W Grecji – rozdział filozofii od religii, świadomość odrębności, czym innym jest filozofia a czym innym religia. W Indiach filozofia i religia są nierozdzielane.
Na Zachodzie philosophia – „umiłowanie mądrości”.W Indiach darśana – „pogląd”, „sposób widzenia”. DARŚANA to droga do celu, który jest ściśle określony, osiągalny . Jest to droga do widja – „wiedza”, „mądrość” (oświecenie). Ci, którzy osiągnęli widja, czyli ten cel, nazywani są wieszczami (ryszi).
Philospohpia – „umiłowanie mądrości”, która jest domeną bogów. Śmiertelnicy skazani są na niewiedzę, musimy poszukiwać wiedzy, ale nigdy nie będziemy mieć jej w pełni, tylko jakieś tam przebłyski wiedzy.
Creatio ex nihil – stworzenie z nicości – u nas w chrześcijaństwie jest takie wyobrażenie, tam nie.
PRAWO KARMANA – każda rzecz, z którą się spotykamy jest skutkiem jakiejś przyczyny. Wszystko co nas spotyka nie jest wynikiem przypadku, jest skutkiem zdarzeń z przeszłości.
KOŁO SANSARY – koło narodzin i śmierci, wędrówka dusz, polegająca na nieskończonym przemieszczaniu się od jednego istnienia do drugiego. Utrzymywano, że po śmierci dusza przechodzi do innej istoty i w ten sposób odradza się ponownie. W zależności jednak od karmana nowe wcielenia może być albo lepsze, albo gorsze. Karman, czyli suma dobrych i złych uczynków człowieka decyduje o tym czy istota będzie zwierzęciem, czy człowiekiem, a jeżeli odrodzi się jako człowiek, to czy zostanie braminem, kszatriją lub członkiem innej warny. Zgodnie z powszechnym w Indiach przekonaniem, tym, co powoduje wejście w ten "kołowrót istnienia", są czyny karman, których motywem jest niewiedza (awidja) i żądza (triszna). Wszystkie filozoficzno-religijne systemy indyjskie poszukują dróg wyjścia poza sansara, czyli wyzwolenia (moksza, nirwana, kajwalia) – info z Internetu.
DUKHA – dosłownie oznacza cierpienie, ale nie chodzi tu i cierpienie fizyczne, a o cierpienie ducha. Stąd obecne jest pragnienie religijnego wyzwolenia się.OD DUKHA DO SUKHA – przejście od niewiedzy awidja do wiedzy widja.Stan wyzwolenia z dukha to MOKSZA (oświecenie).JOGA to droga do moksza.
Religia Indii – zderzenie kultur Harappa i Mohendżo-daro – cywilizacji Doliny Indusu.
UWAGA INFO Z INTERNETU, BO NIE OGARNĘŁAM TEGO NA WYKŁADZIEPodział Wed - 4 etapy życia bramina:1. Mantra (samhita)2. Brahmany3. Aranjaki4. Upaniszady
Podział ten odpowiada czterem etapom życia bramina i każdego hindusa, który decyduje się na życie „wyższe". Młody człowiek staje się uczniem, poznaje dyscyplinę i uczy się na pamięć mantr wedyjskich. Następnie zakłada ognisko domowe, staje się gospodarzem i niesie ofiarę swym bogom. Po spełnieniu obowiązku przekazania wiedzy swoim synom, wycofuje się z życia społecznego i udaje w miejsce odosobnienia (dziś nie jest to leśna pustelnia, lecz aszram), gdzie studiuje aranjaki, teksty leśne. I wreszcie bierze kij żebraczy (dziś porzuca świat symbolicznie) i staje się sannjasinem, przenikniętym wysoką wiedzą upaniszadów. Cztery mantry to: Rigweda, Samaweda, Jadźurweda, Atharwaweda.
Brahmany są komentarzami do samhit. Treścią ich są wskazówki i objaśnienia dotyczące składania ofiar, a zwłaszcza uzupełnienia zawierające genezę samej ofiary, związki jej z mitologią, wyjaśnienia etymologiczne oraz początki rozważań filozoficznych, których rozwinięciem stały się późniejsze upaniszady.
Aranjaki są uzupełnieniem brahman, a ich nazwa znaczy dosłownie „traktaty leśne”. Rozróżnić można w nich dwa rodzaje tekstów. Pierwsze z nich w zasadzie nie różnią się od brahman i stanowią objaśnienia do rytuałów i obrzędów, jednakże ze względu na ich ezoteryczność i możliwą ewentualną szkodliwość, w razie popełnienia błędu, nie zalecano ich rozpowszechniania w osiedlach ludzkich, lecz wśród anachoretów w lasach, stąd ich nazwa traktaty leśne. Drugi rodzaj obejmował rozprawy mistyczne przypominające późniejsze upaniszady . W aranjakach tych poruszano sprawy stosunków między ofiarą sakralną a wszechświatem i człowiekiem.
