New_Age_-_Papieska_Rada_Kultury_-_Jezus_Chrystus_dawcą_wody_życia.pdf

Papieska Rada Kultury

Papieska Rada Do Spraw Dialogu Międzyreligijnego

JEZUS CHRYSTUS DAWCĄ WODY ŻYCIA

Chrześcijańska refleksja na temat New Age

Przedmowa

Niniejszy dokument poświęcony został temu złożonemu zjawisku, wpływającemu na wiele

aspektów współczesnej kultury, jakim jest New Age.

Studium to jest wstępnym raportem, stanowiącym owoc wspólnej refleksji Komitetu

Redakcyjnego do Spraw Nowych Ruchów Religijnych, złożonego z członków różnych

dykasterii Stolicy Apostolskiej: Papieskiej Rady Kultury oraz Rady do Spraw Dialogu

Międzyreligijnego (które są głównymi redaktorami tego projektu), Kongregacji do Spraw

Ewangelizacji Narodów oraz Papieskiej Rady do Spraw Popierania Jedności Chrześcijan.

Refleksje te skierowane są przede wszystkim do ludzi zaangażowanych w pracę apostolską, a

ich celem jest pomoc w wyjaśnieniu czym New Age różni się od wiary chrześcijańskiej.

Niniejsze opracowanie zachęca czytelników do wzięcia pod uwagę sposobu, w jaki

religijność New Age przemawia do duchowego głodu współczesnych kobiet i mężczyzn.

Należy bowiem zauważyć, iż atrakcyjność duchowości New Age dla niektórych chrześcijan

może być częściowo rezultatem braku prawdziwej uwagi, poświęcanej w ich własnych

wspólnotach tematom, które są rzeczywistą czcią katolickiej syntezy, jak na przykład rola

duchowego wymiaru człowieka i jego integracja z całością życia, poszukiwanie sensu życia,

powiązanie pomiędzy człowiekiem a resztą stworzenia, pragnienie osobowej i społecznej

przemiany oraz odrzucenie racjonalistycznej i materialistycznej wizji człowieczeństwa.

Niniejsza publikacja zwraca uwagę zarówno na konieczność poznania i zrozumienia New

Age jako prądu w kulturze, jak również na potrzebę jaką jest zrozumienie przez katolików

prawdziwej doktryny i duchowości katolicyzmu w celu prawidłowego odnoszenia się do

tematów związanych z New Age. Pierwsze dwa rozdziały prezentują New Age jako

kulturową tendencję o wielu obliczach, proponując analizę podstawowych założeń jego myśli

przekazywanej w takim właśnie, kulturowym, kontekście. Począwszy od rozdziału trzeciego

następują pewne wskazówki mające pomóc w prześledzeniu New Age i porównaniu go z

przesłaniem chrześcijańskim. Poczyniono również pewne sugestie o charakterze pastoralnym.

Ci, którzy pragną jeszcze bardziej pogłębić swoją wiedzę na temat New Age, znajdą

użyteczną bibliografię w Aneksie. Mamy nadzieję, że praca ta stanie się bodźcem do dalszych

studiów dostosowanych do różnych kontekstów kulturowych. Ma ona także pozwolić na

właściwe rozeznanie tym, którzy szukają solidnych punktów odniesienia dla życia w większej

pełni. Jest naszym przekonaniem, że w wielu poszukujących, współczesnych nam ludziach,

możemy odkryć prawdziwe pragnienie Boga. Jak powiedział Papież Jan Paweł II do grupy

biskupów ze Stanów Zjednoczonych: ?Księża muszą uczciwie zapytać siebie, czy zwracają

wystarczającą uwagę na pragnienie ?żywej wody? obecne w ludzkim sercu, którą tylko

Chrystus nasz Zbawiciel może ofiarować (por. J 4,7-13)?. Jak on, chcemy polegać ?na

odwiecznej świeżości przesłania Ewangelii i jej zdolności do przemiany i odnowy tych,

którzy ją przyjmują? (AAS 86/4, 330).

