludzkoć przemierzała wiat|w małych grupach rodzinnych, 00:05:15:albo żyła w prymitywnych osadach. 00:05:18:Było w tym bardzo mało planowoci, 00:05:20:niewiele przywództwa i żadnego mylenia o przyszłoci. 00:05:23:Liczyło się przetrwanie 00:05:26:Aż nagle co się stało. 00:05:28:Szeć tysięcy lat temu 00:05:30:ludzie zaczęli opuszczać swe małe osady i budować wielkie miasta. 00:05:35:Archeolodzy nazwali to "przerwaniem wielkiej izolacji". 00:05:42:Zdarzyło się to w szeciu regionach wiata 00:05:45:w Egipcie, Mezopotamii, Chinach, Indiach 00:05:49:oraz w nowym wiecie - w Peru i Centralnej Ameryce. 00:05:54:Bez tych pionierów|"przerwania wielkiej izolacji" 00:05:57:wiat nie byłby dzi taki jakim jest. 00:06:00:A co nas w XXI wieku ekscytuje szczególnie 00:06:02:jest to, że żyjemy obecnie 00:06:04:w społeczeństwie, którego prapoczštki 00:06:07:wzięły swoje ródło włanie w tym wydarzeniu. 00:06:13:Archeolodzy badajšcy każdš wczesnš cywilizację i jej zmiany 00:06:17:szukali dowodów, które powiedziałyby nam co takiego się wydarzyło 00:06:20:cišgle odkrywali rozwój wielu zagadnień. 00:06:25:Takich na przykład jak arytmetyka, matematyka, system kalendarza. 00:06:33:Pismo. 00:06:35:Garncarstwo. 00:06:38:Metalurgia. 00:06:42:A przede wszystkim. 00:06:44:Monumentalna architektura. 00:06:59:Każda z wczesnych cywilizacji wznosiła. 00:07:02:Olbrzymie, monumentalne budowle. 00:07:05:To co jak znak tego, że ludzie zebrali się razem 00:07:08:pod rzšdami władców wyznaczajšcych cele. 00:07:13:Piramidy sš jakby wiadectwem nadejcia cywilizacji. 00:07:22:Skoro budujesz tak olbrzymie obiekty. 00:07:25:Musisz mieć władców i poddanych, 00:07:27:musisz mieć specjalistów, 00:07:28:musisz mieć ludzi, na których możesz polegać, 00:07:30:ludzi, którzy sš zdolni wyznaczyć innym zadania, 00:07:35:i pilnować by wykonywali to co im zlecono. 00:07:45:Ale nic nie wyjania|dlaczego nasi przodkowie zjednoczyli się. 00:07:51:Dlaczego porzucili dla miasta swe proste dotychczasowe życie? 00:07:56:To pytanie cišgle przerasta archeologów 00:07:58:bo znalezienie na nie odpowiedzi jest równoczenie zrozumieniem|"duszy" nowoczesnej ludzkoci. 00:08:05:A kluczowymi pytaniami sš : 00:08:07:jak to się stało, kiedy to się stało i dlaczego tak się stało? 00:08:13:Oczywicie, jest mnóstwo teorii. 00:08:16:Niektórzy twierdzš że to nawadnianie, 00:08:18:inni, że handel, 00:08:20:niektórzy tłumaczš to ingerencjš kosmitów, 00:08:26:ale większoć sšdzi, że to jeszcze co innego, 00:08:29:co przerażajšcego: 00:08:38:wojna. 00:08:42:Ta teoria jest prosta. 00:08:44:To wojna skłania ludzi do grupowania się w celu obrony. 00:08:50:To wymaga nowej organizacji w grupie. 00:08:53:Powstania liderów obdarzonych władzš 00:08:55:Potem ci liderzy stali się królami i faraonami. 00:08:59:Mogli przydzielać zadania i organizować życie innych. 00:09:02:Tak więc społeczeństwo narodziło się w efekcie strachu. 00:09:14:Przez 20 lat Jonathan Haas i Winifred Creamer 00:09:18:testowali tę "wojennš" teorię na całym wiecie. 00:09:21:Jako małżeństwo archeologów, 00:09:24:znajdywali znaczšce lady wojny| w niemal każdej starożytnej cywilizacji. 00:09:29:Gdy analizujesz kulturę|wydaje się oczywiste, 00:09:33:wojna wydaje się być wszędzie, 00:09:35:starożytne społeczeństwa zawsze były w trakcie wojny, 00:09:41:wojna inspirowała sztukę|architekturę, 00:09:45:widzisz klasę wojowników|widzisz stojšce armie, 00:09:49:widzisz generałów. 