Upaniszady są ostatnią częścią Wed; stanowiące niegdyś integralny składnik brahman, jednakże z czasem wydzielone zostały z nich, głównie z powodu nieco odmiennej treści, przedstawiającej bardziej mistyczne i metafizyczne poglądy. Nazwa ich pochodzi od słów „upa ni” – nisko, blisko i „sad" – siedzieć, co tłumaczy się siedzieć poniżej lub blisko nauczyciela. Nazywane też są „guhja adeśa” – nauka tajemna lub „paramam guhjam” – najwyższa tajemnica. Rozróżnia się, tzw. upaniszady wielkie, których jest dwanaście, oraz takie, które powstały w okresie tworzenia brahman i tych jest siedem. Na ogół przyjmuje się, że liczba ich wynosi 108, jednakże niektóre źródła podają 200 i więcej. Charakterystyczne dla tych tekstów są pewne nowe pojęcia i tematy, których nie spotykano w samhitach wedyjskich, mianowicie należą tu pojęcia karmana i sansary. Pojawiają się nazwy sankhia i joga , które są sposobami wyzwolenia się z koła narodzin i śmierci. Nastąpiły również zmiany w panteonie bóstw wedyjskich, mianowicie na pierwszym miejscu uplasował się Pradżapati jako stwórca świata i bogów, jednakże podstawowy problem upaniszad stanowią pojęcia brahmana , duszy wszechświata i atmana , duszy jednostkowej, a właściwie relacja zachodząca między nimi. KONIEC
Bogowie Rigwedy – Waruna – jest strażnikiem porządku, który pochodzi od Rity. Rita – wyższa energia, wyższa niż bogowie; Indra – bóg wojny, z czasem zajął miejsce Waruny.
Bóstwa 3 sfer:- niebiosa: Djaus, Waruna, Mitra, Wisznu.- przestwór: Indra, Rudra, Waju i Wata, Maruty.- ziemia: Soma, Agni.
Dociekania kosmogoniczne – młodsze hymny Rigwedy:- szukanie pierwiastków, z których powstał świat (woda, ognisty żar, wiatr, niebyt, Złoty Zarodek.- hymn o zaistnieniu swiata - Nasadijasukta- hymn o praczłowieku - Puruszasukta- hymn do mowy – Wać.
Filozofia indyjska – SANKHIA i JOGA.
Linia podziału jest uznawanie prawa Karmana.
Systemy, które uznają prawo Karmana dzielą się na takie, które:- uznają Wedy (czyli święte księgi hinduizmu) w całości; są to szkoły ortodoksyjne i jest ich 6: Sankhia i Joga, Njaja i Wajsesziki, Mimansa i Wedanta.- nie uznają Wed; buddyzm.
Systemy, które nie uznają prawo Karmana – są takie, ale dr powiedział że nie będziemy się o tym uczyć. Jest 6 szkół, ale my omówimy tylko Sankhia i Joga.
SANKHIA – oznacza „wyliczać”, „rozważać”, „badać”. Bardzo drobiazgowe rozważania, powstała w VII w.p.n.e. Chce wyzwolić poprzez praktyki intelektualne.
JOGA – II w.n.e. Jogasutry … bla bla bla. Cele: absolutna wolność i wyzwolenie. Termin Joga oznacza „wiązać”, „ujarzmiać”, „łączyć”. Joga zmierza do tego, żeby się połączyć z boskim podmiotem.Sankhia i Joga – obraz świata identyczny, są do siebie podobne.SANKHIApodstawowa prawda, na której jest oparta to powszechność cierpienia – dukha, czyli ciężar losu, znój istnienia, znużenie istnieniem. Wszystkie dotychczasowe sposoby usunięcia cierpienia były nieskuteczne, sankhja natomiast wie, jak się z niego wyzwolić. Szukanie przyjemności, narkotyki lol dają tylko częściowe wyzwolenie. Całkowite wyzwolenie się z cierpienia możliwe jest tylko poprzez wyzwolenie się z KOŁA SANSARY (wieczne koło narodzin i śmierci). Środkiem zaradczym, żeby wyzwolić się z koła jest POZNANIE, które polega na właściwym rozróżnieniu podmiotu i przedmiotu poznania.
Przedmiot poznania PRAKTIRI: przyroda, natura rozumiana jest dynamicznie, jako proces. Obejmuje zjawiska materialne i psychiczne, 2 aspekty:- świat przejawiony – wiakta, czyli to, co widzimy.- nieprzejawiona podstawa świata przejawionego.
Żeby się wyzwolić z koła sansary, musimy wycofać się z praktiri - ze świata zmysłów, wrażeń, uczuć, musimy się wyciszyć. A jak to zrobić? Odpowiada na to purusza.