1. REFLEKSJA

Poniższe refleksje mają za zadanie stać się przewodnikiem dla katolików zaangażowanych w

głoszenie Ewangelii i przekazywanie wiary na każdym poziomie w Kościele. Dokument ten

nie ma na celu stworzenia zestawu kompletnych odpowiedzi na pytania postawione przez

New Age lub przez inne współczesne znaki odwiecznego, ludzkiego poszukiwania szczęścia,

sensu i zbawienia. Jest on natomiast zaproszeniem do zrozumienia New Age i zaangażowania

w szczery dialog z tymi, którzy pozostają pod wpływem myśli New Age. Niniejszy dokument

ma prowadzić tych, którzy są zaangażowani w pracę apostolską, w ich rozumieniu i

odpowiedzi na duchowość New Age, zarówno poprzez ilustrację punktów, w których

duchowość ta kontrastuje wyraźnie z wiarą katolicką, jak i obalanie opinii stawianych przez

myślicieli New Age w opozycji do wiary chrześcijańskiej. Tym, czego należy wymagać od

chrześcijan, jest przede wszystkim solidne ugruntowanie w ich wierze. Na tej mocnej

podstawie mogą oni budować życie, które pozytywnie odpowiada na zaproszenie z

Pierwszego Listu Świętego Piotra: ?bądźcie zawsze gotowi do obrony wobec każdego, kto

domaga się od was uzasadnienia tej nadziei, która jest w was. A z łagodnością i bojaźnią

zachowujcie czyste sumienie? (1 P 3,15).

1.1. Dlaczego teraz?

Początek Trzeciego Millennium nastąpił nie tylko dwa tysiące lat po narodzeniu Chrystusa,

lecz również w czasie, w którym, jak wierzą astrolodzy, Era Ryb ? rozumiana przez nich jako

era chrześcijaństwa ? zbliżyła się ku końcowi. Niniejsze refleksje dotyczą New Age, która

wzięła swoją nazwę ze zbliżającej się astrologicznej Ery Wodnika. New Age jest jednym z

wielu wyjaśnień znaczenia tego momentu w historii, wyjaśnień, które zalewają współczesną

(zwłaszcza zachodnią) kulturę. W tym natłoku trudno jest wyraźnie dostrzec, które z tych idei

są, a które nie są zgodne z przesłaniem chrześcijaństwa. Wydaje się więc, że nastąpił

właściwy moment na przekazanie chrześcijanom oceny ideologii New Age oraz ruchu New

Age jako całości.

Mówi się, zauważając trafnie, że w dzisiejszych czasach wielu ludzi czuje się zawieszonymi

pomiędzy pewnością a niepewnością, szczególnie w kwestiach dotyczących ich

tożsamości[1]. Niektórzy uważają, że religia chrześcijańska jest patriarchalna i autorytarna, że

polityczne instytucje nie są w stanie zmienić świata na lepsze, a medycynie tradycyjnej

(allopatycznej) po prostu nie udaje się skutecznie leczyć ludzi. Fakt, że centralne niegdyś

elementy funkcjonowania społeczeństwa są postrzegane teraz jak niegodne zaufania lub

pozbawione prawdziwego autorytetu, wytworzył klimat, w którym ludzie patrzą do wewnątrz,

w siebie samych, aby tam znaleźć poczucie sensu i siłę. Poszukiwane są także alternatywne

instytucje, które, jak niektórzy wierzą, będą stanowić odpowiedź na ich najgłębsze potrzeby.

Nieustrukturalizowane lub też chaotyczne funkcjonowanie alternatywnych wspólnot w latach

70. spowodowało poszukiwanie dyscypliny i struktury, które są kluczowymi elementami w

ogromnie popularnych ruchach ?mistycznych?. New Age jest atrakcyjny głównie dzięki temu,

że to co oferuje wychodzi naprzeciw potrzebom często niezaspokojonym przez oficjalne

instytucje.

