Rewalidacja – to termin odnoszony zwykle do kształcenia i wychowywania dzieci z odchyleniami od normy (upośledzonych umysłowo, niewidomych, głuchych, chorych na padaczkę).
W literaturze pojęcie „REWALIDACJA” używane jest naprzemiennie z pojęciem „rehabilitacja”. „Podobnie i pojęcia „rewalidacja” i „rehabilitacja” stosowane są również w znaczeniu węższym: jako działanie zmierzające do przywrócenia w miarę możliwości poprzedniego stanu sprawności psychofizycznej oraz w znaczeniu szerszym: jako działanie, które przy stosowaniu specjalnych metod i środków zmierza do umożliwienia jednostce ograniczonej lub upośledzonej jak najlepszego rozwoju fizycznego i psychicznego i przystosowania do społecznych zadań pomimo istniejących braków” (za: Lipkowski O.).
W rewalidacji osób upośledzonych trwale na zdrowiu oddziałujemy (w aspekcie ich zaburzeń i opóźnień rozwojowych) na trzech płaszczyznach:
· usprawnienie lub rehabilitacja fizyczna;
· psychoterapia;
· rehabilitacja społeczna, socjalizacja lub resocjalizacja.
Rewalidację można więc ogólnie określić jako wychowanie specjalne jednostek upośledzonych, zmierzające do najpełniejszego ich rozwoju.
Kierunki działań rewalidacyjnych:
1. maksymalne rozwijanie tych sił biologicznych, zadatków i cech, które są najmniej uszkodzone;
2. wzmacnianie (fortioryzacja) i usprawnianie uszkodzonych sfer psychicznych lub fizycznych;
3. wyrównywanie (kompensacja) i zastępowanie (substytucja) deficytów biologicznych i rozwojowych.
Zadaniem rewalidacji indywidualnej będzie przywrócenie osobie upośledzonej możliwości uczestniczenia w życiu społecznym, kulturalnym oraz przygotowania do pracy dającej podstawę do zarobienia i utrzymania się materialnego w przyszłym dorosłym życiu.
Każdemu uczniowi niepełnosprawnemu (posiadającemu orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego) mamy obowiązek zorganizować zajęcia rewalidacyjne.
Mogą to być, w zależności od zdiagnozowanych potrzeb ucznia, zajęcia:
* rozwijające,
* kompensujące,
* korygujące,
* usprawniające,
* terapeutyczne,
* wyrównujące:
- „rewalidacja” zaburzonych funkcji czy organów,
- wyrównywanie braków programowych
* nauki języka migowego lub innych alternatywnych metod komunikacji,
Zajęcia rewalidacji indywidualnej mają wyrównać zaniedbania pedagogiczne oraz wynikające z nich braki w nauce, a także poprzez odpowiednie ćwiczenia usunąć wady i zaburzenia mowy, rozwijać procesy poznawcze, tj. spostrzeganie, uwagę, myślenie itp., usprawniać koordynację ruchową oraz usuwać trudności w czytaniu, pisaniu i rachowaniu. Zajęcia te dodatkowo powinny eliminować wady postawy, a poprzez psychoterapię łagodzić i usuwać zaburzenia emocjonalno-uczuciowe (Wyczesany J. 2002).
Zasady jakimi winniśmy się kierować w ramach pracy rewalidacyjnej nie odbiegają od podstawowych zasad pedagogiki specjalnej muszą jednak uwzględniać specyfikę zajęć indywidualnych. Gąsowska i Pietrzak-Stępkowska (1994) wyodrębniają następujące zasady reedukacji:
Możliwie pełna indywidualizacja pracy z każdym dzieckiem.
Stawianie zadań dostosowanych do możliwości dziecka i zapewnienie warunków do poprawnego wykonywania ćwiczeń.
Powolne, systematyczne przechodzenie od zadań łatwiejszych do trudniejszych, od prostych do bardziej złożonych.
Zapewnienie warunków do utrwalania prawidłowych umiejętności i likwidowania niekorzystnych nawyków.
Dostosowywanie czasu trwania poszczególnych ćwiczeń do wydolności dziecka.
Mobilizowanie dziecka do wykonywania zadań poprzez stosowanie różnorodnych form ćwiczeń. (por.;Doroszewska, 1989; Szurmiak, 1987; Lovaas, 1993; Czajkowska, Herda 1989).
Ogólnie (cytując za O. Lipkowskim) możemy wyodrębnić podstawowe zasady rewalidacji:
Zasada akceptacji, zgodnie z którą dziecko z racji upośledzenia ma inne potrzeby oraz prawo do szczególnej pomocy;
Zasada pomocy, która ma na celu aktywizację sił biologicznych i usamodzielnienia się;
Zasada indywidualizacji, która zakłada konieczność dostosowania treści kształcących, metod, środków i organizacji nauczania do możliwości indywidualnych w celu optymalnego rozwoju;
Zasada terapii pedagogicznej - mając na uwadze tę zasadę powinniśmy dbać o eliminowanie poczucia lęku, niepewności, dążyć do harmonijnego rozwoju dziecka, na tej bazie kształtować właściwą motywację ucznia w podejmowaniu dalszych wysiłków w nabywaniu wiadomości i umiejętności.
Znajomość potrzeb dziecka, ich specyfiki i nasilenia, poznanie środowiska, z którym jest ono związane i współzależne od niego, to podstawowe warunki przy planowaniu i organizowaniu programu rewalidacji przez nauczyciela.
Podczas zajęć rewalidacji indywidualnej nauczyciele stosują zindywidualizowany sposób postępowania rehabilitacyjnego zmierzający do zmniejszenia lub usunięcia odchyleń od normy i zaburzeń w jakimś zakresie, np.: procesów orientacyjno-poznawczych, myślenia i mowy, koordynacji wzrokowo-ruchowej, sprawności manualnych, samoobsługi i zaradności, sprawności motorycznej i innych.
Wobec osób upośledzonych umysłowo termin „rewalidacja” oznacza długotrwałą działalność terapeutyczno - pedagogiczną, której zadaniem jest:
zapobieganie pogłębianiu się istniejącego już niedorozwoju lub powstawaniu innych dodatkowych upośledzeń;
leczenie i usprawnianie elementów chorych lub zaburzonych oraz wzmacnianie osłabionych;
stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju przy wykorzystaniu własnych sił organizmu oraz korzystnych czynników środowiskowych;
wychowanie i nauczanie specjalne (ogólne i zawodowe), dostosowane do wieku, sprawności fizycznych i umysłowych rewalidowanego oraz zapotrzebowania społecznego;
kompensowanie istniejących braków i trwałych uszkodzeń organicznych w celu podniesienia ogólnej sprawności psychomotorycznej.
I.Pawlak