Podmiot poznania PURUSZA: oznacza tyle, co człowiek, dokładnie jaźń albo podmiot. Sankhia chce nam powiedzieć, że poza światem przejawionym i jego podstawą jest cos jeszcze, co w nim nie uczestniczy -> purusza. Pragniemy się wyzwolić z praktiri, dlatego, że mamy przeczucie, że jest coś poza tym, cos lepszego dla nas.
Rzeczywistość – 2 zasady.- praktiri – jaźń indywidualna: każdy z nas, jesteśmy uwiązani w praktiri, żeby się z niego wyzwolić, musimy się utożsamić z ogółem- purusza – jaźń ogólna: coś, co ma charakter ponadindywidualny, czysta myśl, czysty intelekt, coś co nie ma nie indywidualnych cech.
Podmiot indywidualny jest wytworem świata przyrody. Żeby wyzwolić się z praktiri, musimy porzucić naszą indywidualność, utożsamiając się z puruszą.
Wyzwoleni za życia – żyją pośród nas, ale dzięki temu, że porzucili jaźń indywidualna i zostali porusza, wyskoczyli z koła sansary i więcej się już nie odrodzą, czyli nie wejdą w cierpienie – o to właśnie chodzi w tym wszystkim. Odradza się tylko praktiri – człowiek jako indywidualny podmiot.
JOGAPotrzenujemy medytacji, ascezy, żeby móc utożsamiać się z puruszą. Najistotniejszą role odgrywa opanowanie, uspokojenie i wygaszenie PRANA (bioenergia, energia życiowa), bo jest ona związana z praktiri. Nią (prana) jesteśmy przywiązani do natury (praktiri). Skupienie i powściągnięcie świadomości – robi się to przez skupienie. Przeszkody:
- nasz codzienny stan świadomości – w jodze utożsamia się z rozproszeniem i omamieniem, rozbieganiem, żyjemy w iluzji. Symptomy rozproszenia i omamienia: cierpienie fizyczne i psychiczne, złe samopoczucie, brak zdecydowania, ciągłe wahanie się, niepowściągliwość – brak granic w pragnieniach i żądaniach.- niewiedza, ale nie jej brak, tylko wiedza fałszywa, przejawia się w 5ciu uciążliwościach (5 aspektów fałszywej wiedzy):1. Nieumiejętność rozróżnienia praktiri i puruszy.2. Pragnienie, chęć podtrzymywania ulotnego z natury stanu przyjemności i jest to celem życia człowieka, który myśli, że przyjemność jest trwała, ale jest w błędzie.3. Awersja – podsycanie w sobie nienawiści, gniewu; uświadomienie sobie, że przykrość jest nieunikniona.4. Przywiązanie – reakcje samozachowawcze, przywiązanie do swojego trwania, np. lęk przed śmiercią. Myśl, że nasze istnienie jest wartościowe.. zonk, bo nie.5. „Jestem” – przywiązanie do indywidualnej świadomości. Joga – jedyna, czysta świadomość, to świadomość puruszy.
Można uniknąć cierpienia, jednocześnie zachowując przyjemność –BŁĄD! Bo w ten sposób nie można się duchowo rozwijać, tam gdzie jest przyjemność to z konieczności pojawia się cierpienie.
2 rodzaje jogi – JOGANDA i KRIJAJOGA.
KRIJAJOGA – tzn. wstęp na praktykę oczyszczenia. Dostępna dla wszystkich, taka lajtowa wersja. 3 aspekty:- asceza-medytacja – w tym recytacja modlitw, czytanie świętych ksiąg, mantrowanie (ommmm ommm lol)- skupienie na Iśwarze (Iśwara – ktoś w rodzaju boga), wyobrażenie sobie kogoś, kto się wyzwolił z sansary, osiągnął cel i może być wzorem.
JOGANDA – Joga właściwa. Ma 8 etapów. Dostępna dla wtajemniczonych, dla tych, którzy chcieli poświęcić jodze całe swoje życie – wersja dla hardcora. Warunek wstępny – uznanie 5 zasad etycznych:1. Niekrzywdzenie2. Umiłowanie prawdy3. Nie kradnij4. Wstrzemięźliwość płciowa (w bajtowych odmianach wystarczy tylko umiar)5. Ubóstwo.