Choć z jednej strony New Age jest reakcją na współczesną kulturę, z drugiej jednak jest ono

w wielu aspektach również dzieckiem tej kultury. Renesans i Reformacja ukształtowały

nowoczesną, zachodnią jednostkę nie obarczoną takimi ciężarami jak, nadane jedynie z

zewnątrz, autorytety czy tradycja; ludzie w coraz słabszym stopniu odczuwają potrzebę ?

przynależności? do jakiejś instytucji (choć samotność stała się prawdziwą plagą

współczesnego życia), i nie są skłonni do przedkładania ?oficjalnych? osądów nad swoje

własne. Poprzez ten kult człowieczeństwa religia została zinternalizowana w sposób, który

przygotowuje grunt dla celebracji świętości ?ja?. Z tego powodu New Age podziela wiele

wartości, za którymi opowiada się kultura przedsiębiorczości i ?Ewangelia dobrobytu? (o

których powiemy później, w rozdziale 2.4.), a także kultura konsumencka. Wpływ tej

ostatniej jest widoczny w gwałtownie rosnącej liczbie ludzi, sądzących, że możliwym jest

zmieszanie chrześcijaństwa i New Age, poprzez wzięcie z nich tego, co wydaje się w każdym

z nich najlepsze[2]. Warto pamiętać, że zniekształcenia wewnątrz chrześcijaństwa

wykroczyły w akceptacji jednostronnego zwrotu ku ?ja? również poza tradycyjny teizm, a to

sprzyja takiej mieszance podejść. Należy podkreślić, że w pewnych praktykach New Age Bóg

zredukowany jest do bycia kolejnym stopniem rozwoju jednostki.

New Age zwraca się do ludzi przepojonych wartościami propagowanymi przez współczesną

kulturę, w której wolność, autentyczność, niezależność i tym podobne uważane są za

świętość. Odwołuje się także do ludzi mających problem z patriarchatem. New Age ?nie

wymaga ani trochę więcej wiary czy też przekonań, niż pójście do kina?[3], a mimo to

twierdzi, że zaspokoi duchowy głód człowieka. I tu właśnie pojawia się główne pytanie: co

jest rozumiane jako ?duchowość? w ramach New Age? Odpowiedź na nie jest kluczem

otwierającym drzwi do zrozumienia pewnych różnic pomiędzy tradycją chrześcijańską a

większością tego, co może być nazwane New Age. Niektóre wersje New Age wykorzystują

moce tkwiące w naturze i poszukują porozumienia z innym światem, aby odkryć los ludzi,

aby pomóc jednostkom dostroić się do najlepszej dla nich częstotliwości tak, by mogli jak

najwięcej wydobyć zarówno z siebie, jak i z okoliczności, w których przyszło im żyć. W

większości przypadków kończy się to fatalnie. Chrześcijaństwo, z drugiej strony, jest

zaproszeniem do patrzenia na zewnątrz i dalej, w stronę ?nowego Adwentu?, nowego

przyjścia Boga, który wezwał nas do życia w dialogu pełnym miłości[4].

1.2. Komunikacja

Rewolucja technologiczna w zakresie komunikowania się, która nastąpiła w ciągu ostatnich

kilku lat, doprowadziła do zupełnie nowej sytuacji. Łatwość i prędkość, z jakimi można się

teraz komunikować, jest jedną z przyczyn, dla których dużo ludzi, w różnym wieku i z

różnych środowisk, zwróciło uwagę na New Age, a jednocześnie wielu idących za

Chrystusem nie wie dokładnie, o co w tym wszystkim chodzi. Zwłaszcza Internet zyskał

ogromny wpływ, szczególnie na młodych ludzi, którzy odkrywają go jako przyjemny i fas-

cynujący sposób pozyskiwania informacji. Jest to jednak również nośnik dezinformacji,

dotyczącej także nierzadko religii: nie wszystko co nosi nazwę ?chrześcijańskie? lub ?

katolickie? jest godne zaufania, jako odzwierciedlenie nauki Kościoła katolickiego, a

równocześnie następuje znacząca ekspansja różnorodnych źródeł związanych z New Age,

obejmujących pozycje od poważnych po śmieszne. Ludzie potrzebują i mają prawo do

wiarygodnej informacji na temat różnic pomiędzy chrześcijaństwem a New Age.