00:09:50:Gdy znajdujesz opis, dotyczy on wojny. 00:09:59:Chociaż nie wszyscy, 00:10:02:to jednak wielu zgadza się w wnioskami Haasa 00:10:04:że to wojna była kołem napędowym 00:10:07:w budowie nowoczesnych społeczeństw. 00:10:13:Stwierdziłem zależnoć 00:10:16:że stopień urbanizacji|złożonoć społeczeństwa 00:10:20:cile zależy od skali konfliktów, 00:10:23:i zagrożenia wojnš. 00:10:27:Ale to była tylko teoria. 00:10:29:na którš archeologowie nie mieli dowodów, 00:10:32:więc spędzili lata przeszukujšc ziemię, 00:10:35:polujšc na co, co przemieniłoby teorię w oczywistoć. 00:10:43:To czego szukali|archeologia nazywa "Miastem Matkš". 00:10:50:To brakujšce ogniwo w archeologii, 00:10:53:pierwszy krok cywilizacji, 00:10:56:który ludzkoć wykonała gdy przekroczyła "wielkš izolację". 00:11:00:Gdybymy byli w stanie odnaleć|taki pierwszy znak powstania cywilizacji 00:11:04:pomogłoby to nam zrozumieć 00:11:06:cały proces jej rozwoju 00:11:11:Jeli teoria wojny jest prawdziwa, 00:11:13:to "Miasto Matka" powinno być pełne znaków walki. 00:11:19:Jednakże zawsze powstaje ten sam problem. 00:11:22:Cywilizacje w sposób cišgły budujš swe miasta jedno na drugim. 00:11:26:To znaczy że wczeniejsze budowle sš rozbierane. 00:11:34:Ludzie przebudowujš budynki,|odzyskujš materiały do budowy. 00:11:39:Więc jest niezmiernie trudno wyróżnić|która z częci odkrytych budowli 00:11:45:mogła być pierwszš w badanej cywilizacji. 00:11:47:I składała się włanie na jej pierwszš fazę. 00:11:53:Po dziesištkach lat poszukiwań w Starym wiecie nie znaleziono prawie nic. 00:11:57:Cišgle potrzebne było wczesne miasto, na którym nie wybudowano następnego, 00:12:02:co pierwotnego 00:12:04:więc poszukiwania "Miasta Matki" przeniesiono z Starego wiata do Ameryki. 00:12:25:Peru, miejsce powstania jednej z najwspanialszych cywilizacji 00:12:29:Inków. 00:12:32:Tutaj, między szczytami Andów 00:12:34:władali oni potężnym imperium 00:12:36:do czasów zniszczenia przez hiszpańskich konkwistadorów 00:12:38:pięćset lat temu, 00:12:41:ale ródła tej cywilizacji 00:12:44:sięgajš tysišclecia wstecz 00:12:46:a jej pierwsze etapy|okrył cień tajemnicy. 00:12:52:Więc nieustannie trwały poszukiwania, 00:12:56:miejsca na wybrzeżu Peru, gdzie ta cywilizacja powstała. 00:13:11:Siedem lat temu 00:13:13:odnaleziono miejsce, w którym powstała ta cywilizacja, 00:13:18:około 15 kilometrów od wybrzeża|w dolinie Casma. 00:13:22:To co odkryto było naprawdę niezwykłe, 00:13:25:jedna z największych piramid wiata. 00:13:34:Piramida tak wielka|że przez stulecia poszukiwacze pomijali jš, 00:13:38:sšdzšc, że to musi być naturalne wzgórze. 00:13:41:Ta budowla dorównuje wszystkim piramidom egipskim. 00:13:45:Należy do największych budowli kiedykolwiek powstałych. 00:13:50:Zajmuje powierzchnię 00:13:53:15 boisk piłkarskich. 00:13:55:A jej objętoć możemy obliczyć|na około 2 milionów kilometrów szeciennych. 00:14:04:Ale ta piramida to tylko poczštek. 00:14:07:Całe miasto rozcišgało się na niemal 10 kilometrów 00:14:10:i składało się z wielu mniejszych piramid. 00:14:14:A przed frontem największej piramidy 00:14:15:na niemal 2 kilometry rozcišgał się plac. 00:14:18:Na tym placu mog...
miodus.miodus