Etapy Jogi 8śmio członowej:1. Wstępne praktyki ascetyczno – mistyczne, czyli krijajoga połączona z praktyką zadowolenia – akceptacja wszystkiego co się przydarzy. 2. Wytwarzanie przeciwieństw – zwalczanie pokus, myśli, w ten sposób, że się wytwarza do nich myśli przeciwne. Uświadomienie sobie konsekwencji, wszelkie krzywdzenie, nieumiarkowanie zawsze wzmaga cierpienie i niewiedzę. Nie warto sobie zrobić dobrze, a później cierpieć przez całe życie – cytuje tutaj pana dr ;)3. Ćwiczenia psychofizyczne – utrzymywanie nieruchomej pozycji, zanik pośpiechu, wyciszenie się, skupienie, Celem jest doświadczenie jedności psychofizycznej.4. Przejęcie kontroli nad PRAMA (energią życiową) poprzez skupienie na oddechu i przejęcie kontroli nad nim. Ale też nad innymi procesami, np. regulacja pracy serca.5. Wycofanie zmysłów, czyli wyciszenie świadomości indywidualnej poprzez ograniczenie dopływu bodźców zmysłowych.6. Przykucie uwagi – chodzi o to, by związać swoją świadomość z czakrami (ośrodki energii na ciele). Oprócz czakramów można się skupić na czymś zewnętrznym. 7. Kontemplacja – pełna świadomość natury praktiri, zrozumienie czym jest.8. Pełne skupienie jogiczne, które utożsamiane jest z wyzwoleniem od praktiri.
MOCE JODYCZNE WG. PATANDŻALEGOwygaszenie prama, oznacza jej skupienie, koncentrację – jogin zyskuje nade mną kontrolę. Celem Jogina nie jest posiadanie mocy, ale wewnętrzne skupienie.
Zwyczajne moce jodyczne:- pełna kontrola nad swoją świadomością,- kontrola procesów fizjologicznych.
Moce spektakularne:- lewitacja,- zdolność atomizacji (człowiek może się skurczyć),- magnifikacja (człowiek może się zwiększyć),- działanie na odległość.
WEDANTA – kolejna szkoła filozofii indyjskiej, rozwija się od V wieku. Dla zrozumienia współczesnych Indii ma ona największe znaczenie. Wedanta oznacza „koniec Wed”, próbuje zinterpretować Upaniszady. Weda oznacza też wiedza, czyli koniec wiedzy -> wiedza ostateczna, pełna; ostateczna prawda, która jest celem wszystkich działań poznawczych. Ma wiele nurtów, m.in.:- Adwaita wedanta – jej twórcą jest Sankara.- wedanta teistyczna – odnosząca się do boga. Przedstawiciel Ramanudża.
Podstawowym założeniem każdej Wedanty jest monizm. Wszystko jest Brahmanem (źródło istnienia).
ADWAITA WEDANTA Brahman nie ma żadnych cech – Niguna Brahman. Wszystko co ma jakiś kształt, cechy, to co widzimy, to SA tylko pozory. Nie ma wielości, odmienności cech. Wszystko to są złudzenia, jest tylko jeden Brahman, który jest niezróżnicowany. Brahman nie może być bogiem osobowym, bo nie ma żadnych cech. W ogóle to tego boga nie ma. Nas też. Brahman = byt.
WEDANTA TEISTYCZNAJest najbardziej rozpowszechniona wśród hindusów. Jest jeden Brahman, ale on się różni, przyjmuje i zmienia postacie. Brahman ma cechy, a więc świat widzialny nie jest pozorem. Brahman, którego się czci jest zarówno bogiem jak i człowiekiem.
ADWAITA koncepcja filozoficzna. Celem jest wyzwolenie z wędrówki, z koła sansary. Powodem jest DUKHA – znużenie. Uwiązanie w kole wynika z niewiedzy. ATMAN (podmiot) jest tożsamy z Brahmanem, z bytem na zewnątrz nas. Atman w nas jest wolny, my jesteśmy uwikłani w koło. Patrząc na jedność widzimy wielość – na tym polega niewiedza. Patrzymy na coś, co jest bezkształtne, ale z jakiegoś powodu widzimy kształt. Jest to złudzenie. Tak naprawdę wielości nie ma, ale jej doświadczenie jest w pewnym sensie realne, tzn. przeżywamy coś. Wielości świata nie ma, wszystko jest złudzeniem. Jest tylko jedność. Celem jest zrozumienie iluzji. Stan człowieka wyzwolonego przypomina głęboki sen, bez marzeń sennych. Celem adwaity jest pogrążenie się w nim na zawsze. Jawa jest snem, my się z tego snu budzimy, gdy śnimy bez snów.
MOKSZAstan wyzwolenia, w którym nasza indywidualna osobowość zostaje zachowana. Stan wyzwolenia wcale nie oznacza zaniku indywidualności. Jesteśmy częścią bytu, ale zachowujemy swoje cechy i mamy nadzieję na indywidualne Zycie wieczne – jakieś tam podobieństwo do chrześcijaństwa w tym jest.KONIECw tym miejscu powinny być notatki o buddyzmie, ale mnie nie było na ostatnim wykładzie.
bayaye