1.3. Kontekst kulturowy

Gdy przyglądamy się wielu spośród tradycji New Age, wkrótce oczywisty staje się fakt, że

mało idei New Age jest rzeczywiście nowych. Sama nazwa, wydaje się, zyskała swą

popularność dzięki Różokrzyżowcom i masonerii, z czasów Francuskiej i Amerykańskiej

Rewolucji, ale rzeczywistość, którą opisuje, jest współczesną wersją zachodniego

ezoteryzmu. Datuje się ona od grup gnostyckich, których wzrost nastąpił we wczesnych

dniach chrześcijaństwa, a które przybrały na sile w czasach Reformacji w Europie. Wzrastała

równolegle z naukowym poglądem na świat i uzyskała racjonalne uzasadnienie w

osiemnastym i dziewiętnastym wieku. Wiązało się to z postępującym odrzuceniem

osobowego Boga i skupieniem uwagi na innych istotach, często występujących w

tradycyjnym chrześcijaństwie jako pośrednicy między Bogiem a ludźmi, przy jednoczesnych

coraz bardziej oryginalnych modyfikacjach tych lub innych dodatkowych. Silnym trendem we

współczesnej zachodniej kulturze, który stworzył odpowiednią przestrzeń dla idei New Age,

jest ogólna akceptacja teorii ewolucji Darwina; ona to, wraz z koncentracją na ukrytych

duchowych siłach lub mocach obecnych w naturze, stała się filarem większej części tego, co

jest rozpoznawane obecnie jako teoria New Age. Przede wszystkim jednak New Age znalazło

znaczący poziom akceptacji, ponieważ wizja świata, na której się oparło, była już

powszechnie przyjęta. Podłoże było więc dobrze przygotowane przez wzrost i

rozprzestrzenienie się relatywizmu, w połączeniu z niechęcią lub obojętnością wobec wiary

chrześcijańskiej. Ponadto toczyła się żywa dyskusja czy i w jakim sensie New Age może być

opisana jako fenomen postmodernizmu. Obecność oraz rozmach myśli i praktyk New Age

świadczy o nieugaszonej tęsknocie człowieka za transcendencją i religijnym sensem, która

jest nie tylko współczesnym zjawiskiem kulturowym, lecz również była obecna w świecie

antycznym, zarówno chrześcijańskim, jak i pogańskim.

1.4. New Age a wiara katolicka

Jednakże, jeśli nawet można przyznać, że religijność New Age odpowiada w jakiś sposób na

uzasadnioną duchową tęsknotę człowieka, należy podkreślić, że jego próby zrealizowania tej

obietnicy są niezgodne z Objawieniem chrześcijańskim. Szczególnie w zachodniej kulturze

pociąg do ?alternatywnych? podejść do duchowości jest bardzo silny. Z jednej strony, nowe

formy psychologicznej afirmacji jednostki stały się bardzo popularne wśród katolików, nawet

w domach rekolekcyjnych, seminariach i instytutach formacji religijnej. W tym samym czasie

wzrastała nostalgia i zainteresowanie dla pradawnej mądrości i rytuałów, będące jednym z

powodów znacznego wzrostu popularności ezoteryzmu i gnostycyzmu. Wielu ludzi jest

szczególnie zauroczonych tym, co jest zwane ? mniej lub bardziej trafnie ? duchowością ?

celtycką?[5], lub też religiami antycznymi. Książki i kursy dotyczące duchowości oraz

antycznych czy wschodnich religii stały się świetnym biznesem i często są określane

mianem ?New Age? tylko dla celów komercyjnych. Jednakże powiązania z tymi religiami

wcale nie są zawsze jasne, a w rzeczywistości często im się zaprzecza.

Trafna chrześcijańska ocena myśli i praktyk New Age nie może przeoczyć, że ? jak

gnostycyzm drugiego i trzeciego wieku ? stanowią one coś na kształt kompendium pozycji,

które Kościół zidentyfikował jako heterogeniczne. Jan Paweł II ostrzega wyraźnie przed ?

odradzaniem się starych poglądów gnostycznych w postaci tak zwanego New Age. Nie

można się łudzić, że prowadzi on do odnowy religii. Jest to tylko nowa metoda uprawiania

gnozy, to znaczy takiej postawy ducha, która w imię głębokiego poznania Boga ostatecznie

odrzuca Jego Słowo, zastępując je tym, co jest wymysłem samego człowieka. Gnoza nigdy

nie wycofała się z terenu chrześcijaństwa, zawsze z nim jakoś współistniała, także pod

postacią pewnych kierunków filozoficznych. Nade wszystko jednak pod postacią pewnych

ukrytych praktyk parareligijnych, które bardzo głęboko zrywają z tym, co jest istotowo

chrześcijańskie, nie mówiąc tego w sposób jasny?[6]. Przykładem tego może być enneagram,

narzędzie służące do analizy charakteru, które, gdy jest używane jako środek do osiągnięcia

duchowego wzrostu, wprowadza dwuznaczność w doktrynę i życie wiarą chrześcijańską.

1.5. Pozytywne wyzwanie

Atrakcyjność religijności New Age nie może być niedoceniona. W sytuacji, gdy zrozumienie

treści wiary chrześcijańskiej jest niskie, niektórzy błędnie utrzymują, że religia chrześcijańska

nie rozbudza głębokiej duchowości i zaczynają szukać gdzie indziej. Co prawda, niektórzy

mówią, że New Age już nas omija i wspominają o ?następnej? erze[7]. Mówią o kryzysie,

który zaczął się ujawniać w Stanach Zjednoczonych Ameryki we wczesnych latach 90., lecz

przyznają, że, zwłaszcza poza światem anglojęzycznym, ten ?kryzys? może nastąpić później.

Jednak księgarnie, rozgłośnie radiowe i wiele grup samopomocy w różnych zachodnich mias-

tach zdają się mówić coś innego. Wydaje się, że ? przynajmniej obecnie ? zjawisko New Age

jest ciągle bardzo żywe i stanowi znaczącą część współczesnej sceny kulturalnej.

Sukces New Age stanowi wyzwanie dla Kościoła. Ludzie czują, że chrześcijaństwo już dłużej

nie oferuje im ? lub też nigdy im nie dawało ? tego, czego rzeczywiście potrzebowali.

Poszukiwania, które często prowadzą ludzi ku New Age, są szczerym pragnieniem: tęsknotą

za głębszą duchowością, za czymś co dotknie ich serc, za drogą pozwalającą odnaleźć sens w

pełnym zamętu i często odpychającym świecie. W New Age można odnaleźć pozytywny ton

krytycyzmu wobec ?materializmu życia codziennego, filozofii, a nawet medycyny i psy-

chiatrii; redukcjonizmu, który odmawia wzięcia pod uwagę religijnych i nadprzyrodzonych

doświadczeń; industrialnej kultury nieograniczonego indywidualizmu, która uczy egoizmu i

nie zwraca żadnej uwagi na innych ludzi, przyszłość i środowisko?[8]. Wszelkie problemy,

które są związane z New Age dotyczą tego, co proponuje ono jako alternatywne odpowiedzi

na pytania zadawane nam przez życie. Jeśli Kościół nie chce być oskarżony o głuchotę wobec

ludzkich tęsknot, jego członkowie powinni uczynić dwie rzeczy: zakorzenić się jeszcze

mocniej w fundamencie, jakim jest ich wiara, zrozumieć, często niemy, krzyk w sercach

innych ludzi, który poprowadzi ich gdzieś indziej, jeśli nie znajdą oni zaspokojenia w

Kościele. Jest to także przede wszystkim wezwanie, aby zbliżyć się do Jezusa Chrystusa i być

gotowym na pójście za Nim, ponieważ On jest jedyną prawdziwą drogą do szczęścia, prawdy

o Bogu i pełni życia dla każdego mężczyzny i kobiety przygotowanych do odpowiedzi na

Jego miłość.

2. DUCHOWOŚĆ NEW AGE: PRZEGLĄD

Chrześcijanie w wielu zachodnich społeczeństwach, a coraz częściej także i w innych

częściach świata, nierzadko napotykają na różne przejawy zjawiska znanego jako New Age.

Wielu z nich czuje potrzebę zrozumienia, w jaki sposób mają się ustosunkować wobec

czegoś, co jest równocześnie tak nęcące, złożone, nieuchwytne, a czasami niepokojące.

Niniejsze refleksje są próbą pomocy chrześcijanom w dwóch aspektach:

? w identyfikacji elementów rozwijającej się tradycji New Age;

? we wskazaniu tych elementów, które są niezgodne z Objawieniem chrześcijańskim.

Jest to duszpasterska odpowiedź na współczesne wyzwanie, odpowiedź, która nie próbuje

nawet stanowić wyczerpującej listy zjawisk związanych z New Age, ponieważ

zaowocowałoby to ogromnym tomem, a informację taką łatwo można znaleźć gdzieś indziej.

Natomiast jest niezmiernie ważnym, by spróbować prawidłowo zrozumieć New Age, by

ocenić je sprawiedliwie i uniknąć tworzenia jego karykatury. Byłoby niemądrym i

nieprawdziwym stwierdzenie, że wszystko związane z ruchem New Age jest dobre lub że

wszystko jest złe. Niemniej jednak, wizja leżąca u podstaw religijności New Age jest, ogólnie

rzecz biorąc, trudna do pogodzenia z chrześcijańską doktryną i duchowością.

New Age nie jest ruchem w sensie znaczenia terminu ?nowy ruch religijny?, nie jest również

tym, co zwykle jest rozumiane jako ?sekta? lub ?kult?. Ze względu na to, iż jest on

rozpowszechniony w kulturze, w zjawiskach tak różnych jak muzyka, film, seminaria,

warsztaty, rekolekcje, terapie oraz wiele innych działań i wydarzeń, jest o wiele bardziej

rozproszony i nieoficjalny, chociaż niektóre religijne lub parareligijne grupy świadomie

wprowadzają elementy New Age. Sugeruje się, że New Age jest źródłem pomysłów dla

różnych religijnych i parareligijnych sekt[9]. New Age nie jest pojedynczym, jednolitym

ruchem, lecz raczej luźną siecią wyznawców, których podejściem jest myśleć globalnie, ale

działać lokalnie. Ludzie, którzy są częścią jakiejś sieci, niekoniecznie znają siebie nawzajem i

rzadko, jeśli w ogóle, spotykają się. W celu uniknięcia niejasności, które mogą powstać przy

użyciu terminu ?ruch?, niektórzy odnoszą się do New Age jako do ?środowiska?[10], lub do ?

audytorium kultowego? (?audience cult?)[11]. Jednakże, inni wskazują, że ?jest to prąd

bardzo spójny w myśleniu?[12], realne wyzwanie dla nowoczesnej kultury. Jest to

synkretyczna struktura łącząca wiele różnych elementów, pozwalająca ludziom podzielać

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: